The Presumption of Collusion in Sales Between Relatives in the Liquidation of the Regime of Acquired Property and the Current Situation in Judicial Decisions

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 321 - 342, 26.03.2025

Ayşenur Şahin Caner

https://doi.org/10.58733/imhfd.1609495

Öz

Article 222/III of the Turkish Civil Code introduces a legal presumption regarding the regime of participation in acquired property, whereby the property of one spouse is presumed to be acquired property until proven otherwise. According to this provision, in the liquidation of the participation in acquired property regime, any property purchased in the name of one spouse during the period when the property regime was in effect should be considered as acquired property under the legal presumption. However, in some of its rulings, the Court of Appeals (Yargıtay) has accepted contracts made with the relatives of one spouse as donations based on a factual presumption in line with the ordinary course of life, rather than applying the legal presumption. In such cases, the spouse who claims that the property was purchased for a monetary value is burdened with the proof to refute the claim of donation. In its more recent decisions, however, the Court of Appeals has correctly accepted that properties acquired during the period in which the participation in acquired property regime was valid should be treated as acquired property based on the legal presumption, and the burden of proof lies with the spouse challenging this presumption. Rather than accepting a sales contract made with the relative of one spouse as a collusion and treating the acquisition of property as a gift—thus considering the acquired property as personal property—applying the legal presumption and treating it as acquired property would be a more suitable interpretation in line with the objective of protecting the weaker spouse. Those who challenge the presumption of acquired property are obligated to prove their claims under Articles 6 of the Turkish Civil Code (TMK) and 190 of the Civil Procedure Code (HMK).

Anahtar Kelimeler

Presumption of acquired property, factual presumption, liquidation of the property regime, spouses, burden of proof

Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Tasfiyesinde Akrabalar Arasında Yapılan Satışların Muvazaalı Olduğuna İlişkin Fiili Karine ve Güncel Yargı Kararlarındaki Durum

Öz

Türk Medeni Kanunu m. 222/III hükmü ile edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin kanuni bir karine getirilerek, bir eşin bütün mallarının aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal olacağı kabul edilmiştir. Bu hüküm gereğince, edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesinde mal rejiminin geçerli olduğu dönemde eşlerden biri adına satın alınan malın kanuni karine gereği edinilmiş mal olarak kabul edilmesi gerekir. Ancak uygulamada bazı kararlarında Yargıtay, bu kanuni karine yerine eşlerden birinin akrabaları ile yapmış olduğu satış sözleşmelerinin hayatın olağan akışına göre, fiili karine gereği, bağışlama kabul etmiş ve bu karinenin aksini, yani parasını vererek gerçek anlamda satın alındığını iddia eden eşin iddiasını ispatla yükümlü olduğu yönünde kararlar vermiştir. Güncel kararlarında ise Yargıtay isabetli şekilde, edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemde satın alınan malların kanuni karine gereğince edinilmiş mal olduğunu kabul etmiş ve aksini iddia edenin bu iddiasını ispatla yükümlü olduğu yönünde kararlar vermiştir. Eşlerden birinin akrabasıyla yapmış olduğu satış sözleşmesini fiili karine gereğince muvazaalı kabul edip bu satışı bağışlama ve dolayısıyla iktisap edilen mal varlığı değerini kişisel mal olarak kabul etmek yerine, kanuni karineyi uygulayarak edinilmiş mal olarak kabul etmek zayıf eşin korunması amacına daha uygun bir yorum olacaktır. Edinilmiş mal karinesinin aksini iddia eden ise TMK m. 6 ve HMK m. 190 hükümleri gereğince bunu ispat etmek zorundadır.

Anahtar Kelimeler

Edinilmiş mal karinesi, fiili karine, mal rejiminin tasfiyesi, eşlerin malları, ispat

