SURNAME OF SPOUSES AND LEGISLATIVE PROPOSAL

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 253 - 291, 21.03.2024

Tuğçem Seçer

https://doi.org/10.58733/imhfd.1451617

Öz

The surname of the family has been discussed for a long time. The framework of these discussions is drawn with the concepts of ensuring equality between man and woman and prohibition of discrimination. While, in national and international legislations, it is regulated that woman and man should have equal rights before, during and after marriage, the contradiction of the provisions regarding the surname was not seen as an important problem for a long time. However, over time, the surname of the woman, the surname of the man and, most importantly, the surname of the family has become an issue that needs to be resolved. Unfortunately, the civil law provisions regarding surname still cause inequality and discrimination. In this framework, new regulations have been made in many civil codes to eliminate discrimination and ensure equality. In particular, the Constitutional Court's annulment of the first paragraph of Article 187 of the Civil Code No. 4721, which regulates the surname of women, has increased the popularity of this issue. Nevertheless, the surname of woman is still an important and current issue. Because current regulations shall not allow women to freely choose her surname. However, another issue that has not been emphasized enough yet but also should be discussed is the surname of man. Because the surname of man is as an important issue as the surname of woman and should be examined. For this reason, the new surname legislation should regulate the family name rather than the surname of the woman or man individually. In this framework, the first part of the study discusses the concept of surname in general, the second part explains surname as a legal issue, and the third part proposes a legal regulation.

Anahtar Kelimeler

Surname, Equality, Discrimination, Family

EŞLERİN SOYADI VE KANUN METNİ ÖNERİSİ

Öz

Ailenin soyadı, uzun zamandır tartışılan bir meseledir. Bu tartışmaların çerçevesi ise, kadın ve erkek eşitliğinin sağlanması ile ayrımcılık yasağı kavramlarıyla çizilmiştir. Birçok ulusal ve uluslararası metinde kadın ve erkeğin evlilik birliği öncesinde, içerisinde ve sonrasında eşit haklara sahip olması gerekliliği düzenlenmişken soyadına ilişkin hükümlerin aykırılık meydana getirmesi uzun bir önemli bir sorun olarak görülmemiştir. Ancak zamanla kadının soyadı, erkeğin soyadı ve en önemlisi ailenin soyadı çözülmesi gereken bir mesele haline gelmiştir. Bu çerçevede, birçok hukuk sisteminde ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve eşitliği sağlamak amacıyla değişikler yapılmıştır. Kadının soyadı hâlen önemli ve güncel bir meseledir. Çünkü yapılan düzenlemeler, kadının serbestçe soyadı seçmesini mümkün kılmadığı gibi hâlâ yapılması beklenen düzenlemeler de söz konusudur. Özellikle, Anayasa Mahkemesi tarafından 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun kadının soyadını düzenleyen 187. maddesinin birinci fıkrasının Anayasa’ya aykırı bularak iptal edilmesi, konunun güncelliğini arttırmıştır. Bu kapsamda, pek çok yargı kararına, öğreti tartışmalarına, feminist harekete konu olan kadının soyadına ilişkin hüküm yürürlükten kalkmış; ancak halen konuya ilişkin hukuki bir düzenleme yapılmamıştır. Görüleceği üzere kadının soyadı elbette önemlidir; ancak üzerinde pek durulmayan ve konuşulması gereken başka bir mesele, erkeğin soyadıdır. Çünkü erkeğin soyadı meselesi henüz konuşulmasa da kadının soyadı kadar önemlidir ve irdelenmelidir. Bu nedenle, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda yapılması öngörülen yeni soyadı düzenlemesinin kadının ya da erkeğin soyadından ziyade ailenin soyadına yönelik olması gereklidir. Bu çerçevede, çalışmanın birinci bölümünde genel anlamda soyadı kavramı, ikinci bölümünde bir hukuki mesele olarak soyadı, üçüncü bölümünde ise bir kanun metni önerisi getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Soyadı, Eşitlik, Ayrımcılık, Aile

