The Effect of Religiosity on Hedonic Consumption and Wasteful Consumption Behavior

Yıl 2021, Sayı: 55, 353 - 378, 30.06.2021

İbrahim Avcı , Hızır Hacıkeleşoğlu

https://doi.org/10.29288/ilted.871339

Öz

The present study aims to determine whether religiosity affects hedonic consumption behavior, which expresses pleasure-oriented consumption behavior, and wasteful consumption behavior, which expresses waste-oriented consumption behavior, and whether hedonic consumption behavior has an effect on wasteful consumption behavior. For this purpose, the convenience sampling method was chosen among the sampling methods, and the data was collected with the online questionnaire form. During the data collection process, 490 participants were reached, but as a result of the removal of incorrect questionnaires, the data of 481 participants were included in the analysis. In the analysis of the obtained data, frequency analysis, factor analysis, and Structural Equation Model analysis were performed by using SPSS 21 and AMOS 24 programs. As a result of the study, it was determined that religiosity has a negative effect on hedonic consumption behavior and wasteful consumption behavior, while hedonic consumption behavior has a positive effect on wasteful consumption.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religiosity, Hedonic Consumption, Wasteful Consumption, Consumer Behaviors, Waste

Dindarlığın Savurgan Tüketim ve Hedonik Tüketim Davranışları Üzerindeki Etkisi

Öz

Mevcut araştırmanın amacı dindarlığın haz odaklı tüketim davranışını ifade eden hedonik tüketim davranışı ile israf odaklı tüketim davranışını ifade eden savurgan tüketim davranışı üzerinde etkisinin, hedonik tüketim davranışının ise savurgan tüketim davranışı üzerinde etkisinin olup olmadığını belirlemektir. Bu amaçla örneklem yöntemlerinden kolaylıkla bulunabileni örnekleme yöntemi seçilmiş ve veriler hazırlanan online anket formu ile toplanmıştır. Veri toplama sürecinde 490 katılımcıya ulaşılmış ancak hatalı anketlerin çıkarılması sonucunda 481 katılımcıya ait veriler analize dâhil edilmiştir. Toplanan verilerin analiz edilmesinde SPSS 21 ve AMOS 24 programları kullanılarak frekans analizi, faktör analizi ve Yapısal Eşitlik Modeli analizleri yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda dindarlığın hedonik tüketim davranışı ve savurgan tüketim davranışı üzerinde negatif yönde etkisinin olduğu, hedonik tüketim davranışının ise savurgan tüketim davranışı üzerinde pozitif yönde etkisinin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dindarlık, Hedonik Tüketim, Savurgan Tüketim, Tüketici Davranışları, İsraf

