CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞUNUN “İMKÂNSIZLIK” HALİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 107 - 125, 30.09.2020

Erkam Haşim Bulut

Öz

“Culpa in contrahendo” kavramına ilk olarak Alman hukukçu Rudolf von Jhering tarafından 1861 tarihli makalesinde yer verilmiş olup Jhering’i bu kavramı kullanmaya iten motivasyon, sözleşme görüşmelerinde kusurlu davranışlarıyla sözleşmenin geçersizliğine yol açan tarafın, karşı tarafın zararını karşılaması gerektiğine dair görüşüdür. Zira sözleşmenin karşı tarafı, sözleşmenin geçerliliğine güvenerek çeşitli masraflar yapmış olabileceği gibi, bazı menfaatlerden de feragat etmiş olabilir. Bu nedenle, bazı şartların da var olması halinde, sözleşmenin geçerliliğine güvenen tarafın belirli kayıplarının tanzim edilmesi gerekmektedir. İmkânsızlık hali de hukukumuzda sözleşmenin geçersizliğine yol açan bir sebep olarak kabul görmüş olup bu imkânsızlığın çeşitli halleri kanunumuzda kendisine yer bulmuştur . Fakat, kanundaki düzenleme, imkansızlığın söz konusu olması durumunda sözleşmenin geçersiz olacağını öngörmekteyse de sözleşmenin karşı tarafının sözleşmenin geçersizliğinden kaynaklanan zararı karşısında sahip olduğu bir hukuki imkana yer vermemektedir . Doktrinde, sözleşmenin konusunun imkânsız olması sebebiyle sözleşmenin geçersiz olmasına kusuruyla yol açan tarafın zarardan culpa in contrahendo çerçevesinde sorumlu olması gerektiği kabul edilmektedir. İşbu makalede, hangi imkânsızlık hallerinde sözleşmenin geçersiz olduğu, culpa in contrahendo sorumluluğunun imkânsızlık halinde uygulanabilirliği ve sorumluluğun kapsamı ele alınacaktır. Söz konusu hususlar ele alınırken, her ne kadar “culpa in contrahendo” terimi kanunda yer almasa da genel hükümler itibariyle kanun hükümlerinden yararlanılacak, bu terime mahkeme kararlarında sıkça atıfta bulunulduğu için söz konusu kararlara yer verilecek ve elbette culpa in contrahendo sorumluluk türünün oluşmasında çok önemli rolü oynayan doktrin görüşleri açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Culpa in Contrahendo, Sözleşme, İmkânsızlık, Geçersizlik, Kusur

APPEARANCE OF CULPA IN CONTRAHENDO RESPONSIBILITY IN CASE OF IMPOSSIBILITY

Öz

The notion of “culpa in contrahendo” was first used in the article of German jurist Rudolf von Jhering in 1861 and the motivation that leads Jhering to use this notion is the opinion that the party who makes an agreement invalid with his wrongful acts should compensate the loss of opposing party. Because, the opposing party of the agreement might either make expenses or renounce benefits by relying on validity of the agreement. For this reason, in the presence of some other conditions, the certain losses of the party relied on validity of the contract should be compensated. Impossibility has been accepted as a reason for the invalidity of contract in Turkish Law and various aspects of this impossibility have been included in the law. Although the regarded rule in the Turkish Law regulates that the contract will be invalid in case of impossibility, it does not include a legal opportunity that the other side of the contract has due to the loss caused by the invalidity of the contract.In the doctrine, it is accepted that the party that leads to invalidity of a contract its subject is impossible due to its wrongful acts shall be responsible within the scope of “culpa in contrahendo responsibility” for the loss suffered by the opposing party due to the invalidity of the contract.In this article, in which cases of impossibility the contract is invalid, the applicability of culpa in contrahendo responsibility in case of impossibility and the scope of the responsibility will be discussed.While the issues is being discussed, although the notion of culpa in contrahendo does not take a place in the Code of Obligation, the provisions of the code will be utilized with regard to the general provisions, since the notion is cited by the Courts, the verdicts in question will be disclosed and the doctrine arguments which played a significant role in being constituted the culpa in contrahendo responsibility will be explained.

