Evaluation of Factitious Disorder Imposed on Another (Munchausen By Proxy) as a Special Type of Child Abuse in the Framework of Criminal Law

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 325 - 382, 25.12.2023

Meral Balcı

Öz

The aim of the paper is to examine the factual disorder imposed on another in a multi- faceted context within the scope of criminal law. Factitious disorder imposed on another is considered within the scope of child abuse. This disorder, which is based on physical and/or psychological harm to the child, has a complex form of realization due to the involvement of medical staff in the process. The child is harmed both physically and psychologically as a result of the fabricating a disease/symptom on the child or the suggesting untrue medical history of the child by the person responsible for the child’s care and the constant exposure of the child to medical interventions. The person misleads the medical staff and causes the medical staff to harm the child unintentionally. As the behavior towards the child spreads to the process and shows systematicity, the child may suffer more harm or even die. This situation, which is also expressed as medical abuse, has a wide field of study within the framework of medical science, but it also requires an evaluation in terms of criminal law in the context of harming another person. An evaluation will be made within the scope of different types of offences. It will be taken into account how the act committed by violating the child’s physical integrity took place. The factitious disorder imposed on another will be taken into account not only in terms of the act but also in terms of the perpetrator. Because in this respect, it is important in the context of culpability.

Anahtar Kelimeler

Factitious disorder, child abuse, maltreatment, intentional injury, mental illness.

Çocuk İstismarının Özel Bir Türü Olarak Başkası Tarafından Dayatılan Yapay Bozukluk (Munchausen By Proxy) Durumunun Ceza Hukuku Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Öz

Çalışmanın amacı, başkası tarafından dayatılan yapay bozukluk durumunun ceza hukuku kapsamında çok yönlü incelenmesidir. Başkası tarafından dayatılan yapay bozukluk, günümüzde çocuk istismarı kapsamında ele alınmaktadır. Çocuğa yönelik fiziksel ve/veya psikolojik zarar verme esasına dayanan bu bozukluk, sağlık personelinin sürece dâhil olması nedeniyle karmaşık bir gerçekleşme şekline sahiptir. Çocuğun bakımından sorumlu kişi tarafından çocukta hastalık belirtileri oluşturulması veya ileri sürülen gerçek dışı hastalık öyküleri ile çocuğun sürekli şekilde tıbbi müdahalelere maruz kalması sonucu çocuk hem fiziksel hem de psikolojik olarak zarar görmektedir. Kişi, sağlık personelini yanıltarak, sağlık personelinin istemeden çocuğa zarar vermesine neden olmaktadır. Çocuğa yönelik davranışların sürece yayılması ve sistematiklik göstermesi nedeniyle çocuğun daha fazla zarar görmesi ve hatta ölmesi söz konusu olabilmektedir. Tıbbi istismar şeklinde de ifade edilen bu durum, tıp bilimi çerçevesinde geniş bir inceleme alanına sahip olmakla birlikte, konu bir başkasına zarar verme yönüyle ceza hukuku açısından da değerlendirmeyi gerektirmektedir. Çocuğun vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi suretiyle gerçekleştirilen fiilin gerçekleşme şekline göre farklı suç tipleri kapsamında değerlendirme yapılacaktır. Başkası tarafından dayatılan yapay bozukluk sadece fiil bakımından değil, fail bakımından da dikkate alınacaktır. Zira bu yönüyle kusurluluk bağlamında önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yapay bozukluk, çocuk istismarı, kötü muamele, kasten yaralama, akıl hastalığı.

