Dr. Jekyll’dan Mr. Hyde’a Modern Devlet’in İki Yüzü: Liberal Hukuk Devleti’nden Anayasal Diktatörlük’e

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 7 - 53, 30.06.2020

Ersin Bayra

Öz

20. yüzyıl büyük savaşların ve bu savaşlar sonrasında ortaya çıkan totaliter-otoriter rejimlerin yüzyılı olmuştu. Bu dönem aynı zamanda demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi liberal hukuk devleti için vazgeçilmez olan prensiplerin erozyona uğradığı bir çağdı. Bu noktada 21. yüzyıl ise terör eylemleri, salgın hastalıklar ve ekonomik krizler gibi büyük çaplı tehditler neticesinde güvenliğin öne çıktığı bir çağ olmuştur. Bu tehditler karşısında liberal hukuk devletinin yönetim paradigması büyük ölçüde güvenlik lehine kaymıştır. Bütün bu gelişmeler liberal demokrasilerin mutlaklaşma eğiliminin göstergesi sayılabilir. Zira bu dönem, olağanüstü halin olağanlaştırıldığı, hukukun hukuku askıya alma aracı olarak kullanıldığı, hatta güçler ayrılığı doktrinin dahi sorgulandığı bir döneme işaret etmektedir. Bu dönemde ortaya çıkan mutlak rejimlerin tamamı için diktatörlük benzetmesi yapılmıştır. Ancak bu benzetme hatalıdır. Nitekim diktatörlük Roma Cumhuriyeti’nde ortaya çıkmış antik ve anayasal kurumudur. Bu bakımdan liberal hukuk devletinin mutlaklaşma gösteren yönünün hukuki çerçevesini çizmek için başka kurumlara müracaat etmek gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Liberal hukuk devleti, hukuk devleti, güvenlik, olağanüstü hal, diktatörlük

Two Faces of the Modern State from Jekyll to Mr. Hyde: From the Liberal State of Law to the Constitutional Dictatorship

Öz

The 20th century was of great wars and totalitarian-authoritarian regimes that emerged after. This period was also an era in which principles indispensable for the liberal state of law, such as democracy and the rule of law, were eroded. At this point, the 21st century was an era in which security came to the fore as a result of major threats such as terrorist actions, epidemics and economic crises. In the face of these threats, the administrative paradigm of the liberal state of law, to a great extent,
has shifted in favor of security. All these developments can be regarded as indicators of the tendency of the liberal democracies to become absolute. Because this
period indicates a period in which the state of emergency was normalized, law was used as a means of suspending law, and even the doctrine of separation of powers
was questioned. An analogy was drawn between dictatorships and for all the absolute regimes that emerged during this period. However, this analogy is erroneous.
Indeed, the dictatorship is the ancient and constitutional institution that emerged in the Roman Republic. In this respect, it is necessary to look for other institutions
to draw the legal framework of the liberal state of law, which tends to be absolute.

