An Evaluation on Operationalising the Way of Concrete Review in the Resolution of Constitutive Issues

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 493 - 521, 30.09.2023

Ünal Gençtürk , Hakan Kolçak

https://doi.org/10.58733/imhfd.1357940

Cited By: 2

Öz

In its rulings on individual applications, the Constitutional Court of Türkiye (CCT) considers the presence of a statutory provision a constitutive issue when the provision, upon which the judgment has been built, is found incompatible with the Constitution of 1982. The CCT then notifies the Grand National Assembly of Türkiye (GNAT) of the legislative arbitrariness and calls on the GNAT to amend or abolish the provision concerned, rendering it consistent with the Constitution. The effectiveness of the CCT decisions asking the GNAT to alter or nullify such statutory provisions has been examined in the recent literature since the GNAT is unlikely to change or repeal such provisions. Some scholars come up with various suggestions on how to increase the effectiveness of the CCT decisions concerned. Some other scholars maintain that constitutive issues would be resolved through a constitutional way of concrete review. This article scrutinises whether the aforementioned review would be done. It is argued that the CCT does the objective version of concrete review in accordance with those articles on which the Turkish model of constitutional jurisdiction has been constructed. However, the legislation on how to file an individual application before the CCT and the historical background of this legislation demonstrate that the CCT does not have the authority to operationalise the way of concrete review when examining such an application. Nevertheless, it is worth noting that the state is required to resolve those constitutive issues leading to the violation of rights. Empowering the CCT to operationalise the above-mentioned way of concrete review would be regarded as a tool enabling the fulfilment of the requirement concerned. This empowerment process would be completed through a constitutional amendment broadening the borders of the review, eventually allowing the CCT to operationalise the way of concrete review in the resolution of constitutive issues.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Court of Türkiye, Individual Application, Concrete Review, Constitutive Issue, Legislative Arbitrariness

Yapısal Sorunların Çözümünde Somut Norm Denetimi Yolunun İşlevsel Kılınması Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Bireysel başvuruya konu olan yargı kararının dayandığı yasa hükmünü 1982 Anayasasına aykırı gören Anayasa Mahkemesi (AYM), bu durumu yapısal sorun olarak değerlendirmektedir. Söz konusu sorunun çözümü için AYM tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) keyfiyet bildirilmekte; Anayasaya aykırı olduğu değerlendirilen yasa hükmünün değiştirilerek ya da yürürlükten kaldırılarak Anayasaya uygun hâle getirilmesi için çağrı yapılmaktadır. Çağrı kararlarının işlevselliği, bu kararlara yönelik gerekli teşri adımların etkin bir şekilde atılmamasından ötürü öğretide tartışılmaktadır. Bazı yazarlar tarafından çağrı kararlarının etkinliğini artırmak üzere çeşitli öneriler sunulmaktadır. Bazı yazarlar ise yapısal sorunların çözümünde çağrı kararlarından ziyade somut norm denetimi yolunun işlevsel kılınması gerektiğini ileri sürmektedir. Söz konusu yolun işlevsel kılınmasının mümkün olup olmadığı çalışmamızda değerlendirilmektedir. Türk anayasa yargısına ilişkin hükümler dairesinde AYM tarafından objektif somut norm denetimi yapılabilmektedir; ancak bireysel başvuruya ilişkin mevzuat ve bu mevzuatın tarihsel arka planı irdelendiğinde, AYM’nin bireysel başvurular kapsamında somut norm denetimi yolunu işlevsel kılma yetkisi bulunmadığı görülmektedir. Yine de belirtmek gerekir ki, hak ihlallerine sebebiyet veren yapısal sorunların giderilmesi noktasında devletin pozitif yükümlülüğü bulunmaktadır. Bireysel başvuruların incelenmesi esnasında somut norm denetiminin işlevsel kılınabilmesi de bahse konu yükümlülüğün yerine getirilmesinin bir gereği olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda, somut norm denetiminin sınırları anayasa değişikliği ile genişletilerek yapısal sorunların çözümünde AYM tarafından işlevsel kılınması sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru, Somut Norm Denetimi, Yapısal Sorun, Teşri Keyfiyet

