AN OVERVIEW OF THE ALGERIAN CONSTITUTIONAL SYSTEM IN THE LIGHT OF THE ARAB SPRING AND CURRENT DEVELOPMENTS

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 349 - 384, 30.09.2022

Batuhan Ustabulut

Öz

The demonstrations in many countries in the Middle East and North Africa against anti-democratic governments called the Arab Spring also occurred in Algeria. Even though the protest demonstrations began at an early date, the Arab Spring took a long time to produce results. After the peaceful protest demonstrations that started in 2019 and resulted in the resignation of President Abdulaziz Bouteflika, significant changes have occurred in the Algerian constitutional system with the new constitution being accepted in 2020. The relations between the legislative which was strengthened and executive branches were redesigned and it was aimed to become checks and balances between the legislative and executive branches with the Constitution of 2020. The French effect continues on the constitutional system of Algeria with acceptance of the Constitution of 2020. When we consider the implementation of the semi-presidential system in Algeria, it is noticed that the legal and political influence of France on its former colony country. Also, it is the significant implementation of the semi-presidential system in Algeria because the developments that led to the birth of the system occurred in Algeria. Also, it is very important that new checks and balances mechanism has been established with the establishment of the Constitutional Court in terms of Algeria. This article will examine the constitutional system of Algeria which is a very important country in terms of Turkey because of various reasons, and emphasis the effect of the Arab Spring on Algeria and the constitutional system of Algeria. Within the scope of the article, it will also be examined the constitutional changing process by focusing on the important political actors and current political developments in Algeria.

Anahtar Kelimeler

The Arab Spring, Algeria, political system, semi-presidential system

ARAP BAHARI VE GÜNCEL GELİŞMELER ÇERÇEVESİNDE CEZAYİR ANAYASAL SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ

Öz

Antidemokratik yönetimlere karşı Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki birçok ülkede gerçekleşen ve Arap Baharı olarak adlandırılan gösteriler Cezayir’de de söz konusu olmuştur. Cezayir’de protesto gösterileri erken bir tarihte başlamasına rağmen Arap Baharının sonuç vermesi uzun sürmüştür. 2019 yılında başlayan ve Cumhurbaşkanı Abdülaziz Buteflika’nın istifası ile sonuçlanan barışçıl protesto gösterileri sonrasında 2020 yılında kabul edilen yeni Anayasa ile Cezayir anayasal sisteminde önemli değişiklikler söz konusu olmuştur. Yasama organının güçlendirildiği 2020 Anayasası ile yasama ve yürütme ilişkileri yeniden düzenlenerek yasama organı ile yürütme organı arasında kontrol ve dengenin kurulması amaçlanmıştır. 2020 Anayasasının kabul edilmesi ile Cezayir anayasal sistemi üzerindeki Fransız etkisinin devam ettiği görülmektedir. Özellikle Cezayir’de yarı başkanlık sisteminin uygulanması dikkate alındığında Fransa’nın bu eski sömürgesi üzerinde hukukî ve siyasî etkisinin devam ettiği fark edilecektir. Yarı başkanlık sisteminin doğmasına neden olan gelişmelerin Cezayir’de yaşanmış olduğu düşünüldüğünde bu sistemin Cezayir’de uygulanıyor olması ayrıca önemlidir. Ayrıca Anayasa Mahkemesinin kurulması ile yeni bir kontrol ve denge mekanizmasının oluşturulmuş olması Cezayir açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada Türkiye açısından çeşitli nedenlerden dolayı önemli bir yere sahip olan Cezayir’in anayasal sistemi incelenerek Arap Baharının Cezayir ve Cezayir anayasal sistemi üzerindeki etkisi üzerinde durulacaktır. Çalışma kapsamında Cezayir’deki önemli siyasî aktörler ve güncel siyasî gelişmeler üzerinde durularak anayasal değişim süreci incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap baharı, Cezayir, anayasal sistem, yarı başkanlık sistemi

