Legality of Special Irregularity Penalties Imposed in Retroactive Liability Establishment Procedures

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 367 - 393, 30.09.2024

Zeynep Nihan Çamurcu

https://doi.org/10.58733/imhfd.1545355

Öz

The Council of State consistently has found the special irregularity penalties imposed by tax administrations based on retroactive liability establishments to be unlawful. The main purpose of the study is; to evaluate the desicions of the Council of State on the subject and to reveal from our own perspective, whether the special irregularity penalties imposed in retroactive liability establishments are legal. While the acts of “not billing” and “not sending electronic declarations” of taxpayers who fulfill their tax duties on time result in legal consequences of imposing special irregularity penalties, special irregularity penalties imposed on unregistered taxpayers who committed the same act have been cancelled. This situation was not found fair in doctrine on the grounds that it was contrary to the principle of equality. In fact, one of the two taxpayers who commit the same act does not face penalties in an advantageous way compared to the other, and the parties that do not subject to penalties are the taxpayers who operate unregistered. It should be noted that the current judicial and administrative interpretation remains current and the administrative practice continues same way. Although the idea that a study should be conducted on this issue emerged with constitutional justification, the legality of the penalties was evaluated in the study on the basis of the administrative action theory. In the study, firstly, it was evaluated whether the penalties imposed were in accordance with the law, and then the approach of the Council of State on the subject was examined and criticized.

Anahtar Kelimeler

Tax Misdemeanors, Special Irregularity, Establishment of Liability, Objective Impossibility, Personal Impossibility

Geçmişe Dönük Mükellefiyet Tesisi Hallerinde Kesilen Özel Usulsüzlük Cezalarının Hukuka Uygunluğu

Öz

Geçmişe dönük mükellefiyet tesislerine bağlı olarak vergi idarelerince kesilen özel usulsüzlük cezalarını, Danıştay istikrarlı biçimde hukuka aykırı bulmuştur. Danıştay kararlarının yerleşik hal alması üzerine Maliye Bakanlığı genel tebliğ ile mahkemenin görüşünü benimsemiştir. Çalışmanın ana amacı; konu hakkındaki Danıştay içtihadının değerlendirilmesi ve geçmişe dönük mükellefiyet tesislerinde kesilen özel usulsüzlük cezalarının hukuka uygun olup olmadığının, kendi bakış açımız dahilinde ortaya konulmasıdır. İşe başlama bildirimde bulunarak kayıtlı biçimde faaliyet gösteren mükelleflerin “fatura vermeme” ve “elektronik ortamda beyanname vermeme (e-beyanname vermeme)” fiilleri, özel usulsüzlük cezası kesilmesi yönünde hukuki sonuç doğururken, aynı fiili işleyen kayıtsız mükellefler hakkında kesilen özel usulsüzlük cezalarının iptal edilmesi, doktrinde adil bulunmamış ve Anayasa md.10’da düzenlenen eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle -bizim de katıldığımız biçimde- eleştirilmiştir. Yargısal ve idari yorumunun -Anayasaya aykırı bir hukuki sonuç doğurmasına rağmen- halihazırda güncelliğini koruduğunu ve geçmişe dönük mükellefiyet tesislerinde ceza kesilmemesi yönündeki idari uygulamanın çoğunlukla devam ettiğini belirtmek gerekir. Bu konuda bir çalışma yapılması gerektiği fikri her ne kadar anayasal gerekçe ile ortaya çıkmış olsa da, çalışmada özel usulsüzlük cezalarının hukuka uygunluğu idari işlem teorisi temelinde değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, öncelikle kesilen cezaların hukuka uygun olup olmadığı değerlendirilmiş ardından Danıştay’ın konu hakkındaki yaklaşımı incelenmiş ve eleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Kabahatleri, Özel Usulsüzlük Kabahati, Mükellefiyet Tesisi, Objektif İmkânsızlık, Kişisel İmkânsızlık.

