The Effect of Voluntary Intoxication on Criminal Liability in the Turkish and Canadian Law

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 513 - 547, 30.09.2024

Derya Tekin

https://doi.org/10.58733/imhfd.1545348

Öz

“No criminal liability without fault” is a fundamental principle of justice. The application of this principle in cases where a crime is committed under the influence of voluntary intoxication is a controversial issue. If a person voluntarily consumes alcohol in order to make himself ready to commit a crime or to create an excuse for impunity and commits a crime under the influence of intoxication, it is accepted that such state of intoxication does not affect the criminal capacity and this acceptance does not conflict with the principle of fault. However, how criminal liability is handled in cases where a person is intoxicated without the intent or foresight to commit a crime varies depending on the legal systems and crime policies of the countries. Turkey, where the Continental European legal system is adopted, and Canada, where the Common Law system is inherited, can be seen as two countries that are suitable for comparison in this regard. While the Turkish Criminal Code rigidly stipulates that criminal capacity will not be affected for all types of voluntary intoxication, the Canadian Criminal Code has shown a more flexible structure in which certain criteria have been developed and tested over the years. At this point, the decisions of the Supreme Court of Canada on automatism caused by extreme intoxication is particularly noteworthy. In this study, the relevant provisions and practices of these countries are examined in terms of compliance with the principle of fault.

Anahtar Kelimeler

Turkish Law, Canadian Law, Self-Induced Intoxication, Fault, Automatism

Türk ve Kanada Hukukunda İradi Sarhoşluğun Ceza Sorumluluğuna Etkisi

Öz

Kusur yoksa ceza sorumluluğunun da olmayacağı şeklindeki temel adalet ilkesinin iradi olarak alınan alkolün etkisiyle suç işlenmesi hallerinde nasıl uygulanacağı tartışmalı bir ceza hukuku sorunudur. Kişinin kendisini suç işlemeye hazır hale getirmek ya da kendisine bir cezasızlık nedeni yaratmak amacıyla iradi olarak alkol aldığı ve sarhoşluğun etkisiyle suç işlediği tasarlanmış sarhoşluk halinin kusur yeteneğini etkilemediği ve bu kabulün kusur ilkesi ile çatışmadığı kabul edilmektedir. Fakat kişinin bir suç işleme kastı veya öngörüsü olmaksızın sarhoş olduğu hallerde ceza sorumluluğunun nasıl ele alınacağı, ülkelerin hukuk sistemlerine ve suç politikalarına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kara Avrupası hukuk sisteminin benimsendiği Türkiye ile Common Law sisteminin benimsendiği Kanada bu konu bakımından karşılaştırma yapmaya elverişli iki ülke olarak görülebilir. Çünkü Türk Ceza Kanunu iradi sarhoşluğun her türü bakımından kusur yeteneğinin etkilenmeyeceğini katı bir şekilde ortaya koyarken, Kanada Ceza Kanunu yıllar içerisinde belirli ölçütlerin geliştirildiği ve denendiği daha esnek bir yapı göstermiştir. Bu noktada Kanada Yüksek Mahkemesi’nin aşırı sarhoşluğun neden olduğu otomatizm durumuna yönelik içtihatları özellikle dikkat çekicidir. Bu çalışmada bu iki ülkenin iradi sarhoşluğun etkisiyle suç işleyen faillerin ceza sorumluluğuna yönelik hüküm ve uygulamalarının kusur ilkesi ile ne ölçüde bağdaşır olduğu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Hukuku, Kanada Hukuku, İradi Sarhoşluk, Kusur, Otomatizm

