Cezayir iç savaşında feminist direnişin sinemada temsili: Papicha (2019) üzerine göstergebilimsel bir inceleme

Yıl 2025, Sayı: 1, 75 - 95, 30.06.2025

Wafa Righi , Mehmet Toplu

Öz

Bu çalışma, Cezayir’de “kara on yıl” olarak bilinen dönemde kadın direnişi konusunu, Mounia Meddour’un yönettiği Papicha (2019) filmi üzerinden göstergebilimsel bir analizle ele almaktadır. Film, 1990’lı yıllarda artan köktendinci şiddet ortamında Cezayirli kadınların yaşadığı acılara ışık tutar. Roland Barthes’ın kuramsal yaklaşımlarından ilham alarak yapılan göstergebilimsel çözümleme doğrultusunda film, anlamlar ve göstergelerle yüklü görsel bir metin olarak incelenmiştir. Bu bağlamda; kıyafetler, moda tasarımları ve kadın beden dili, yalnızca estetik unsurlar değil, aynı zamanda birer direniş aracı olarak değerlendirilmektedir. Filmdeki başkarakter Nedjma, bir moda tasarımı öğrencisi olarak kumaşları ve sanatsal yaratıcılığı, silahlı grupların eylemlerine karşı bir karşı-duruş olarak kullanmakta ve moda tasarımı, boyun eğmeyi reddetmenin ve özgürleşmenin sembolüne dönüşmektedir. Filmde, kadın estetik kültürü ile radikal dinci söylem arasında anlam düzeyinde bir çatışma gözlemlenmektedir. Üniversite kampüsü ve defile salonu gibi mekânlar, “yumuşak direniş”in sembolleri olarak öne çıkmaktadır. Benzer şekilde kamera kullanımı, ışık ve renkler de baskı ve karşı koyma hâllerini görsel olarak yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

göstergebilim , feminist direniş , cezayir sineması , kara on yıl , papicha

Representation of feminist resistance in the Algerian civil war: A semiotic analysis of Papicha (2019)

Öz

This study examines the issue of women’s resistance during the period known as “the black decade” in Algeria through a semiotic analysis of the film Papicha (2019) directed by Mounia Meddour. The film sheds light on the suffering experienced by Algerian women amid the rising tide of fundamentalist violence in the 1990s. Drawing on the theoretical approaches of Roland Barthes, the semiotic analysis considers the film as a visual text rich in signs and meanings. In this context, clothing, fashion design, and the female body language are not merely aesthetic elements but are interpreted as tools of resistance. The protagonist, Nedjma, a fashion design student, uses fabric and artistic creativity as a form of opposition to the actions of armed groups. Fashion design, in this regard, becomes a symbol of liberation and refusal to submit. The film reveals a semantic conflict between feminine aesthetic culture and radical religious discourse. Spaces such as the university campus and the fashion show hall emerge as symbols of “soft resistance”. Similarly, the use of the camera, lighting, and color visually reflects states of oppression and confrontation.