Kaynakça

• ABİK Yıldız, Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2005.
• ACABEY M. Beşir, “Türk Hukukunda Aile Adı (Eşlerin ve Çocukların Soyadı), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, Y. 2017, C.19, Özel Sayı, s.493-512.
• AKINTÜRK Turgut/ATEŞ Derya, Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku İkinci Cilt, 22. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2020.
• AKKAYAN YILDIRIM Ayça, “Evlilik Dışı Çocuğun Soyadı ve 02.07.2009 Tarih 2005/114E. 2009/105K. Sayılı Anayasa Mahkemesi Kararının Bu Bağlamda Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan Cilt I, On İki Levha Yayınları 2010, s.69-90.
• ANTHONY J. Deborah, “A Spouse by Any Other Name”, William&Mary Journal of Race, Gender and Social Justice, Y.2010-2011, V.17, I.1, s.187-222.
• APAYDIN ÖCAL Bahar, “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2015, C.6, S.2, s.425-458.
• ATAAY Aytekin M., “Umumî Esaslar, Şahsın Hukuku ve Aile Hukuku ile İlgili İsviçre Mahkeme Kararları 1955-1956”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y.2011, C.1, S.1, s.54-67.
• ATASOY Hakan, “Evli Kadının Soyadı Sorunu ‘Anayasal’ mı ‘Bireysel’ mi?”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y.2015, S.5, s.131-170.
• AYAN Serkan, “Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2012, C.XVI, S.4, s.19-90.
• BROOKS Megan, “For Nontraditional Names’ Sake: A Call to Reform the Name-Change Process for Marrying Couples”, University of Michigan Journal of Law Reform, Y.2013, V.47, s.247-282.
• ÇAKIRCA Seda İrem, “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”, İÜHFM, Y.2012, C.LXX, S.2, s.145-164.
• ÇATALOĞLU Burcu Bahar/GÜNEŞ PESCHKE Seldağ, “30.09.2015 tarihli HGK Kararı ve Sonrası Evli Kadının Soyadına İlişkin Bir Değerlendirme”, AÜHF Dergisi, Y.2020, C.69, S.2, s.399-417.
• EMENS Elizabeth F., “Changing Name Changing: Framing Rules and the Future of Marital Names”, The University of Chicago Law Review, Y.2007, V.74, I.3, s.761-863.
• ERDOĞAN İhsan, “Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.1998, C.6, S.1-2, s.705-712.
• ERGÜL Ozan, “Usulüne Göre Yürürlüğe Konulmuş Milletlerarası Andlaşmalar Kanun Hükmündedir” Yıldırım Uler Armağanı, Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları 2014, s.65-86.
• FRANDINA MAHONEY Michael, “A Man’s Right to Choose His Surname in Marriage: A Proposal”, Duke Journal of Gender Law & Policy, Y.2009, V.16, I.155, s.155-168.
• GENÇCAN Ömer Uğur, Aile Mahkemesi Davaları, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021 (Davalar).
• GENÇCAN Ömer Uğur, Boşanma Hukuku, 10. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021 (Boşanma).
• GENÇCAN Ömer Uğur, Evliliğin Genel Hükümleri, Yetkin Yayınları, Ankara 2019 (Genel Hükümler).
• GENÇCAN Ömer Uğur, Kadın Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2020 (Kadın).
• GÖZTEPE Ece, “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Y.1999, C.54, S.2, s.101-132.
• HATEMİ Hüseyin, Aile Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2021.
• HELVACI Serap, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Kararları Işığında Evli Kadının Soyadı”, Public and Private International Law Bulletin, Y.2015, V.35, I.1, s.157-169.
• HELVACI Serap/KOCABAŞ Gediz, “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı”, Mehmet Akif Aydın’a Armağan, Y.2015, C.21, S.2, s.616-644.