Kaynakça

• AGAMBEN, Giorgio, State of Exception, Chicago, University of Chicago Press, 2005.
• Aljazeera, “Algeria’s FLN wins most seats in parliament”, (Çevrimiçi) https://www.aljazeera.com/news/2021/6/15/algerias-fln-wins-most-seats-in-parliament-election-authority, E.T. 20.04.2022.
• ARDIÇ, Nurullah, “Understanding the ‘Arab Spring’: Justice, Dignity, Religion and International Politics”, Afro Eurasian Studies, Y. 2012, C. 1, S. 1, s. 8-52.
• ARIEFF, Alexis, “Algeria: Current Issues”, 2013, (Çevrimiçi) https://fas.org/sgp/crs/row/RS21532.pdf, E.T. 15.04.2022.
• ASHOUR, Omar, “Islamic De-Radicalization in Algeria: Successes and Failures”, The Middle East Institute Policy Brief, Y. 2008, S. 21.
• ATAY, Ender Ethem, “Yarı Başkanlık Rejimi ve Özellikle Fransa Örneği”, Kamu Hukuku Arşivi, Y. 1999, S. 2, s. 141-160.
• BEKRİ, M. Nedim. “Gerekçeli Karar Hakkı” , Ankara Barosu Dergisi, Y. 2014, C. 72, S. 3, s. 203-228.
• BİRSEL, Haktan, “Emperyal Fransa’nın Osmanlı-Cezayir Stratejik Düzleminde Bir Kültür ve Kimlik Asimilasyonu Örneği, (Aziz Charles de Faucauld’un Mektubu)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 2013, S. 29, s. 43-56.
• Brittanica, “National Liberation Front”, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/topic/National-Liberation-Front-political-party-Algeria, E.T. 21.04.2022.
• BULMER, Elliot, Bicameralism, Stockholm, IDEA: International Institute For Democracy and Electoral Assistance, 2017.
• BUZPINAR, Ş. Tufan, “Suriye’ye Yerleşen Cezayirli Muhacirlerin Tâbiiyeti Meselesi (1847-1900)”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Y. 1997, S. 1, s. 91-106. Cezayir Seçim Sistemi Hakkında Organik Kanun, (Çevrimiçi) https://aceproject.org/ero-en/regions/africa/DZ/algeria-ordinance-nb0-97-07-of-6-march-1997-as/view, E.T. 20.04.2022.
• CHANDERLI, Abdel Kader, “Algeria”, Brittanica, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/place/Algeria/Languages#ref1230492, E.T. 19.04.2022.
• CLIFT, Ben, “The Fifth Republic at Fifty: The Changing Face of French Politics and Political Economy”, Modern & Contemporary France, Y. 2008, C. 16, S. 4, s. 383-398.
• Constitute Project, “Algeria’s Constitution of 2020”, (Çevrimiçi) https://www.constituteproject.org/constitution/Algeria_2020.pdf?lang=en, E.T. 15.04.2022.
• Constitute Project, “France’s Constitution of 1958 with Amendments through 2008”, (Çevrimiçi) https://www.constituteproject.org/constitution/France_2008.pdf?lang=en, E.T. 20.04.2022.
• Constitute Project, “Iran (Islamic Republic of)’s Constitution of 1979 with Amendments through 1989”, (Çevrimiçi) https://www.constituteproject.org/constitution/Iran_1989.pdf?lang=en, E.T. 18.04.2022.
• Constitute Project, “Organic Laws”, (Çevrimiçi) https://www.constituteproject.org/topics/orglaw?lang=en, E.T. 17.04.2022.
• Counter Extremism Project, “Muslim Brotherhood in Algeria”, (Çevrimiçi) https://www.counterextremism.com/content/muslim-brotherhood-algeria, E.T. 26.04.2022.
• ÇETİN, Atillâ, “Garp Ocakları”, İslâm Ansiklopedisi, C. 13, 1996, s. 382-386.
• DAYFALLAH, Muhammed, “Hüvârî Bû Medyen”, İslâm Ansiklopedisi, C. 19, 1999, s. 64-66.
• DEMİR, Fevzi, “Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, Aydın Zevkliler’e Armağan, Y. 2013, C. 1, s. 831-876.
• DURSUN, Davut, “Cezayir (Sömürge Dönemi)”, İslâm Ansiklopedisi, C. 7, 1993, s. 489-494.
