The Concept of Negative Justice

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 435 - 462, 30.09.2024

Muzaffer Dülger

https://doi.org/10.58733/imhfd.1545350

Öz

In this article, the emergence of the concept of"negative justice", which represents a conception of justice that has found many supporters in liberal justice debates, in the history of political and legal philosophy is discussed. It has been argued that this conception is closely related to the distinction between “perfect/imperfect duties", which was much emphasized by natural law thinkers of the 16th-18th centuries. Through this distinction, they have attempted to delimit which parts of the natural moral sphere of mankind are legally conceivable; and for liberal philosophy, these attempts have provided convenient utilities for drawing the boundaries of public authority. The main propositions emerging from these studies are as follows: Justice is the minimum morality. The law seeks to ensure justice, the moral construction of society is not a matter for law. The justice of law is negative in character, neminem laedere, i.e. it is intended to prevent one person from harming to another; not directed towards enabling one person to do good to another. Therefore the acts of charity cannot take the form of legal duties. Law regulates situations that are essential for the mere existence of society. It is reactive, intervening in a deteriorating situation on demand or complaint. Morality, on the other hand, is oriented towards a better existence of society and is proactive before problems arise. Within the framework of all these propositions, this conception of justice, adopted by liberal traditions just like negative liberty, also reflects a perspective that is the opposite of distributive justice.

Anahtar Kelimeler

Negative Justice, Hugo Grotius, Adam Smith, Rationalist Natural Law Tradition, Liberalism

Negatif Adalet Kavramı

Öz

Bu makalede, liberal adalete dair tartışmalar içerisinde oldukça fazla taraftar bulmuş bir adalet anlayışını temsil eden “negatif adalet” kavramının siyaset ve hukuk felsefesi tarihi içerisinde belirişi konu edinilmiştir. Bu kavrayışın, 16 ve 17.yy. doğal hukuk düşünürlerince çok fazla üzerinde durulan “tam ve eksik ödevler” ayrımı ile yakından ilişkisi olduğu savunulmuştur. Doğal hukukçu filozoflar tarafından, bu ayrım vasıtasıyla, insanlığın doğal ahlâkî sahasının hangi kısımlarının hukuken tasarlanmaya elverişli olduğunun sınırları çizilmeye çalışılmıştır ve liberal felsefe açısından bu sınır çizme girişimleri kamusal otoritenin sınırlarını çizebilmek için elverişli bir malzeme sunmuştur. Söz konusu çalışmalar çerçevesinde ortaya çıkan başlıca önermeler şunlardır: Adalet, asgari ahlâktır. Hukuk, adaleti sağlamaya çalışır, toplumun ahlâki inşası hukukun meselesi değildir. Hukukun adaleti negatif karakterdedir, neminem laedere, yani bir kimsenin bir başkasına zarar vermesini ve kötülük yapmasını engellemeye dönüktür. Bir kimsenin bir başkasına iyilik yapmasını sağlamaya dönük değildir. Bu yüzden hayırseverlik edimleri hukuki ödevler biçimini alamaz. Hukuk, toplumun salt varoluşu için zaruri olan durumları düzenler. Reaktiftir, talep ya da şikayet halinde bozulan duruma müdahale eder. Ahlak ise toplumun daha iyi bir varoluşuna dönük olup, sorunlar daha henüz ortaya çıkmadan proaktiftir. Tüm bu önermeler çerçevesinde, liberal geleneklerce tıpkı negatif özgürlük gibi benimsenen bu adalet kavrayışı, dağıtıcı adaletin de zıttı bir bakış açısını yansıtır.

Anahtar Kelimeler

Negatif Adalet, Hugo Grotius, Adam Smith, Rasyonalist Doğal Hukuk Geleneği, Liberalizm.