Kaynakça

• Abdelradi, F. “Food Waste Behaviour at the Household Level: A Conceptual Framework”. Waste Management 71 (2018), 485-493.
• Açıkalın, S - Yaşar, M. “Hedonik ve Faydacı Tüketim Bağlamında Tüketici Davranışlarının İncelenmesi: Gençlerin Hedonik Tüketim Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/48 (2017), 570-585.
• Agarwala, R et al. “Religiosity and Consumer Behavior: A Summarizing”. Review. J. Manag. Spiritual. Relig 16 (2019), 32-54.
• Alam, S. S et al. “Is Religiosity An Important Determinant on Muslim Consumer Behaviour in Malaysia?” Journal of Islamic Marketing 2/1 (2011), 83-96.
• Allport, G. W. - Ross, J. M. “Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal of Personality and Social Psychology 5 (1967), 432-443.
• Ay, U. “Çevreci Tüketim Davranışlarının Değer-İnanç-Norm Kuramı Temelinde İncelenmesi”. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 9/1 (2017), 1-33.
• Aygül, H. H - Öztürk, Ö. “Dini Çoğulculuk ve Kamusal Alanda Dindar Tüketim Kültürü”. Moment Dergi 3/1 (2016), 190-206.
• Baudrillard, J. Tüketim Toplumu. çev. Hazal Deliceçaylı - Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2008.
• Beyaz, R. “Dindarlık ve Hedonik Tüketim İkilemi: Dini Kaideler Haza Dayalı Tüketimi Engeller Mi?”. International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR) 5/30 (2018), 4149-4168.
• Billah, A. Md. et al. “Factors Influencing Muslim and Non-Muslim Consumers’ Consumption Behavior: A Case Study on Halal Food”. Journal of Foodservice Business Research 23/4 (2020), 324-349.
• Bocock, R. Tüketim. çev. İrem Kutluk. Ankara: Dost Yayınevi, 1997.
• Buğra, A. Devlet-Piyasa Karşıtlığının Ötesinde İhtiyaçlar ve Tüketim Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Çınar, F. “Din ve Değer İlişkisi: İsrafa Karşı Farkındalık Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/33 (2018), 39-62.
• Çubukçuoğlu, M. E. - Haşıloğlu, Selçuk Burak. “Dindarlık Olgusunun Satınalma Davranışı Faktörleri Üzerinde Etkisi” 4/1 (2012), 1-18.
• Demirezen, İ. “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din ile Etkileşimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/1 (2010), 97-109.
• Demirezen, İ. “Türkiye’de Muhafazakar Kesimin Değişen Hayat Tarzı”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/2 (2016), 547-560. doi:10.17218/hititsosbil.280804.
• Fischer, J. “Islamic Mobility: Car Culture in Modern Malaysia”. Journal of Consumer Culture 16/2 (2014), 572-591.
• Fornell, C - Larcker, D. F. “Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error”. Journal of Marketing Research 18/1 (1981), 39-50.
• Francis, L. J. et al. “Assessing Attitude Towards Christianity Among Adolescents in South Africa: The Francis Scale”. South African Journal of Psychology 35 (2005), 147-155.
• Fromm, E. Sahip Olmak ya da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 2003.
• Furqani, H. “Consumption and Morality: Principles and Behavioral Framework in Islamic Economics”. Consumption and Morality: Principles and Behavioral Framework in Islamic Economics 30 (Special Issue) (2017), 89-102.
• Gürbüz, S. - Şahin, F. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Güven, E. Özlem. “Hedonik tüketim: Kavramsal bir inceleme”. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi 13 (2009), 65-72.
• Hirschman, E. C. - Holbrook, Morris B. “Hedonic Consumption: Emerging Concepts, Methods and Propositions”. Journal of Marketing 46/3 (1982), 92-101. https://doi.org/10.2307/1251707
• Hirschman, E.C. Ethnic Variation in Hedonic Consumption. The Journal of Social Psychology, 118 (1982), 225- 234.
• Hu, L - B, P. M. “Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria versus New Alternatives”. Structural Equation Modeling 6/1 (1999), 1-55.
• İnce, A. et al. “Tüketim Dinamikleri Ölçeği: Kurumsal Din Eğitimi Almış Bireylerde Tüketim Eğilimleri”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (2018), 63-92. https://doi.org/10.18505/cuid.377688
• Işık, G. - Selvi, M. S.. “Ev Hanımlarının Hedonik Tüketim Eğilimlerine İlişkin Bir Araştırma”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi 6/11 (2017), 108-134.
• Jones, C. Materializing Piety: Gendered Anxieties About Faithful Consumption in Contemporary Urban Indonesia. American Ethnologist, 37 (2010), 617-637.
• Joreskog, K. G. Lisrel VI. Analysis of Linear Structural Relationships by Maximum Likelihood, Instrumental Variables, and Least Squares Methods, Mooresville, Indiana: Scientific Software, 1984.