Kaynakça

• Akbulut, Berrin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Adalet, Ankara, 2022.
• Akpınar, Ayşe, “Munchausen By Proxy Syndrome”, Journal of Scientific Perspectives, Cilt 5, 2021, s. 199-209.
• Artuk, M. Emin; Gökcen, Ahmet; Alşahin, M. Emin; Çakır, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Bası, Adalet, Ankara, 2022.
• Aytekin-İnceoğlu, Asuman, “Kötü Muamele”, (Ed.) Köksal Bayraktar, Özel Ceza Hukuku - Cilt VII Genel Ahlaka Karşı Suçlar - Aile Düzenine Karşı Suçlar (TCK m. 224 - 234), İstanbul, 2020.
• Birtek, Fatih, “Tıbbi Uygulama Hataları Bakımından Taksir-Bilinçli Taksir Ayrımı (Komplikasyon- İzin Verilen Risk Ayrımı Bağlamında)” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt X, Sayı 1, 2015, s. 63-106.
• Bauer, Keith A., “Covert Video Surveillance of Parents Suspected of Child Abuse: The British Experience And Alternative Approaches”, Theoretical Medicine, Cilt 25, 2004, s. 311-327.
• Centel, Nur; Zafer, Hamide; Çakmut, Özlem, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt: 1, 4. Bası, Beta, İstanbul, 2017.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Bası, Seçkin, Ankara, 2022.
• Ekici-Şahin, Meral, Ceza Hukukunda Rıza, On İki Levha, İstanbul, 2012.
• Erdoğan, Ergun, “Çocuk İstismarı”, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/MAKALE/M4535.pdf, (10.12.2022).
• Feyzioğlu, Metin, “Terbiye Ve İnzibat Vasıtalarını Kötüye Kullanma ve Aile Bireylerine Karşı Fena Muamelede Bulunma Suçları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 50, Sayı 1, 2001, s. 41-53.
• Foto-Özdemir, Dilşad, “Yapay bozukluk/bakım verenin yapay bozukluğu olgularına psikodinamik bakış ve klinik yaklaşım: Bir gözden geçirme”, Klinik Psikiyatri Dergisi, Cilt 23, 2020, s. 503-517.
• Gill Abigail, “Updating the criminal law on child neglect: protecting children from severe emotional abuse”, IALS Student Law Review I, Cilt 2, Sayı 1, 2014, s. 41-51.
• Gökcen, Ahmet; Balcı, Murat, “Kasten Yaralama Suçunun Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Halleri (TCK m. 87)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, 2015, s. 369-412.
• Griffith, James L., “The Family Systems of Munchausen Syndrome by Proxy”, Fam Proc, Cilt 27, 1998, s. 423-437.
• Grünewald, Anette, Strafgesetzbuch Band 7/1 §§ 211-231 (Leipziger Kommentar), 12. Bası, De Gruyter, Berlin-Boston, 2019.
• Hakeri, Hakan, Tıp Ceza Hukuku, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bası, Beta, İstanbul, 2014.
• İltaş, Yiğit, “Sarsılmış Bebek Sendromunun Türk Ceza Kanunundaki Bazı Hükümler Kapsamında Değerlendirilmesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 206, 2022, s. 167-200.
• Kahan, Bernard; Yorker, Beatrice Crofts, “Munchausen Syndrome by Proxy: Clinical Review and Legal Issues”, Behavioral Sciences and the Law, Cilt 9, 1991, s. 73-83.
• Kangal, Zeynel Temel, Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu, Seçkin, Ankara, 2010.
• Kangal, Zeynel Temel, “Ceza Hukukunda Varsayılan Rıza”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XV, Sayı 4, 2011, s. 223-251.
• Kara, Bülent; Biçer, Ümit; Gökalp, Ayşe Sevim, “Çocuk İstismarı”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, Cilt 47, 2004, s. 140-151.
• Kaufman, Keith L.; Coury, Daniel, “Munchausen Syndrome By Proxy: A Survey Of Professionals’ Knowledge”, Child Abuse & Neglect, Cilt 13, 1989, s. 141-147.
• Koca, Mahmut; Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Bası, Seçkin, Ankara, 2022.
• Koca, Mahmut; Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 8. Bası, Adalet, Ankara, 2022.
• Koru, Onur, “Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu: Endikasyon Şartı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi-İnÜHFD, Cilt 12, Sayı 2, 2021, s. 491-500.
• Meadow, Roy, “Different interpretations of Munchausen Syndrome by Proxy”, Child Abuse & Neglect, Cilt 26, 2002, s. 501-508.