• DUVERGER, Maurice, “Yeni Bir Siyasal Sistem Modeli: Yarı Başkanlık Hükümeti”, Devlet ve Hukuk Üzerine Yazılar, Der. Mehmet Turhan, Ankara, Gündoğan Yayınları, 1996, s. 68-97. Dünya Bülteni, “Cezayir’de İslami Barış Toplumu Hareketi Partisi hükümette yer almayacak”, (Çevrimiçi) https://www.dunyabulteni.net/afrika/cezayir-de-islami-baris-toplumu-hareketi-partisi-hukumette-h503827.html, E.T. 26.04.2022.
• ELGIE, Robert, “Semi-Presidentialism, An Increasingly Common Constitutional Choice,” Semi-Presidentialism and Democracy, Ed. Robert Elgie, Sophia Moestrup ve Yu-Shan Wu, New York, Palgrave Macmillan, 2011.
• ERAVCI, H. Mustafa, “Mühimme Defterlerine Göre Osmanlı Cezayir-i Garp”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Y. 2017, C. 10, s. 83-94.
• ERDEM, Kasım, “Yarı Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar”, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri - Yarı Başkanlık Sistemi: Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri, Ed. Semra Gökçimen, Ankara, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, 2017, s. 1-21.
• EREN, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Ders Notları (Genel Esaslar - Türk Anayasa Hukuku), İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2018.
• Euronews, “Cezayir Ordusu’nun bağımsızlıktan bugüne ülke siyasetindeki rolü”, (Çevrimiçi) https://tr.euronews.com/2019/03/28/cezayir-ordusu-nun-bagimsizliktan-bu-gune-ulke-siyasetindeki-rolu-buteflika-darbeler-tarih, E.T. 26.04.2022.
• European Parliament, “Parliamentary Immunity in the Member States of the European Community and in the European Parliament”, Luxembourg, 1993.
• GANIM, İbrâhim Beyyûmî, “İhvân-ı Müslimîn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 21, 2000, s. 580-583.
• Georgetown University Berkeley Center, “National Rally for Democracy (RND)”, (Çevrimiçi) https://web.archive.org/web/20150619041409/http://berkleycenter.georgetown.edu/organizations/national-rally-for-democracy-rnd, E.T. 23.04.2022.
• GÖRGÜN, Hilal, “İhvân-ı Müslimîn (Mısır Dışındaki İhvân-ı Müslimîn Hareketi)”, İslâm Ansiklopedisi, Y. 2000, C. 21, s. 583-586.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I, Bursa, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2011.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II, Bursa, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2011.
• International Foundation for Electoral Systems, “Elections in Algeria: 2017 Legislative Elections”, (Çevrimiçi) https://www.ifes.org/sites/default/files/2017_ifes_algeria_legislative_elections_faqs.pdf, E.T. 20.04.2022.
• KAHRAMAN, Kemal, “Cezayir (Osmanlı Dönemi)”, İslâm Ansiklopedisi, C. 7, 1993, s. 486-489.
• KILAVUZ, M. Tahir, “Cezayir’de Gösteriler Yılı ve Orta Doğu’da Yeni Protesto Hareketleri”, Perspektif (Çevrimiçi) https://www.perspektif.online/cezayirde-gosteriler-yili-ve-orta-doguda-yeni-protesto-hareketleri-pandemisi-sonrasi-savunma-sanayiine-bakis/, E.T. 29.04.2022.
• KILIÇ, Orhan, “Beylerbeylerden Dayılara Cezayir-i Garp Vilayeti/Eyaleti’nin Yönetimi ve Yöneticileri (16-18. Yüzyıllar)”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, Y. 2017, C. 9, s. 418-439.
• LIJPHART, Arendt, Parlamentary versus Presidential Government, Oxford, Oxford University Press, 1992.
• MERLE, Robert, “Ahmed ben Bella”, Brittanica, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/biography/Ahmed-Ben-Bella, E.T. 23.04.2022.