Anahtar Kelimeler

Liberal state of law, state of law, security, state of emergency, dictatorship

Kaynakça

• Agamben, Giorgio (Terc. Atakay, Kemal), İstisna Hali, 1. Bası Otonom Yay., İstanbul, 2006.
• Agamben, Giorgio (Terc. Türkmen, İsmail), Kutsal İnsan – Egemen İktidar ve Çıplak Hayat, 2. Bası, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2013.
• Ağaoğluları, Mehmet Alı̇; Akal, Cemal Bali; Köker, Levent, Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı, İmge, 1994.
• Ağaogulları, Mehmet Ali; Köker, Levent, İmparatorluktan Tanrı Devletine Siyasal Düşünceler, İmge, Ankara, 1991.
• Akıllıoğlu, Tekin, “Temel Hakların Durdurulması”, Anayasa Yargısı Dergisi, 34, 2017, s. 61-82.
• Aristoteles (Terc. Tunçay, Mete), Politika, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1993.
• Behçet, Muhammed, Olağanüstü Hal Uygulaması ve Teorı̇k Temellerı̇, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bı̇lgı̇ Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2014.
• Berger, Adolf, Encyclopedic Dictionary of Roman Law: New Series, Cilt 34, Bölüm 2, Transactions of the American Philosophical Society, New York, 1953.
• Berle, Adolf A. (Terc. Muallimoğlu, Nejat), İktidar, Yüksel Matbaası, İstanbul, 1980.
• Calabresi, Steven. G.; Yoo, Christopher S., The Unitary Executive: Presidential Power from Washington to Bush, Yale University Press, New Haven, 2008.
• Cicero, “On the Commonwealth”, Ed. James E. G. Zetzel, On the Commonwealth and On the Laws, Cambridge University Press, 1999.
• Duverger, Maurice (Terc. Tanör, Bülent), Diktatörlük Üstüne, Dönem Yayınları, İstanbul, 1965.
• Eren, Selahattin; “Roma Diktatörlüğü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, s. 167-220.
• Eren, Selahattin; “Senatus Consultum Ultimum: Eski Roma’da Olağanüstü Yönetim Kararı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, 2018, s. 1125-1145.
• Eryiğit, Abdullah, Yasa-Üstü İnsan ve Hukuk Karşısında Konumlandırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lı̇sans Tezı̇, İstanbul Medı̇pol Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2020.
• Fisher, Louis, “The Unitary Executive and Inherent Executive Power”, University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, Cilt 12, Sayı 2, 2010, s. 569-592.
• Friedell, Egon, Antik Yunan’ın Kültür Tarihi – Hıristiyanlık Öncesi Yaşam ve Efsane, Dost, Ankara, 1999.
• Friedrich, Carl J., Constitutional Government and Democracy: Theory and Practice in Europe and America, Little, Brown and Company, Boston, 1941.
• Fukuyama, Francis, The End of History and the Last Man, The Free Press, New York, 1992.
• Ginsburg, Douglas H.; Menashi, Steven, “Nondelegation and the Unitary Executive,” University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, Cilt 12, Sayı 2, 2010, s. 251-276.
• Golden, Gregory K., Crisis Management during the Roman Republic: The Role of Political Institutions in Emergencies, Cambridge University Press, Cambridge, 2013.
• Güngör, Celalettı̇n, Policraticus ve Salisburylı̇ John’un Sı̇yaset Kuramı, Barış Kitap, Ankara 2015.
• Harrison, John, “The Unitary Executive and the Scope of Executive Power”, Yale Law Journal Forum, Cilt 126, 2016-2017, s. 374-380.
• İplikçioğlu, Bülent, Hellen ve Roma Tarihinin Anahatları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2007.
• Kışlalı, Ahmet Taner, Sı̇yaset Bilimi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1987.
• Ku, Julian G., “Unitary Executive Theory and Exclusive Presidential Powers”, University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, Cilt 12, Sayı 2, 2010, s. 615-622.
• Levinson, Sanford; Balkin, Jack M., “Constitutional Dictatorship: Its Dangers and its Design” Minnesota Law Review, Cilt 94, Sayı 6, 2010, s. 1789-1866.
• Machiavelli (Terc. Tolga, Alev), Titus Livius’un İlk On Kitabı Üzerine Söylevler, 2. Bası, Say, İstanbul, 2017.
• Moore Jr., Barrington (Terc. Tekeli, Şirin; Şenel, Alaaddin), Diktatörlügün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri - Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü, V Yayıncılık, Ankara, 1989.
• Okandan, Recaı̇ G., Roma Âmme Hukuku, Kenan Matbaası, İstanbul, 1944.
• Poggi, Gianfranco (Terc. Kut, Şule; Toprak, Binnaz), Çağdaş Devletin Gelişimi - Sosyolojik Bir Yaklaşım, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1991.
• Ortaylı, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2008.
• Pierce, Richard J. Jr., “Saving the Unitary Executive Theory from Those Who Would Distort and Abuse It: A Review of the Unitary Executive by Steven G. Calabresi and Christopher S. Yoo”, University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, Cilt 12, Sayı 2, 2010, s. 593-614.
• Popper, Karl (Terc. Tunçay, Mete), Açık Toplum ve Düş manları, Cilt 1: Platon, 2. Bası, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1989.
• Rossiter, Clinton L., Constitutional Dictatorship, Crisis Government in the Modern Democracies, Princeton University Press, Princeton, 1948.
• Rousseau, J. J. (Terc. Günyol, Vedat), Toplum Sözleşmesi, 9. Bası Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
• Saygılı, Abdurrahman; Küçük, Eşref, “Roma Hukukunda İstisna Halinin Paradigmatik Biçimi İustitium Kurumu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, 2014, s. 259-282.
• Schlesinger, Arthur M., The Imperial Presidency, Tekrar Bası, Mariner Books, New York, 2004.
• Schmitt, Carl (Terc. Hoelzl, Michael; Ward, Graham), Dictatorship, From the Origin of the Modern Concept of Sovereignty to Proletarian Class Struggle, Polity Press, Cambridge, 2014.
• Schmitt, Carl (Terc. Göztepe, Ece), Siyasal Kavramı, 2. Bası, Metis Yayınları, 2012.
• Schmitt, Carl (Terc. Zeybekoğlu, Emre), Siyasi İlahiyat, 2. Bası, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.
• Seçkin, Sinan, Özel Hastanelerin Ruhsatlandırılması ve Denetlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezı̇, İstanbul Medı̇pol Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2019.
• Şenel, Alâeddin, Sı̇yasal Düşünceler Tarı̇hi – Tarih Öncesinde İlkçağda Ortaçağda ve Yeniçağda Toplum ve Siyasal Düşünüş , Kısaltılmış Bası, Bı̇lı̇m ve Sanat Yayınları, Ankara, 1995.
• Tanilli, Server, Uygarlık Tarihi, 23. Bası, Alkım, İstanbul, 2006.
• Tanilli, Server, Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, Cilt 5: 19. Yüzyıl: İlerlemenin Çelişmeleri, 3. Bası, Adam Yayınları, İstanbul, 1999.
• Tanilli, Server, Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, Cilt 6: 20. Yüzyıl: Yeni Bir Dünyanın Aranışında, 7. Bası, Alkım, İstanbul, 2007.
• Tanilli, Server, 19. Yüzyıl: İlerlemenin Çelişmeleri, 3. Bası, Adam Yayınları, İstanbul, 1999.
• Tanilli, Server, Yüzyılların Gerçegi ve Mirası İnsanlık Tarihine Giriş, Cilt 4: 18. Yüzyıl, 3. Bası, Cem Yayınevi, 1994.
• Tushnet, Mark, “A Political Perspective on the Theory of the Unitary Executive”, University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, Cilt 12, Sayı 2, 2010, s. 313-330.
• Türkoğlu, Gökçe H., “Roma Cumhuriyet ve İlk İmparatorluk Dönemlerinin İdari Yapısı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, 2009, s. 251-289.
• Umur, Ziya, Roma Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
• Yalçınkaya, Ayhan; Ağaoğulları, Mehmet Ali, Siyasi Düşünceler Tarihi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2013.
• Weber, Max (Terc. Boyacı, Latif), Ekonomi ve Toplum, Cilt 1, Yarın, İstanbul, 2012.
• https://www.europeaninterest.eu/article/hungary-becoming-first-dictatorship-eu/.
• https://www.justice.gov/ archive/ll/highlights.htm / https://www.worldometers.info/coronavirus/
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/08-ALMANYA%20209-276.pdf.