• Karaarslan, H. İ. Kur’an-ı Kerîm’de İsraf Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Karaca, F. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2015.
• Karaduman, İ. “The Role of Religious Sensibilities on The Relationship Between Religious Rules and Hedonic Product Consumption Behavior In Turkey”. International Journal of Humanities and Social Science Invention 5/4 (2016), 12-20.
• Kırboğa, Z. “Farklılaşmış Dinî Pratikler (Umre Örneği)”. Toplum Bilimleri Dergisi 12/23 (2018), 127-143.
• Köroğlu, C. Z. Tüketim Kültürü ve Din. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Küçük, H. Ö. - Ayyıldız, H. “Dindarlık Algısının Müslüman Tüketici Davranışı Üzerine Etkisinde Gönüllü Sadeliğin Aracılık Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/Temmuz 2020 (Özel Ek) (2020), 426-448.
• Kur’an-ı Kerim Meali. çev. Altundaş, H - Şahin, M. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları 2016.
• Lin, Y.C. – Chang, C.A. “Exploring Wasteful Consumption”. Journal of Environmental Psychology 49 (2017), 106- 111.
• Maslow, A. “A Theory of Human Motivation”. Psychological Review 50/4 (Temmuz 1943), 370-396. https://doi.org/10.1037/h0054346
• Meydan, C. H. “Yapısal Eşitlik Modellemesi Amos Uygulamaları”Ankara: Detay Yayınları, 2011.
• Mokhlis, S. “The Effect of Religiosity on Shopping Orientation: An Exploratory Study in Malaysia”. Journal of American Academy of Business 9 (2006), 64-74.
• Muncy, J. A. - Eastman, Jacqueline K. “Materialism and Consumer Ethics: An Exploratory Study”. Journal of Business Ethics 17/2 (1998), 137-145. https://doi.org/10.1023/A:1005723832576
• Odabaşı, Y. Tüketim Kültürü, Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü. İstanbul: Sistem Yayınları, 1999.
• Oğuzhan, Z. B. Tüketim Toplumu, Kimlik ve Din. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Ok, Ü. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 529-549.
• Özüşen, B. - Yıldız, Z. “Buzul Çağı’ndan İlk Çağ’a Tüketimin Tarihi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi 4/7 (2016), 1-16.
• Pace, S. “Effects of Intrinsic and Extrinsic Religiosity On Attitudes Toward Products: Empirical Evidence of Value- Expressive And Social-Adjustive Functions”. Journal of Applied Business Research 30/4 (2014), 1227-1238.
• Pişkin, M. “Tüketim Toplumu’nda Din ve Dini Değerler: Lüks Hac ve Umre Örnek Olayı”. İnsan ve Toplum 6/2 (2016), 131-154.
• Qin, V. Y. When Consumption Embraces Faith: How Religious Beliefs and Practices Influence Consumption. Durham: Duke University, Doktora Tezi, 2016.
• Ritzer, G. Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. çev. Funda Payzın. Ankara: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• Şahi̇n, B. G. - Akballi, E. E. “Tüketici Davranışlarını Etkileyen Faktörler ve Yöntem Analizi”. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi 1/1 (2019), 43-85.
• Sungur, E. Postmodern Tüketim Anlayışında Dindar Yaşam Biçimleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• TDK, Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Access: 24 August 2020, www.tdk.gov.tr.
• Terzi, H. Müslüman Tüketicilerin İsraf Davranışlarının Rasyonel Tüketim ve Gösterişçi Tüketim Bağlamında İncelenmesi: Kültürlerarası Bir Karşılaştırma. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Topay, G. Muhafazakâr Kadınların Gösterişçi Tüketim Pratikleri Üzerine Nitel Bir Araştırma. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Turanlı, M. et al. “Faktör Analizi ile Üniversiteye Giriş Sınavlarındaki Başarı Durumuna Göre İllerin Sıralanması”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi 17 (2012), 45-68.
• Ünal, S. “Tüketicileri Hedonik Alışverişe Yönelten Nedenler Üzerine Erzurum’da Bir Araştırma”. Öneri Dergisi 8/32 (2009), 73-83.
• Ünal, S. et al. “Materyalizmin Statü Tüketimi Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 27/2 (2013), 43-62.
• Wiedmann, K-P. et al. “Value-Based Segmentation of Luxury Consumption Behavior”. Psychology & Marketing 26/7 (2009), 625-651. https://doi.org/10.1002/mar.20292.
• Wright, H. “YBMs: Religious Identity and Consumption Among Young British Muslims”. International Journal of Market Research 57/1 (2015), 1-13.
• Yanıklar, C. “Postmodern Tüketim, Tüketim Kültürü ve Toplumsal Kimliğin İnşası”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 35 (01 Temmuz 2018), 231-252.
• Yapıcı, A. et al. “Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 11/42 (2012), 129-151
• Yıldırım, A. Din, Dünyevileşme ve Zühd. Ankara: Ankara Okulu, 2014.
• Yıldırım, İ. E. İstatistiksel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.