• KILIÇOĞLU Ahmet M., Aile Hukuku, 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• KILIÇOĞLU YILMAZ Kumru, “Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu”, Ankara Barosu Dergisi, Y.2014, S.4, s.581-592.
• MACCLINTOCK Heather, “Sexism, Surnames and Social Progress: The Conflict of Individual Autonomy and Government Preferences in Laws Regarding Name Changes at Marriage”, Temple International & Comparative Law Journal, Y.2014, V.24, I.1, s.277-312.
• MOROĞLU Nazan, “Kadının Kimlik Sorunu Kadının Soyadı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y.2012, S.99, s.245-268.
• MORTAŞ Süleyman, “Evlenen Kadın ile Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadının Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2016, C.XX, S.2, s.311-369.
• NOMER Haluk N., “Avrupa Birliği’ne Üye Devletlerde ve Türkiye’de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı”, Public and Private International Law Bulletin, Y.2002, C.22, S.2, s.421-450.
• OĞUZMAN M. Kemal/SELİÇİ Özer/OKTAY ÖZDEMİR Saibe, Kişiler Hukuku, 20. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021.
• OKTAY ÖZDEMİR Saibe, “Soyadı ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y.2016, S.22, s.2017-2032.
• ÖZDAMAR Demet, Türk Hukukunda Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2002.
• ÖZDEMİR Hayrünnisa, “Türk ve İsviçre Medeni Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması”, AÜHFD, Y.2008, C.57, S.3, s.561-598.
• ÖZTAN Bilge, Aile Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No.444, Ankara 1979.
• Öztan Bilge, “Evlilik Birliğinin Sona Ermesi Halinde Kadının Soyadı Sorunu”, Prof. Dr. H. Cahit Oğuzoğlu’na Armağan, Ankara 1972, s.421-439.
• ROSENHAFT Michael, “The Right of Men to Change Their Names Upon Marriage”, Journal of Constitutional Law, Y.2002, V.5, I.1, 2002, s.186-218.
• SAĞIR Meral, “Kadının Soyadı”, Bursa Barosu Dergisi, Y.2005, C.29, S.76, s.5-6.
• SCHEUBLE Laurie/JOHNSON David R., “Marital Name Change: Plans and Attitudes of College Students”, Journal of Marriage and Family, Y.1993, V.55, I.3, s.747-754.
• SEÇER Tuğçem, “Çocuğun Soyadı”, Yargıtay Dergisi, Y.2023, V.49, C.3, s.599-634.
• SİRMEN Lale, Medeni Hukuktaki Son Gelişmelerin Işığı Altında Evlenme ve Boşanma Alanında Yeniden Düzenlenmesi Gereken Konular, Hukukta Kadın Sempozyumu, Ankara 2000.
• SNYDER Kelly, “All Names Are Not Equal: Choice of Marital Surname and Equal Protection”, Washington University Journal of Law & Policy, Y.2009, V.30, s.561-587.
• SUNA İffet Didem, “Kadının Soyadı”, Konya Barosu Dergisi, Y.2021, S.1, s.33-70.
• TACİR Hamide, “Evli Kadının Kendi Soyadını Kullanması Konusunda Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımının Temel Hak ve Özgürlükler Bakımından Değerlendirilmesi”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2017, C.5, S.1, s.49-70.
• TUMAY Murat/ALTINEL Gökçe, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Güneş V. Turkey Kararının Türk Anayasa Hukuku Açısından Tahlili”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Y.2015, S.33, s.167-180.
• ÜNAL ÖZKORKUT Nevin, “Kadının Vazgeçilebilir Kişilik Hakkı: Soyadı- Kadının Soyadı Üzerindeki Hakkının Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi”, I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul 2014, s.23-30. WÜST Martina/DIETHELM Pascal, “Das Schweizer Namens- und Bürgerrecht: Eine zeitgemässe Neuordnung”, Bratschi Wiederkehr & Buob Newsletter, Y.2012, V.3, s.1-3.