Kaynakça

• ACABEY, Mehmet Beşir, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Mal Grupları- İspat Kuralları ve Eşlerin Paylı Mülkiyeti Altındaki Mallara İlişkin Düzenlemeler” DEÜHFD, Y. 2007, C. 9, ss. 491-534.
• ACAR, Faruk, Aile Hukukumuzda Aile Konutu, Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, 6. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• AKINCI, Şahin, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Tasfiyesinde Karşılaşılan Bazı Meseleler ve Çözüm Önerileri” Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, Y. 2016, C. 22, S. 4, ss. 165-190.
• AKINTÜRK, Turgut / ATEŞ, Derya, Aile Hukuku, 24. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2022.
• AKKURT, Sinan Sami, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Medeni Hukuk II, Aile Hukuku. Editör: Metin İkizler, Özlem Tüzüner, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, İstanbul, 2024.
• ALTAŞ, Hüseyin, “Munzam Zararda İspat Sorunu”, AÜHFD, Y. 2001, C. 50, S. 1, ss. 121-129.
• BULUT, Meltem, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Eşlerin Paylı Mülkiyetine Tabi Malların Hukuki Durumu”, EBYÜHFD, Y. 2016, C. 20, S. 3-4, ss. 125-148.
• DURAL, Mustafa /ÖĞÜZ, Tufan / GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku Cilt III, Aile Hukuku, 17. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2022.
• EDİS, Seyfullah, Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, 1. Baskı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1979.
• ERDOĞAN, İhsan / KESKİN, A. Dilşad, Türk Medeni Hukuku, Genişletilmiş 3. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 27. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• GENÇ ARIDEMİR, Arzu, “Eşlerden Birinin Üçüncü Kişiyle Yaptığı Muvazaalı İşlemlerin Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine İlişkin TMK Md. 229 Hükmü Çerçevesinde Değerlendirilmesi” İHFM, Y. 2018, C. 76, S. 2, ss. 443-480.
• GÜNERGÖK, Özcan / KAYIHAN, Şaban, Borçlar Hukuku Dersleri (Genel Hükümler), 2. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2024.
• HATEMİ, Hüseyin, Aile Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021.
• HAUSHEER, Heinz / REUSSER, E. Ruth / GEISER, Thomas, BK-Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Familienrecht, Das Eherecht, Das Güterrecht der Ehegatten, Bern, 1992.
• JUNGO, Alexandra, Personen-und Familienrecht Art. 1-456 ZGB-Partnerschaftsgesetz, CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, 4. Auflage, Zürich, 2023.
• KARAMERCAN, Fatih, Katkı-Değer Artış Payı Katılma Alacağı Davaları, 9. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• KAYIHAN, Şaban / GÜNERGÖK, Özcan / HÜSEYİN, İhsan, Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu’nun Başlangıç Hükümleri, 2. Baskı, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2022.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Katkı-Katılma Alacağı, 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Aile Hukuku, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• KRAMER, Erns A. / SCHMIDLIN Bruno, Allgemeine Einleitung in das schweizerische Obligationenrecht und Kommentar zu Art. 1-18 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Allgemeiner Bestimmungen, (Herausgeber: MEIER HAYOZ, Arthur), Bern, 1986.
• MULLER, Christoph, Art. 1-18 OR mit allgemeiner Einleitung in das Schweizerische Obligationenrecht, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungeen, BK-Berner Kommentar, (Herausgeber: AEBI MULLER, Regina E.), Bern, 2018.
• NUSPLIGER, Isabelle, ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK-Orell Füssli Kommentar, 4. Auflage, Zürich, 2021.
• OĞUZMAN, Kemal / BARLAS, Nami, Medeni Hukuk, 23. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• STECK, Daniel / FANKHAUSER, Roland, Scheidung, Band: I, ZGB und Band II: Anhänge, FamKomm, 4. Auflage, Bern, 2022.
• ŞIPKA, Şükran, “Türk Hukukunda Eşlerin Hukuki İşlem Özgürlüğünün Sınırları” MHB, Y. 2015, C. 35, S. 1, ss. 47-58.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi, Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, 6. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
• UYUMAZ, Murat, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Tasfiyesinde İspat ve Envanter” EBYÜHFD, Y. 2017, C. 21, S. 3-4ss. 123-170.
• ÜNAL, Akın, “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine Eleştirel Bir Bakış”, AHBVÜHFD, Y. 2019, C. 23, S. 4, ss. 121-140.
• Von TUHR, Andreas / PETER, Hans, Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts Band I, 3. Auflage, Zürich, 1984.
• YÜCER AKTÜRK, İpek. “Hısımlar Arası Satış Sözleşmeleri ve Muvazaa”, EÜHFD, Y. 2015, C. 10, S. 2, ss. 37-51.
• ZEYTİN, Zafer, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, 5. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.