Kaynakça

• ALACAKAPTAN, Uğur, Sarhoşluk Halinde İşlenen Suçlarda Cezai Mesuliyet, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1961.
• ALBRECHT, Hans-Jörg, “Addiction, Intoxication, Criminal Law and Criminal Justice”, European Addiction Research, Y. 1998, C. 4, S. 3, s. 85-88.
• ALEXANDER, E R, “The Criminal Responsibility of Alcoholics and Drug Addicts in Canada”, Saskatchewan Law Review, Y. 1996, C. 31, S. 2, s. 71-102.
• ARTUK, Mehmet Emin/ GÖKCEN, Ahmet/ ALŞAHİN, Mehmet Emin/ ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Adalet, Ankara, 2023.
• ARTUK, Mehmet Emin/ GÖKCEN, Ahmet/ ALŞAHİN, Mehmet Emin/ ÇAKIR, Kerim, Gerekçeli Türk Ceza Kanunları, 21. Baskı, Adalet, Ankara, 2020.
• ATALAY, Ayşe Özge, Ceza Hukukunda Actiones Liberae in Causa Kuramı, On İki Levha, İstanbul, 2019.
• CHILD, JJ/ REED, Alan, “Automatism is Never a Defence”, Northern Ireland Legal Quarterly, Y. 2014, C. 65, S. 2, s. 167-186.
• Cooper v. R., [1980] 1 S.C.R. 1149 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/4496/index.do, E.T: 20.07.2024.
• Criminal Code, R.S.C., 1985, c. C-46 (Çevrimiçi) https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/C-46/, E.T: 20.07.2024.
• DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Seçkin, Ankara, 2023.
• Director of Public Prosecutions v. Beard, [1920] A.C. 479 (Çevrimiçi) https://thelawmatics.in/case-note-director-of-public-prosecutions-v-beard-1920-a-c-479/#Director_of_Public_Prosecutions_V_Beard, E.T: 20.07.2024.
• DÖNMEZER, Sulhi, Genel Ceza Hukuku Dersleri, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• DÖNMEZER, Sulhi/ ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatkibi Ceza Hukuku Cilt II, Editörler: Köksal Bayraktar, Serap Keskin Kiziroğlu, Hamide Zafer, Pınar Memiş Kartal, Hasan Sınar, Barış Erman, Fulya Eroğlu & R. Murat Önok, Der Yayınları, İstanbul, 2019.
• EREM, Faruk/ DANIŞMAN, Ahmet/ ARTUK, Mehmet Emin, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 14. Baskı, Seçkin, Ankara, 1997.
• ERKUL, Fikriye, ““Common Law” Hukukunun Gelişimi”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Y. 2023, C. 8, s. 2087-2105.
• ERSOY, Uğur, “Alman Ceza Hukukunda Tam Sarhoşluk Suçunun Dogmatik Temelleri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD, Y. 2021, C. 12, S. 2, s. 557-565.
• FISCHER, Benedikt/ REHM, Jürgen, “Alcohol Consumption and The Liability of Offenders in The German Criminal System”, Contemporary Drug Problems, Y. 1996, C. 23, S. 4, s. 707-729.
• GLANCY, Graham/ PATEL, Kiran, “The Ontario Court of Appeal Takes a New Look at Automatism in R v. Sullivan”, Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, Y. 2022, C. 50, S. 3, s. 450-459.
• GLANCY, Graham/ PATEL, Kiran/ HEINTZMAN, Marissa/ SCHNEIDER, Richard M., “An International Comparison and Review of Self-Induced Intoxication Causing Automatism”, The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, Y. 2023, C. 51, S.3, s. 401-410.
• GRANT, Isabel/ SPITZ, Laura, “Criminal Law-Defences-Automatism - Accused Killing While Sleepwalking - Acquittal or Not Guilty by Reason of Insanity: R. v. Parks”, The Canadian Bar Review, Y. 1993, C. 72, s. 224-262.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara, 2008.
• HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 28. Baskı, Adalet, Ankara, 2023.
• İÇEL, Kayıhan/ SOKULLU-AKINCI, Füsun/ ÖZGENÇ, İzzet/ SÖZÜER, Adem/ MAHMUTOĞLU, Fatih S./ ÜNVER, Yener, İçel Suç Teorisi, 2. Kitap, 3. Bası, Beta, İstanbul, 2004.
• İSFEN, Osman, “TCK md. 34/2’de Düzenlenen İstisna Modelinin Kusur İlkesi İle Bağdaştırılabilirliği Konusunda Eleştirel Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2016, C. 1, S. 1, s. 1-46.
• KOCA, Mahmut/ ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin, Ankara, 2022.
