Stoa Düşüncesinde Doğal Hukuk ile Kozmopolis Kavramları ve Yansımaları

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 151 - 170, 26.03.2025

Alper Işık

https://doi.org/10.58733/imhfd.1627119

Öz

Helenistik dönemde ortaya çıkan önemli düşünce okullarından biri olan ve Zenon tarafından kurulduğu kabul edilen Stoacılık Antik Yunan dünyasında etkili olmuş önemli düşünce okullarından biridir. Stoa düşüncesinin ilk dönemlerine ilişkin yazılı kaynaklar sınırlıdır. Ancak bu döneme ilişkin olarak Zenon’un öğretileri kabul görmektedir.
Sonrasında ortaya çıkan orta dönem Stoa düşüncesi ise yönünü pratik felsefeye çevirmiştir. Stoacı düşüncenin özünde insanların akıllarını kullanarak doğa yasalarını keşfetmesi ve bu yasalara uygun olarak yaşamaları yatmaktadır. Dolayısıyla bu yetiye sahip olan insanlar bir dünya devletinin yurttaşları olabileceklerdir. Bu dünya devletinde ise akılla erişilen doğal yasalar hakim olacaktır.
Stoacı düşüncenin buradan yola çıkarak ortaya attığı kozmopolis düşüncesi ve doğal hukuk anlayışı Roma İmparatorluğunda sıklıkla kabul görmüştür. Temel olarak siyasi düşünceye mesafeli duran Stoacılık, özellikle Roma dönemine denk düşen ve geç dönem Stoacılık olarak adlandırılan dönemde siyasi açıdan önem kazanan bir düşünce okulu olmuştur. Bunun en temel sebebi Stoacılığın içinde yer alan kozmopolis düşüncesiyle Roma İmparatorluğu’nun bir dünya devleti olma iddiasının örtüşmesidir. Özellikle düşünsel anlamda Cicero ve Seneca bu düşüncenin Roma’da tanınmasını ve yayılmasını sağlamıştır. Bir Roma İmparatoru olan Marcus Aurelius da Stoacı düşüncenin önemli bir temsilcisi olarak kabul edilmektedir.
Roma sonrasında Hıristiyanlığın etkisi artmış ve bu durum Stoacı düşünceyi de başka şekillerde var olmaya itmiştir. Tarihsel sürecin farklı dönemlerinde doğal hukuk ve kozmopolis düşünceleriyle etkisini sürdüren Stoa düşüncesinin günümüzde de etkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Stoacılık, Kozmopolis, İnsan Hakları, Doğal Hukuk, Roma İmparatorluğu

Concepts Of Natural Law and Cosmopolis in Stoic Thought and Their Reflections

Öz

Stoicism is one of the important schools of thought that emerged during the Hellenistic period and is believed to have been founded by Zeno. It has significantly influenced the Ancient Greek world. Although written sources from the early periods of Stoic thought are limited, Zeno's teachings are widely accepted as foundational.
The later middle period of Stoicism shifted towards practical philosophy. The essence of Stoic thought is that individuals should use their reason to discover the laws of nature and live in accordance with these laws. As a result, those who develop this ability become citizens of a cosmopolitan world state, where natural laws, understood through reason, prevail.
The concepts of cosmopolis and natural law proposed by Stoicism were frequently embraced by the Roman Empire. While Stoicism originally maintained a distance from political thought, it gained political importance during late Stoicism, which coincided with the Roman period. This shift was largely due to the alignment between Stocism’s idea of a cosmopolitan society and the Roman Empire’s claim to be a world state. Notable thinkers such as Cicero and Seneca played a significant role in popularizing these ideas in Rome. Marcus Aurelius, a Roman Emperor, is also regarded as an important representative of Stoic thought.
Following the rise of Christianity, Stoicism's influence diminished but transformed into different forms. It is fair to say that Stoic thought, which has continued to impact various historical periods through concepts like natural law and cosmopolitanism, remains relevant today.