Kaynakça

• ARİSTOTELES, Retorik, Çev. Mehmet H. Doğan, 12. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2014.
• ARİSTOTELES, Nikomakhos’a Etik, Çev. Saffet Babür, 4. Baskı, Bilgesu Yayınevi, Ankara, 2012.
• BARRY, Norman P., Modern Siyaset Teorisi, Çev. Mustafa Erdoğan, Yusuf Şahin, 3. Baskı, Liberte Yayınları, Ankara, 2012.
• CAIRNS, Huntington, “Leibniz’s Theory of Law”, Harvard Law Review, Vol. 60, No. 2, December-1946, s. 200-232.
• COASE, Ronald, “The Problem of Social Cost”, Journal of Law and Economics, Vol. 56, No. 4, November-2013, s. 837-877.
• ÇEBİ, Sezgin Seymen, “Aristoteles’te Phronesis Kavramı ve Modern Hukukta Muhakeme”, HFSA 27. Kitap, haz. Hayrettin Ökçesiz, Gülriz Uygur vd., İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2016, s. 28-53.
• DEMİR, Hande Seher, “Konut Kira Bedeli Artışında Belirlenen Yasal Üst Sınırın Anayasal Hak ve İlkeler Bakımından Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 73, S. 1, 2024, s. 621-669.
• D’ENTREVES, Alessandro Passerin, Doğal Hukuk: Hukuk Felsefesine Bir Giriş, Çev. Furkan Kararmaz, Zoe Kitap, İstanbul, 2023
• GÖKÇEOĞLU BALCI, Şebnem, Tutunamayanlar ve Hukuk, Dost Kitabevi, Ankara, 2007.
• GROTIUS, Hugo, The Rights of War and Peace: Including The Law of Nature and Nations, Trans. A. C. Campbell, M. Walter Dunne Publication, New York & London, 1901.
• GROTIUS, Hugo; The Rights of War and Peace: Book II, Ed. Jean Barbeyrac, Rev. by Richard Tuck, Gen. Ed. Knut Haakonssen, Liberty Fund Inc., Indianapolis, 2005.
• GROTİUS, Hugo, Savaş ve Barış Hukuku, Çev. Seha L. Meray, Say Yayınevi, İstanbul, 2011.
• HAYEK, Friedrich August von, Özgürlüğün Anayasası, Çev. Yusuf Ziya Çelikkaya, BigBang Yayınları, Ankara, 2013.
• HÖFFE, Otfried, Adalet: Felsefi Bir Giriş, Çev. Muhsin Bulut, 1. Baskı, Runik Kitap, İstanbul, 2020.
• İBN HALDUN, Mukaddeme (Cilt -1), haz. Süleyman Uludağ, 5. Baskı, Dergah Yayınevi, İstanbul, 2007.
• KINALIZADE ALİ EFENDİ, Devlet ve Aile Ahlâkı, haz. Ahmet Kahraman, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1982.
• LEONİ, Bruno, Özgürlük ve Hukuk, Çev. Mustafa Erdoğan, Hukuk Yayınevi, Ankara, 2020.
• LEIBNIZ, G. W., “Codex Iuris Gentium (Praefatio) (1693)”, Political Writings, Trans. & Ed. by Patrick Riley, Cambridge University Press, 1972, s. 165-176.
• LEIBNIZ, G. W., “Meditation on the Common Concept of Justice (1702-3)”, Political Writings, Trans. & Ed. by Patrick Riley, Cambridge University Press, New York, 1972, s. 45-64.
• LIEBERMAN, David, “Adam Smith on Justice, Rights, and Law”, The Cambrigde Companion to Adam Smith, Ed. Knud Haakonssen, Cambridge University Press, New York, 2006, s. 214-245.
• LYONS, David, Rights, Welfare, and Mill’s Moral Theory, Oxford University Press, New York, 1994.
• MILL, John Stuart, “Utilitarianism (1861)”, Essays on Ethics, Religion and Society, Collected Works: Vol. 10, Ed. J. M. Robson, University of Toronto Press, Routledge & Kegan Paul, Canada, 1969, s. 203-260.
• MİLL, John Stuart, Faydacılık, Çev. Şahap Nazmi Coşkunlar, Milli Eğitim Yayınları, Ankara, 1946.