• LATIMER, Jeff/ LAWRENCE, Austin, The Review Board Systems in Canada: An Overview of Results from the Mentally Disordered Accused Data Collection Study, Department of Justice Canada, Research and Statistics Division, 2006.
• Leary v. The Queen, [1978] 1 S.C.R. 29 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/2567/index.do, E.T: 20.07.2024.
• MACMILLAN-BROWN, Heather, “No Longer “Leary” About Intoxication: In the Aftermath of R. v. Daviault”, Saskatchewan Law Review, Y. 1995, C. 59, S. 2, s. 311-333.
• MADEN, Mehmet, “İngiltere ve Galler’de Ceza Hukuku Sorumluluğuna Mâni Olan Bir Kurum Olarak Otomatizm”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2020, C. XXIV, S. 4, s. 585-611.
• ÖNDER, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Cilt: II-III, 2. Baskı, Beta, İstanbul, 1992.
• ÖZBEK, Veli Özer/ DOĞAN, Koray/ BACAKSIZ, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Seçkin, Ankara, 2021.
• ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin, Ankara, 2021.
• ÖZMEN, Erdi, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanununda Geçici Nedenlerin ve Alkol veya Uyuşturucu Madde Alımının Kusur Yeteneğine Etkisi”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 2012, C. 7, S. 19, s. 279-308.
• Rabey v. R., [1980] 2 S.C.R. 513 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/4507/index.do?site_preference=normal, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Bernard, [1988] 2 S.C.R. 833 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/388/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Brown, 2022 SCC 18 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/19389/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Chan, [2004] 3 S.C.R. 245, 2004 SCC 57 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/2172/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Daviault, [1994] 3 S.C.R. 63 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/1172/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Parks, [1992] 2 S.C.R. 871 871 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/907/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Ruzic, [2001] 1 S.C.R. 687, 2001 SCC 24 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/1861/index.do?q=ruzic, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Stone, [1999] 2 S.C.R. 290 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/1705/index.do, E.T: 20.07.2024.
• R. v. Sullivan, 2022 SCC 19 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/19390/index.do, E.T: 20.07.2024.
• SCHOPP, Robert F., Automatism, Insanity, and the Psychology of Criminal Responsibility: A Philosophical Inquiry, Series: Cambridge Studies in Philosophy and Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2008.
• TALAS, Serdar, Ceza Hukukunda Kusur İlkesi Bağlamında Nedeninde Serbest Hareket (Actio Libera in Causa) Kavramı ve Geçici Nedenlerin Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, 2011.
• The Queen v. George, [1960] S.C.R. 871 (Çevrimiçi) https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/7284/index.do, E.T: 20.07.2024.
• TOPRAK, Ufuk, “Kasten veya Taksirle Kusur Yeteneğinin Ortadan Kaldırılmasının ya da Azaltılmasının Alman Hukuku’na Göre Ceza Sorumluluğuna Etkisi (Actio Libera in Causa Formülü)”, TAAD, Y. 2012, C. 3, S. 10, s. 741-774.
• ÜNVER, Yener, “Sebebinde Serbest Hareketler”, Prof. Dr. Sahir Erman’a Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Eğitim, Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yayını, İstanbul, 1999, s. 801-887.
• YEO, Stanley, “Clarifying Automatism”, International Journal of Law and Psychiatry, Y. 2002, C. 25, S. 5, s. 445-458.
• YÜCE, Turhan Tufan, Ceza Hukuku Dersleri Cilt 1: Genel Bilgiler, Ceza Hukukunun Yürürlüğü, Suç Teorisi, Şafak Basım ve Yayınevi, Manisa, 1982.
• ZAFER, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler (TCK m. 1-175), 8. Bası, Beta, İstanbul, 2021.