Kaynakça

• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz, “Türk Anayasa Yargısında İptal Davası ve İtiraz Yolu”, Anayasa Yargısı, Y. 1984, C. 1, s. 101-137.
• ANAYURT, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ARSLAN, Çetin, “Yüce Divan Olarak Anayasa Mahkemesi”, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
• ATAR, Yavuz, “Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden Yapılandırılması”, Anayasa Yargısı, Y. 2008, C. 24, S. 1, s. 93-115.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• BELGESAY, Mustafa Reşit, Dava Teorisi, Numune Matbaası, İstanbul, 1943.
• BEYOĞLU, Cem Ümit, “Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tespit Edilen Yapısal Sorunlara Dair Çözüm Önerileri”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2022, C. 12, S. 2, s. 761-809.
• BİLGİN, Çağlar, “Türk Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi Yolu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 1988, S. 3, s. 350-376.
• CUHRUK, Mahmut Celalettin, “Türk Anayasa Mahkemesi”, Anayasa Yargısı, Y. 1984, C. 4, s. 5-15.
• DÖNER, Ayhan, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), Doğu Ciltevi, Erzincan, 2022.
• DÖNER, Ayhan, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• EGELİĞİ, Ömer Emrullah, “Somut Norm Denetiminde Anayasa’ya Aykırılık İddiasının Ciddiliği Meselesi”, Anayasa Yargısı, Y. 2022, C. 39, S. 2, s. 213-261.
• EREN, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• FABER, Ronald, “The Austrian Constitutional Court – An Overview”, Vienna Journal on International Constitutional Law, Y. 2008, C. 2, S. 1, s. 49-53.
• GAMPER, Anna / PALERMO, Francesco, “The Constitutional Court of Austria: Modern Profiles of an Archetype of Constitutional Review”, Journal of Comparative Law, Y. 2008, C. 3, S. 2, s. 64-69.
• GARLICKI, Lech, “Constitutional Courts versus Supreme Courts”, International Journal of Constitutional Law, Y. 2007, C. 5, S. 1, s. 44-68.
• GAROUPA, Nuno, “Empirical Legal Studies and Constitutional Courts”, The Indian Journal of Constitutional Law, Y. 2011, C. 5, s. 26-54.
• GAROUPA, Nuno / GINSBURG, Tom, “Building Reputation in Constitutional Courts: Political and Judicial Audiences”, Arizona Journal of International & Comparative Law, Y. 2011, C. 28, S. 3, s. 539-568.
• GÖREN, Zafer, “Anayasa Mahkemesi ve Yasama Arasındaki Karşılıklı Etkileşim”, İzmir Barosu Dergisi, Y. 2019, C. 84, S. 1, s. 231-293.
• GÖZLER, Kemal, “Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Y. 2006, C. 61, S. 3, s. 131-166.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi: Cilt 2, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• GÖZTEPE, Ece, “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı ‘Çağrı Kararları’ Üzerine Bir İnceleme”, Anayasa Yargısı, Y. 2021, C. 38, S. 1, s. 43-83.
• GÖZTEPE, Ece, “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru İncelemesinde Somut Norm Denetimi Yoluna Başvurabilir Mi?”, Anayasa Hukuku Dergisi, Y. 2022, C. 11, S. 21, s. 1-30.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Anayasa Hukuku, 19. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara, 2013.
• GÜVEYİ, Ümit, “Anayasa Yargısı ve Demokrasi İlişkisi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2012, C. 16, S. 3, s. 137-162.
• KANADOĞLU, Osman Korkut, “Yeni Anayasa Arayışları ve Karşılaştırmalı Hukuk Bağlamında Anayasa Mahkemesi”, Anayasa Yargısı, Y. 2008, C. 24, S. 1, s. 61-89.
• KARAHAN, Özge, “‘TBMM’ye Çağrı’ Giderim Kararlarının İşlevsizliği ve Bu Kararlara İşlevsellik Kazandırma Amacıyla Getirilen Önerilerin Değerlendirilmesi”, Yasama Dergisi, Y. 2022, S. 46, s. 37-72.
• KELEMEN, Katalin, “Dissenting Opinions in Constitutional Courts”, German Law Journal, Y. 2013, C. 14, S. 8, s. 1345-1371.
• KIRATLI, Metin, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu), Sevinç Matbaası, Ankara, 1966.
• ÖHLİNGER, Theo, “The Genesis of the Austrian Model of Constitutional Review of Legislation”, Ratio Juris, Y. 2003, C. 16, S. 2, s. 206-222.
• ÖZBUDUN, Ergun, Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1993.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
• PFERSMANN, Otto, “Concrete Review as Indirect Constitutional Complaint in French Constitutional Law: A Comparative Perspective”, European Constitutional Law Review, Y. 2010, C. 6, S. 2, s. 223-248.
• SAĞLAM, Fazıl, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Paneli Tartışma Bölümü”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti/Anlamı, Kapsamı ve Olası Sorunlar), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011.
• ŞAHBAZ, İbrahim, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Sorunlar”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti/Anlamı, Kapsamı ve Olası Sorunlar), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2011.
• ŞAHBAZ, İbrahim, “Bireysel Başvuru Üzerine Verilen İhlal Kararı Sonrası Somut Norm Denetimi”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2021, S. 2, s. 117-175.
• ŞİRİN, Tolga, Türkiye’de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru), 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• TANRIVER, Süha, Medeni Usul Hukuku: Cilt 1, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• TAŞKIN, Şaban Cankat, “2010 Anayasa Değişikliklerinden Sonra Türk Anayasa Mahkemesinin Yapılanması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 2011, C. 24, S. 97, s. 171-230.
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 17. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• TURHAN, Mehmet, “Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Y. 2007, C. 62, S. 3, s. 379-404.