Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanununa Göre İhtar

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 97 - 130, 30.06.2021

Fatih Güler

Öz

Temel hedefleri seçimleri kazanarak devleti yönetmek olan siyasi partilerin, anayasal ve yasal düzenlemelere uymaları beklenir. Bu düzenlemelere aykırı davranan siyasi partilere uygulanacak yaptırımların, siyasi hakların sınırlandırılması sonucunu doğuracak olması sebebiyle, ölçülülük ilkesinin alt ilkeleri olan orantılılık ve elverişlilik ilkeleri ile uyumlu olması oldukça önemlidir. Bu yaptırımlardan olan Anayasa Mahkemesi’nin siyasi partilere ihtarda bulunması, anayasal düzenlemeye konu olmaması başta olmak üzere bazı gerekçelerle anayasaya aykırılığı ifade edilse de, “siyasi partilerin kapatılması” veya “siyasi partilere devlet yardımı” konuları gibi akademik çalışmalara sık konu olan alanlardan olmamıştır. Anayasa ve Siyasi Partiler Kanunu çalışmalarının gündemde olduğu bir süreçte ihtar yaptırımı konusunun, Anayasa Mahkemesi kararları ışığında ortaya konulmasının faydalı olabileceği düşüncesi çalışmanın hareket noktasını oluşturmuştur. Çalışmada ihtar yaptırımının yasal dayanakları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi karar süreci, ihtar yaptırımının niteliği, ihtar yaptırımın anayasaya uygunluğu, ihtar başvurusu süreci sonunda verilen karar türleri, ihtar başvurularının karara bağlanma süreleri ele alınmıştır. Ayrıca ihtar başvuruları konu esaslı sınıflandırmaya tabi tutularak Anayasa Mahkemesinin yaklaşımı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi parti, ihtar, Anayasa Mahkemesi, ölçülülük ilkesi, yargıtay cumhuriyet başsavcısı

Warning According to the Law of Political Parties No 2820 in the Light of the Constitutional Court Decisions

Öz

Political parties, whose main objective is to rule the state by winning elections, must comply with constitutional and legal regulations. Since the sanctions to be applied to political parties that act contrary to these regulations will result in the limitation of political rights, it is very important that they must comply with the
principles of proportionality and availability. Although “the closure of political parties”
or “state aid to political parties” are among the topics that are frequently subject
to academic studies, the issue of “warning”, which is often stated to be unconstitutional
because of that it is not subject to constitutional regulation, has not been
the subject of academic studies at the same level. The starting point of the study
was the idea that it may be beneficial to evaluate the issue of warning sanction in
the light of the Constitutional Court decisions in a process where the Constitution
and the Law of Political Parties are on the agenda. In the study, the legal bases of
the warning sanction, the decision process of the Constitutional Court upon the
application of the Chief Public Prosecutor of the Supreme Court of Cassation, the
nature of the warning sanction, the constitutionality of the warning sanction, the
types of the decision given at the end of the warning application process, the time
period for the decision of the warning applications were discussed. In addition, the
approach of the Constitutional Court has been examined by subjecting the warning
applications to subject-based classification.

Anahtar Kelimeler

Political party, warning, constitutional court, principle of proportionality, chief public prosecutor of the supreme court of cassation