Kaynakça

• AĞAR, Serkan, “Vergi Yargısında Davaya Konu İcrai İşlem”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.67, 2006, 285-316.
• AKKAYA, Mustafa, «Vergi Borcunu Etkileme Çabalarının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Karşısındaki Konumu» Vergiden Kaçınmanın Önlenmesi içinde, yazan Billur Yaltı, 25-44, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/ SEZGİNER, Murat/ KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, 15. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2022.
• ARTUK, M.Emin / GÖKÇEN, Ahmet / ALŞAHİN, M.Emin / ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• BALCI, Mustafa, Kamu İcra Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• CANDAN, Turgut, Vergisel Kabahatler ve Suçlar, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• CANDAN, Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2005.
• ÇAKIROĞLU, Şölen, Ceza Hukukunda Beklenebilirlik, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023
• DWORKİN, Ronald, Hukukun Hükümranlığı, Düzenleyen: Çev. Ertuğrul Uzun, Nora Kitap, İstanbul, 2018.
• ERBAŞ, Rahime, «Doktora Tezi» Türk Ceza Kanunu'nda Görünüşte İhmali Suçlarda Garantörlük, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2019.
• GÖKTÜRK, Neslihan, «Türk Hukuku'nda Suçların İçtimaı.» Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2014, C. 2, S. 1-2, 31-59.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, C.1, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2019.
• GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref/ TAN, Turgut, İdare Hukuku Genel Esaslar, C.1, Turhan Kitabevi, Ankara.
• GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, 10.B, İmaj Yayınevi, Ankara, 2015.
• HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, İstanbul, 2020.
• HAKERİ, Hakan, “İhmali Suçlar”, Ceza Hukuku Dergisi, S.4, 2007.
• HEUCHEMER , Michael, Beck'scher Online Kommentar StGB, C.H.Beck, Münih, 2017.
• KARAHANOĞULLARI, Onur, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011
• KAŞIKÇI, Mahmut / Rençber, Altan, Vergi Ceza Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• KANETİ, Selim / Ekmekçi, Esra / Güneş, Gülsen / Kaşıkçı, Mahmut, Vergi Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019.
• KARAÇOBAN GÜNEŞ, Tuğçe, Vergi Usul Hukuku'nda Res'en Araştırma İlkesi, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• KEYMAN, Selahattin / TOROSLU, Haluk, Hukuka Giriş, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• KOCA , Mahmut / ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• ÖNCEL, Mualla / KUMRULU, Ahmet / ÇAĞAN , Nami / GÖKER, Cenker, Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2021. ÖZTÜRK, K. Burak, İdari İşlemin Sebep Unsuru: Yeni Bir Tanım Denemesi, Prof.Dr.Metin Günday Armağanı, C. 2, Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2020, 1033-1050.
• ÖZGENÇ, İzzet, “İhmali Suç Teorisi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.25, S.4, 2021.
• ULU, Güher, “İdari İşlemin Unsurlarının İşlevi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.19, S.38, 2020, 74-102.
• RENÇBER , Altan / OVALIOĞLU, Selin, «Vergi Hukukunda Mükellefiyet Kaydının Res'en Terkini ve Tebligata İlişkin Ortaya Çıkan Sorunlar.» İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023, C. 1, S.14, 87-102.
• SABAN, Nihal, Vergi Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• SAĞLAM, Abdi, “İhtilaflı Bazı Vergi Cezalarının Vergi Yargısı Bağlamında Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.4, 1-18, 2014.
• TİPKE, Klaus / LANG, Joachim, Steuer Recht, Otto Schmidt, Köln, 2021.
• YILDIRIM, Turan / YASİN, Melikşah / KAMAN, Nur / ÖZDEMİR, Eyüp / ÜSTÜN, Gül / OKAY TEKİNSOY, Özge, İdare Hukuku. Düzenleyen: Ed. Turan Yıldırım, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.