Anahtar Kelimeler

Stoicism, Cosmopolis, Human Rights, Natural Law, Roman Empire

Kaynakça

• AKAD, Mehmet/DİNÇKOL, Bihterin/BULUT, Nihat, Genel Kamu Hukuku, 19. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2023.
• ARSLAN, Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi 4: Helenistik Dönem Felsefesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• BECKER, Lawrence C., A New Stoicism, Princeton University Press, Princeton, 2017.
• BERLIN, Isaiah, Liberty, Ed. Henry HARDY, Oxford University Press, Oxford, 2002.
• BONNARD, André, Antik Yunan Uygarlığı Cilt 3: Euripides’ten İskenderiye’ye, Çev: Kerem KURTGÖZÜ, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2004.
• BRUN, Jean, Stoa Felsefesi, Çev: Medar ATICI, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• BULUT, Nihat, “Küreselleşme: Sosyal Devletin Sonu mu?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 2, 2003, s. 173-197.
• CİCERO, Devlet Üzerine, Çev. Cengiz C. ÇEVİK, İthaki Yayınları, İstanbul, 2014.
• ———. Yasalar Üzerine, Çev. Cengiz C. ÇEVİK, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
• COLISH, Marcia L., The Stoic Tradition From Antiquity to The Early Middle Ages, E. J. Brill, Leiden, 1990.
• ÇELİKKOL, Suat, “Stoa Felsefesinin Temel Görüşleri Üzerine Bir İnceleme”, Bilimname, S. 37, 2019, s. 1225-1245.
• DANTE, Monarşi, Çev: Begüm YİĞİT, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• DEVINE, Francis Edward, “Stoicism on the Best Regime”, Journal of the History of Ideas, , C. 31, S. 3, 1970, s. 323-336.
• FOLSCHEID, Dominique, Les Grandes Philosophies, Presses Universitaires de France, Paris, 2011.
• HEATER, Derek, World Citizenship and Government, Palgrave Macmillan, London, 1996.
• KANT, Immanuel, Ebedi Barış Üzerine Deneme, Çev: Yavuz ABADAN/Seha L. MERAY, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• LAERTİOS, Diogenes, Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, Çev: Candan ŞENTUNA, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• NUOVO, Victor, “Aspects of Stoicism in Locke’s Philosophy”, içinde, Studies on Locke: Sources, Contemporaries, and Legacy, Ed. Sarah HUTTON/Paul SCHUURMAN, Springer, Dordrecht, 2008, s. 1-26.
• NUSSBAUM, Martha C., “Kant and Stoic Cosmopolitanism”, The Journal of Political Philosophy, C. 5, S. 1, 1997, s. 1-25.
• REESOR, Margaret E., The Political Theory of the Old and Middle Stoa, J. J. Augustin, New York, 1954.
• ROGERS, Tristan J., “Stoicism”, içinde, Research Handbook on the History of Political Thought, Edward Elgar, Cheltenham, 2024, s. 99-109.
• RUSSELL, Bertrand, Batı Felsefesi Tarihi 3, Çev. Muammer SENCER, Say Yayınları, İstanbul, 2004.
• SAÇ, Selman, “Yazgı ile Özgürlük Arasında Antik Bir Gelenek: Stoacılık”, Mukaddime, C. 14, S. 1, 2023, s. 48-72.
• UYGUN, Oktay, Devlet Teorisi, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
• VALDEZ, Juan, “Stoic Philosophy: Its Origins and Influence”, Journal of Social Philosophy Research, S. 4, 2014, s. 56-68.
• WATSON, Gerard, “The Natural Law and Stoicism”, içinde, Problems in Stoicism, Ed. A. A. Long, The Athlone Press, London, 1971, s. 216-238.
• WATSON, Peter, Fikirler Tarihi: Ateşten Freud’a, Çev: Kemal ATAKAY, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2014.
• WILDBERGER Julia, The Stoics and the State : Theory - Practice – Context, Nomos, Baden-Baden, 2018.