Kaynakça

• Aliefendioğlu, Yılmaz, “Türk Anayasa Mahkemesinin İş Yükü”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 11-12-13, 1995, ss. 41-56.
• Atar, Yavuz, “Türk Anayasa Yargısında Anayasaya Uygunluk Denetimin Konusu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1-2 Prof. Dr. Şakir Beki’ye Armağan, 1996, ss. 373-406.
• Ayan, Nurşen, “Terk Nedeniyle Boşanma”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2007, ss. 39-54.
• Bayra, A. Ersin, “Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandıran Kavramların Tasnifi ve Derecelendirmesi – I: Kamu Düzeni ve Kamu Düzeni ile İlgili Kavramlar”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2020, ss. 45-72
• Cihan, Erol, “Ceza Muhakemesi Hukukunda İkaz, İhtar, Hukuka Aykırı Vaad ile Telkin Kavramları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 35, Sayı 1-4, 1969, ss. 127-140.
• Çelikyay, Hakan Sabri, 1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Türkiye’de Siyasi Parti Kapatma Rejimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, 2002.
• Denys Kovryzhenko, Regulation of Political Parties in Ukraine: The Current State and Direction of Reforms, Agency for Legislative Initiatives, 2010.
• Ekinci, Murat, “Ceza Hukuku Açısından İdari Yaptırımlar”, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 2017, ss. 19-54.
• Em Ali; Uslu Kazım, Türk Hukuk Sisteminde Seçim ve Siyasi Partiler Hukuku, Adalet Yayınevi, 2014.
• Erdem, F.Hüsnü; Heper, Yunus, Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları ve Anayasa Önerileri (Madde Karşılaştırmalı), 1. Baskı, SETA Yayınları, 2011.
• European Commıssıon For Democracy Through Law (Venıce Commıssıon), Guıdelınes On Polıtıcal Party Regulatıon By Osce/Odıhr And Venıce Commıssıon Adopted by the Venice Commission at its 84th Plenary Session (Venice, 15-16 October 2010),2010.
• Gönenç, Levent, “Ayrıntılı Anayasa- Çerçeve Anayasa Tartışmaları”, TEPAV, Sayı 43, 2012, ss. 1-5.
• Gönenç, Levent, Türkiye’de Seçim Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları, Adalet Yayınevi, 2008.
• Gönenç, Levent; Ergül Ozan, “Yaşayan Anayasa, 2001 Yılı Anayasa Gelişmeleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 2002/1, 2002, ss. 13-84.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, 2011.
• Gözler, Kemal, İngilizce Karşılılarıyla Hukukun Temel Kavramları, 17. Baskı, Ekin Yayınevi, 2019.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 13. Baskı, Ekin Yayınevi, 2012.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınevi,2019.
• Güler, Fatih, Seçimlerin Yönetim ve Denetiminde Görev Alan Kurumların Yapısal ve İşlevsel Sorunlarını Giderici Çözümler, Ekin Yayınevi, 2021.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü İl İdaresi ve Mülki Bölümler Şube Müdürlüğü İstatistikleri, Yıllara Göre Kurulan İl ve İlçe Sayısı,< https://www.icisleri. gov.tr/illeridaresi/il-idaresi-ve-mulki-bolumler-istatistikleri >, ( 12.03.2021).
• İyimaya, Ahmet, “Siyasal Partilerde Teşkilat Yönetimi Görevden Almanın Hukuki Rejimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 66, 2006, ss. 133-172.
• İyimaya, Ahmet, “Siyasal Parti Kongrelerinin Yargısal Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 64, 2006, ss. 189-250.
• İyimaya, Ahmet, “Siyasal Parti Tüzüklerinin Yargısal Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 61, 2005, ss. 241-291.
• Kaplan, Gürsel, “İdari Yargılama Hukukunda Dava Açmanın Sonuçları”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, 2019, ss. 660- 676.
• Korkut, Levent, “Anayasa Mahkemesi’nin Yeşiller Partisini Kapatma Kararı Savunulabilir mi?”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 2, 1994, ss. 107-114.
• Mehter, Hamdi, Siyasi Partilerin Mali İşlemleri ve Denetimleri, Genişletilmiş 2. Baskı, TÜRMOB Yayınları-344, 2008.
• Öden, Melih, Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Anayasaya Aykırı Eylemleri Nedeniyle Kapatılmaları, Yetkin Yayınevi, 2003.
• Özcan Hüseyin; Yanık Murat, Siyasi Partiler Hukuku, Gözden Geçirilmiş İkinci Basım, Der Yayınları, 2011.
• Özkan D., Ayşe, “Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 68, Sayı 1, 2019, ss. 287-336.
• Sağlam, Fazıl, “Siyasi Partiler Kanununda Uluslararası Standartlara Uygunluk Sağlamak İçin Yapılması Gereken Değişiklikler”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı 17, 2000, ss. 233-254.
• Tikveş, Özkan, “Siyasi Partiler ve Anayasa Yargısı Konusunda Mukayeseli Bir İnceleme ”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 36, Sayı 1-4, 1970,ss. 146-166.
• Turhan, Mehmet, “Siyasi Partilere İhtar”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 57, Sayı 1, 2002, ss. 137-155.
• Türkiye Barolar Birliği, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi- Geliştirilmiş Gerekçeli Yeni Metin, Dördüncü Baskı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2007.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Komisyonu, “Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usûlleri Hakkında Kanun Tasarısı ile Anayasa Komisyonu Raporu (1/993)”, 2011 (23. Dönem 5. Yasama Yılı), (696), Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi, ss. 1-143.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi, Venedik Komisyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu) Türkiye’ye İlişkin Görüşleri Seçimler Yargı ve Referanduma İlişkin Karar ve Uygulama Kodları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Merkezi Yayınları, 2006.
• Üzeltürk, Sultan T.; Küçük, Tevfik S., Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Hukuku Uygulamaları, Legal Yayınevi, 2013.