Anahtar Kelimeler

Culpa in Contrahendo, Agreement, Impossibility, Invalidity, Fault

Kaynakça

• ADAL, Erhan; Akit Öncesi Sorumluluk (Culpa in Contrahendo), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1970.
• AKBULUT, Pakize Ezgi; Absürt Edimli Sözleşmelerin İmkânsızlığı, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol:8, No:2, 2018.
• AKINTÜRK, Turgut; Satım Akdinde Hasarın İntikali, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:212, Ankara, 1966.
• AKŞENER, Fırat; Türk ve İngiliz Hukukunda Borca Aykırı Davranılacağının Önceden Belli Olması Durumu, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018.
• ALTUNKAYA, Mehmet; Edimin Başlangıçtaki İmkansızlığı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 2004.
• DEMİRCİOĞLU, Reyhan; Culpa in Contrahendo Sorumluluğu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk, Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• EREN, Fikret; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 16. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ERGÜNE, Serkan; Olumsuz Zarar, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
• FILIPOVIC, Mihaela, Braut / VEHOVEC MarjetaTomulic; Precontractual Liability in EU and Croatian Law, UDK 340.137:347.447.5(497.5:4-672EU). pp. 13-32, September 2016.
• GEZDER, Ümit; Türk/İsviçre Hukukunda Culpa in Contrahendo Sorumluluğu, Beta Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul, Şubat 2009.
• GÜNDOĞDU, Fatih; Borca Aykırılık Hallerinden Kusurlu İfa İmkânsızlığı ve Hukuki Sonuçları, 1. Bası, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, Şubat 2014.
• KESSLER Friedrich / FINE Edith, Culpa in Contrahendo, Bargaining in Good Faith, and Freedom of Contract: A Comparative Study, Harvard Law Review, Vol. 77, No: 3, pp: 401-450, January 1964.
• KILIÇOĞLU, A; Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Y eni Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış), Genişletilmiş 14. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2011.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip; Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Birinci Cilt, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem-Sözleşme, Filiz Kitabevi, (Hatemi/Serozan/Arpacı ile birlikte), 4. Bası, İstanbul, 2008.
• NEDZEL, Nadia; A Comparative Study of Good Faith, Fair Dealing and Precontractual Liability, Tulane European & Civil Law Forum, Vol.12, 1995.
• NOMER, Haluk Nami; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 15. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2017.
• NOVOA, Rodrigo; Culpa In Contrahendo: A Comparative Law Study: Chilean Law And The United Nations Convention On Contracts For The International Sales Of Goods (CISG), Arizona Journal Of International & Comparative Law Vol. 22, No. 3 2005.
• OĞUZMAN, Kemal / ÖZ, Turgut; Borçlar Hukuku Genel Hükümler C.1, Gözden Geçirilmiş 13. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015.
• ÖZÇELİK Ş. Barış; Sözleşmeden Doğan Borçların İfasında Hukukî İmkânsızlık Ve Sonuçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.63, Sa.3, Ss.569-622, Ankara 2014.
• POSTACIOĞLU, İlhan: Temsilden Doğan Zarar ve Ziyanın Tazmini, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: VI, S. 1-2, 150 Nüshasından Ayrı Bası, s. 1-9, İstanbul 1950.
• REMZİ, Mehmet / AYDIN, Sezer; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş 11. Bası, İkinci Sayfa Yayınları, İstanbul 2018.
• SEROZAN, Rona; “Culpa in Contrahendo”, “Akdin Müsbet İhlali” ve “Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme” Kurumlarının Ortak Temeli: Edim Yükümlerinden Bağımsız Borç İlişkisi, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi,, C.2, Sa.3., Ss.108-129, İstanbul 1968.
• SEROZAN, Rona; Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C.3, 3. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2002.
• SEROZAN, Rona; Borçlar Hukuku Genel Hükümler C.3 (İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme), (Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Arpacı ile Birlikte) Gözden Geçirilmiş 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2016.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi / AKMAN, Galip Sermet / BURCUOĞLU, Haluk / ALTOP, Atilla, Borçlar Hukuku, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• TRAKMAN, Leo E. / SHARMA, Kunal; The Binding Force Of Agreements To Negotiate in Good Faith, The Cambridge Law Journal, November 2014, Vol. 73, No. 3 pp. 598-628, 2014.
• ULUSAN, İlhan; Culpa in Contrahendo Üstüne, Prof. Dr. Ümit Yaşar Doğanay’ın Anısına Armağan, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982. Yargıtay Kararları
• Yargıtay 15. HD, 05.04.2006 T., 2005/1974 E., 2006/2012 K. (Yargıtay Kararları Dergisi 2006/12, 1944).
• Yargıtay 13. HD, 13.11.1995 T., 1995/9375 E., 1995/9860 K. (www.legalbank.net sitesinden 19.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Yargıtay 13. HD. 30.04.2003 T., 2003/176 E., 2003/5376 K.( www.legalbank.net sitesinden 19.10.2019 tarihinde erişilmiştir.)
• Yargıtay 15. HD, 07.05.1981 T., 1981/331 E., 1981/1050 K. (www.legalbank.net sitesinden 21.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Yargıtay 15. HD, 05.04.2006 T., 2005/1974 E., 2006/2012 K. (www.legalbank.net sitesinden 21.10.2019 tarihinde erişilmiştir.