Anahtar Kelimeler

semiotics , feminist resistance , algerian cinema , black decade , papicha

Kaynakça

• Achour, C. (2013). Dictionnaire du cinéma Algérien et des filmes étrangers sur l’Algérie. Casbah.
• Al-Ahnaf, M., Botiveau, B. ve Fresosi, F. (1991). L’Algérie par ses islamistes. Politique étrangère, 56(4), 998-999. https://www.persee.fr/doc/polit_0032-342x_1991_num_56_4_4085_t1_0998_0000_3
• Al-Ashmawi, M. S. (1990). L’Islamisme contre l’islam (Çev. R. Jacquemond). Découverte.
• Allouache, M. (Yönetmen). (1994). Bab el oued city [Film]. Méditerranée.
• Allouache, M. (Yönetmen). (2002). Le repenti [Film]. Méditerranée.
• Allouache, M. (Yönetmen). (2014). L’autre monde [Film]. Ciné.
• Amara, İ. (2022, 17 Ocak). Dihaya el-aşriye sevda el-mensiyyat fi Cezayir. Al-Jumhuryah. https://aljumhuriya.net/ar/2022/01/17/لماذا-عُدت%D9%90،-كان-يجب-أن-تموتي/
• Azat, H. R. (1997). Alhakk elmurr: Şeyh Muhammed El-Ghazali ve meseyil almerea. İslamiye el-maarif: El-fikr İslami el-muasır, 2(7), 57-67. https://doi.org/10.35632/citj.v2i7.1989
• Belhadj, F. (Yönetmen). (2005). Mel watni [Film]. Lounavision.
• Bachir-Chouikh, Y. (Yönetmen). (2002). Raşida [Film]. ONCIC.
• Bağdad, M. (2007). Min el-fitne ila el-Musalaha. El-hikme.
• Bardak, A. (2019). Elmerahilü tarihiyye lil eflami sinemaiyye fi Cezayir. Elhiwar elsakafi, 8(2), 119-137.
• Barthes, R. (1994). The semiotic challenge (Çev. R. Howard). University of California.
• Barthes, R. (1999). Yazı ve yorum (Çev. T. Yücel). Metis.
• Bin Kakka, H. Ö. (1998). Eyyamü lfezea fi cezayir el-Hadara. El-Arabiyye.
• Bousussenian, K. ve Denieuil, P. N. (2010). Socio anthropologie de l’image au Maghreb: Audio-visuel et création cinématographique. Institut de recherche sur le Maghreb.
• Brahimi, D. (1997). Cinéma d’Afrique francophone et du Maghreb. Nathan.
• Cabi, N. (2008). Elcezayir: Devlet ve nuhab, dirasat fi nuhab, elahzab siyasiyye ve lharakat el-ictimaiyye. Şihab.
• Delaney, T. (2024). Contemporary social theory: Investigation and application. Routledge.
• Djebar, A. (Yönetmen). (1978). Nuba des femmes du mont Chenoua [Film]. Sociétés.
• Djebar, A. (Yönetmen). (1982). Le Zerda ou les chants de l’oubli [Film]. Radiodiffusion télévision Algérienne.
• El-İbrahimi, K. (2012). Asya Cebbar: Sıradiyyetü lkıssa ve film, nübetü nisa cebel şenve namuzecen. Oudnad, 100, 72-83.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (Çev. S. İrvan). Bilim Sanat.
• Hadjadj, B. (Yönetmen). (1991). Minaret [Film]. ONCIC.
• Hariz, A. (1996). El-irhab siyasi: Dirase tahliliyye. Medbouli.
• Hessini, L. (1996). Living on fault line: Political violence against women in Algeria. Population Council.
• Imache, D. ve Ines, N. (1994). Algérienne entre islam et islamisme. Centre national du livre.
• Juliette. (2020, 25 Ekim). Film review: Papicha. The feminist club. https://www.thefeministclub.nl/2020/10/25/film-review-papicha
• Kaplan, R. (1998). The libel of the moral equivalence. The Atlantic monthly, 282(2), 18.
• Khalf, B. (2009). El-fünun lughatu l-vicdan. El-huda.
• Khoudja, S. (1985). Les algériennes du quotidien. Entreprise nationale du livre.
• Koltsova, M. (2022). Russian anti-war activists continue feminist tradition of opposing. Global campus human rights journal, 6(2), 185-194. http://doi.org/10.25330/2521
• Kuyhel, F. (2012). El-nidal nesvi Cezairi beyn errasid tarihi ve esalet el-mecmoua. El-Edeb, 5(1), 84-114.
• Laabidi, F. (Yönetmen). (2007). Au-delà du miroir [Film]. -.
• Mansour, K. (2013). İtticahatü sinema Cezairiyye fi el-elfiyye saliṯe (Doktora tezi). Vahran Üniversitesi, Vahran.
• Meddour, M. (Yönetmen). (2019). Papicha [Film]. Jour2Fete.
• Moknèche, N. (Yönetmen). (2004). Vive l’Algérie [Film]. Need.
• Muhendis, S. (1984). Tasvir ve hayat. Alemü maarifa.
• Naili, N. (2014). Suretü’l-merae fî sinema el-mağrıbiyye (Doktora tezi). Cezayir Üniversitesi, Cezayir.
• Obermeyer, R. (Yönetmen). (2017). À mon âge je me cache encore pour fumer [Film]. KG.
• Ouali, A. (2021). Le coup d’éclat: De la naissance du FIS aux législatives avortées de 1991. Frantz Fanon.
• Ould-Khelifa, S. (Yönetmen). (2004). Aniya [Film]. Agat.
• Öksel, M. (2021). Temsilatü al-merae fi l-hitabi sinemayyi Cezairi: Kiraetün tahliliyyetün nakdiyyetün li’aynetin min el-eflami sinemaiyye. Afak sinemaiyye, 1(1), 381-394.
• Pirry, L. N. ve Poernomo, M. I. (2023). Feminist analysis of the film Kartini (2017) using Rolland Barthes semiotics. International journal of humanities education and social sciences, 3(3), 1278-1292. https://doi.org/10.55227/ijhess.v3i3.651
• Ronny, R. (Yönetmen). (2017). Kartini [Film]. Legacy.
• Sahraoui, D. (Yönetmen). (2006). Barakat [Film]. Pierre grise.
• Sahraoui, D. (Yönetmen). (2012). Yema [Film]. Neon.
• Serhane, B. ve Mokrani, B. (2017). Le statut de la femme dans la société algérienne et dans l’histoire dans le roman de Nina Koriz des femmes de cœur (Yüksek lisans tezi). Guelma Üniversitesi, Guelma.
• Şaaban, C. (2017). Suretü’l-merea fi sinema’Cezairiyye: Dirase tahliliyye li-film Raşida. Risale li dirasat ve’l-buhuth, El-insaniyye, 1, 152-165.
• Taveau, V. (1999). L’Algérie dévoilée. Plon.
• Townshend, C. (2014). El-Irhab: Mukaddime kasira cidden (Çev. S. Tantavi). Hindawi.
• Turshen, M. (2000). Algerian women in the liberation struggle and the civil war: From active participants to passive victims?. Social research: An international quarterly, 67(3), 890-910. https://www.jstor.org/stable/40971577
• Zerrari, N. (2011). Tarhu’l-filmi li kazıyyeti’l-merea fi sinema Cezairiyye (Yüksek lisans tezi). Cezayir Üniversitesi, Cezayir.