• ÖZLEM, Doğan, “Adalet ve Görecilik”, HFSA 9. Kitap, haz. Hayrettin Ökçesiz, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2004, s. 199-205.
• PLATON, Devlet Adamı, Çev. Furkan Akderin, 3. Baskı, Say Yayınevi, İstanbul, 2014.
• PUFENDORF, Samuel, The Whole Duty of Man According to the Law of Nature, Trans. Andrew Tooke, Ed. Ian Hunter, David Saunders, Liberty Fund Inc., Indianapolis, 2003.
• PUFENDORF, Samuel, Doğal Hukuka Göre İnsanın ve Yurttaşın Ödevi, Ed. James Tully, Çev. Reha Kuldaşlı, Timaş Yayınevi, İstanbul, 2023.
• PUFENDORF, Samuel, Two Books of the Elements of Universal Jurisprudence, Trans. William Abbott Oldfather, [1931], revised & Ed. by Thomas Behme, Liberty Fund Inc., Indianapolis, 2009.
• SAĞLAM, Rabia, “Liberal Adaletin İki Farklı Görünümü: John Rawls ve Robert Nozick: ‘Hakkaniyet Olarak Adalet’ Eleştirisinden ‘Yetkisel Adalet’ Eleştirisine”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, 2007, s. 181-217.
• SALAM, Abdallah, Perfect and Imperfect Rights, Duties, and Obligations: From Hugo Grotius to Immanuel Kant (D. Phil. Thesis), Merton College, t. y., https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:882da778-1126-4909-b38b-5ada51cc8e78/files/m83e4f5406c35d64ba181703829dbbd27
• SCHOPENHAUER, Arthur, Merhamet, Çev. Zekâi Kocatürk, 2. Baskı, Dergah Yayınevi, İstanbul, 2009.
• SCHOPENHAUER, Arthur, Hukuk, Ahlak ve Siyaset Üzerine, Çev. Ahmet Aydoğan, 2. Baskı, Say Yayınevi, İstanbul, 2010.
• SCHMİDTZ, David, Adaletin Unsurları, Çev. Hayrettin Özler, Liberte Yayınevi, Ankara, 2010.
• SMİTH, Adam, Milletlerin Zenginliği, Çev. Haldun Derin, 5. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
• SMİTH, Adam, Ahlâkî Duygular Kuramı, Çev. Derman Kızılay, Pinhan Yayınevi, İstanbul, 2018.
• SMİTH, Adam, Hukuk Üzerine: Adalet, Kamu Düzeni, Devletin Gelirleri ve Silahlı Güçler, Çev. Ahmet Celiloğlu, Pinhan Yayınevi, İstanbul, 2018.
• THOMASIUS, Christian, Institutes of Divine Jurisprudence with Selections from Foundations of the Law of Nature and Nations, Trans. & Ed. Thomas Ahnert, Gen. Ed. Knud Haakkonssen, Liberty Fund Inc., Indianapolis, 2011.
• TOPUZKANAMIŞ, Engin, “Yeniden Paylaşım, Vergilendirme ve Adalet”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 1, 2012, s. 103-131.
• UYGUR, Gülriz, Hukukta Adaletsizliği Görmek, 3. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2020
• YAYLA, Atilla, Liberalizm, 6. Baskı, Liberte Yayınevi, Ankara, 2011.
• YNTEMA, Hessel E., “Equity in the Civil Law and the Common Law”, The American Journal of Comparative Law, Vol. 15, No. 1-2 (1966-1967), s. 60-86
• YOUNG, Jeffrey T., “Law and Economics in the Protestant Natural Law Tradition: Samuel Pufendorf, Francis Hutcheson, and Adam Smith”, The Journal of the History of Economic Thought, Vol. 30, No. 3, 2008, s. 283-296.
• YÜKSELBABA, Ülker, Liberal Dağıtıcı Adalet Tartışmaları: Bentham, Mill, Rawls, Dworkin ve Nozick, On İki Levha Yayınevi, İstanbul, 2016.
• ZELYÜT HÜNLER, Solmaz, “Adaletin Muadili Nedir?”, HFSA 9. Kitap, haz. Hayrettin Ökçesiz, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2004, s. 67-72.