• MUTABBAKANÎ, Mâzin Salâh, “Cem’iyyetü’l-Ulemâi’l-Müslimîn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 7, 1993, s. 336-338.
• NAM, Mehmet, “İşgalden İstiklale Cezayir”, Tarih Dergisi, Y. 2012, S. 55, s. 155-187.
• OSMAN, Inès, “Algeria: The Arab Spring’s Late Bloomer?”, The Tahrir Institute for Middle East Policy (Çevrimiçi) https://timep.org/commentary/analysis/algeria-the-arab-springs-late-bloomer/, E.T. 29.04.2022.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 18. Basım, Ankara, Yetkin Yayınları, 2018.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Seçim Sistemleri ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 1995, C. 44, S. 1, s. 521-539.
• MUSHTAQ, Abdul Qadir - AFZAL, Muhammad, “Arab Spring: Its Causes and Consequences”, Journal of the Punjab University Historical Society, C. 30, S. 1, 2017, s. 1-10.
• SAĞIYE, Hazım, “Cezayir’in arka planı…”, Şarkul Avsat, (Çevrimiçi) https://turkish.aawsat.com/home/article/1692966/hazım-sağıye/cezayirin-arka-planı, E.T. 26.04.2022.
• ŞEKER, Hilmi, “Strazburg Yargı Kararlarında Doğru, Haklı, Yasal ve Makul Gerekçe Biçimleri”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 2007, C. 65, S. 2, s. 179-200.
• ŞENCAN, Hüdai, “Çatışmacı Parlamentarizmden Melez Bir Çözüme: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi”, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri), Ed. Semra Gökçimen, Ankara, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, 2017, s. 25-100.
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. Bası, İstanbul, Beta Yayınları, 2016.
• TÜMAY, Murat, Demokratik Anayasa Yapımı Dinamikleri ve Tunus Anayasası Örneği, Ankara, Yetkin Yayınları, 2015.
• TÖGEL, Akif, “Dünya Anayasalarında Değiştirilemez Maddeler ve Türkiye’nin Yeni Anayasası İçin Öneriler”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 2016, C. 7, S. 27, s. 757-792.
• TURAN, Abdulkadir, Cezayir ve Cezayir’deki İslami Hareketler, İstanbul, Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi, 2020.
• TURAN, Şerafettin, “Barbaros Hayreddin Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 5, 1997, s. 65-67.
• USTABULUT, Batuhan, “Temsilde Adalet ve Yönetimde İstikrar İlkeleri Çerçevesinde Türkiye’de Ülke Seçim Barajı Uygulaması”, İnsan ve İnsan Bilim Kültür Sanat ve Düşünce Dergisi, Y. 2018, C. 5, S. 18, s. 341-358.
• Wikipedia, “Abdülaziz Buteflika”, (Çevrimiçi) https://tr.wikipedia.org/wiki/Abdülaziz_Buteflika, E.T. 26.04.2022.
• Wikipedia, “Democratic National Rally”, (Çevrimiçi) https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic_National_Rally, E.T. 23.04.2022.
• Wikipedia, “Future Front”, (Çevrimiçi) https://en.wikipedia.org/wiki/Future_Front, E.T. 26.04.2022.
• Wikipedia,“National Liberation Front (Algeria)”, (Çevrimiçi) https://en.wikipedia.org/wiki/National_Liberation_Front_(Algeria), E.T. 23.04.2022.
• Wilson Center, “Algeria”, (Çevrimiçi) https://www.wilsoncenter.org/algeria, E.T. 23.04.2022.
• WOLFF, H. Ekkehard, “Berber Languages”, Brittanica, (Çevrimiçi) https://www.britannica.com/topic/Amazigh-languages#ref1023745, E.T. 19.04.2022.
• “Yeni Sisteme Göre Yasama El Kitabı”, y.y, TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı, 2018.
• YAZICI, Serap, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
• YILDIZ, Mustafa, “Başkanlık, Yarı Başkanlık ve Parlamenter Sistem Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, Y. 2018, C. 1, S. 2, s. 89-108.