• Murray, John B., “Munchausen Syndrome/Munchausen Syndrome by Proxy”, The Journal of Psychology, Cilt 13, Sayı 3, 1997, s. 343-352.
• Noyan, M. Ayşın, “Yapay Bozukluklar”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, Cilt 1, Sayı 3, 2000, s. 162-173.
• Nuzhat, Abdurrachid; Gama, Marques João “Munchausen syndrome by proxy (MSBP): a review regarding perpetrators of factitious disorder imposed on another (FDIA)”, CNS Spectrums, Cilt 27, Sayı 1, 2022, s. 16-26.
• Önok, Murat; “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Kasten Yaralama, Eziyet ve Kötü Muamele Suçu”, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuka Genç Yaklaşımlar Konferans Serisi No.1 Ceza Hukuku, Ceza Hukukunda Kadının Şiddete Karşı Korunması, (Ed.) Nur Centel, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2013.
• Özbek, Veli Özer; Doğan, Koray; Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 17. Bası, Seçkin, Ankara, 2022.
• Özer, Özlem; Taştan, Kenan; Set, Turan; Çayır, Yasemin; Şener, Mustafa Talip, “Tıbbi Hatalı Uygulamalar”, Dicle Tıp Dergisi, Cilt 42, Sayı 3, 2015, s. 394-397.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 18. Bası, Seçkin, Ankara, 2022.
• Parzeller, M.; Zedler, B.; Bratzke H.; Dettmeyer R., “Körperverletzung, Aussetzung und Verletzung der Fürsorgepflicht gegenüber Kindern”, Rechtsmedizin, Cilt 20, 2010, s. 179–187.
• Polat, Oğuz, Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı I Tanımlar, 4. Bası, Seçkin, Ankara, 2021.
• Samuels, Martin P., “The Detection of Munchausen Syndrome by Proxy”, (Ed.) Gwen Adshead, Deborah Brooke, Munchausen's Syndrome By Proxy: Current Issues In Assessment, Treatment And Research, Imperial College Press, 2001.
• Sigal, Mircea D.; Altmark, David; Carmel, Itzchak, “Munchausen Syndrome by Adult Proxy: A Perpetrator Abusing Two Adults”, The Journal of Nervous and Mental Disease, Cilt 174, Sayı 11, 1986, s. 696-698.
• Staubli, G., “Kindesmisshandlung”, Notfall Rettungsmedizin, Cilt 8, 2007, s. 579-584.
• Şenocak, Zarife, “Çocuğun Tıbbî Müdahaleye Rızası”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 50, Sayı 4, 2001, s. 65-80.
• Taylor, Debbie; Nicholls, Michael, “Munchausen's Syndrome by Proxy-The Legal Perspective”, (Ed.) Gwen Adshead, Deborah Brooke, Munchausen's Syndrome By Proxy: Current Issues In Assessment, Treatment And Research, Imperial College Press, 2001.
• Tezcan, Durmuş; Erdem, Mustafa Ruhan; Önok, Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 20. Bası, Seçkin, Ankara, 2022.
• Tümer, Ali Rıza; Balseven-Odabaşı, Aysun; Foto-Özdemir, Dilşat; Mutlu, Erdem İlker; Kaynak, Ayşe Derya, “Çocuk İstismarı’nın Ağır Bir Türü: Bakım Verenin Yapay Bozukluğu’na (Munchausen By Proxy Sendromu) Hukuki ve Tıbbi Bakış”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, 2015, s. 581-608.
• Ünver, Yener, Ceza Hukukunda Akıl Hastalığı ve Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümü, İstanbul, 1989.
• Vollaro, Tracy, "Munchausen Syndrome by Proxy and its Evidentiary Problems" Hofstra Law Review, Cilt 22, Sayı 2, 1993, s. 494-520.
• Walters, Ilana C.; MacIntosh, Rachel; Blake, Kim D., “A case report and literature review: Factitious disorder imposed on another and malingering by Proxy”, Paediatrics & Child Health, Cilt 25, Sayı 6, 2020, s. 345-348.
• Yates, Gregory; Bass, Christopher, “The perpetrators of medical child abuse (Munchausen Syndrome by Proxy) - A systematic review of 796 cases”, Child Abuse & Neglect Cilt 72, 2017, s. 45-53.
• Yıldız, Mehmet Emre, Ceza Hukukunda Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi ve Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri, Adalet, Ankara, 2020.
• Yokuş-Sevük, Handan, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Eziyet Suçu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LXXI, Sayı 1, 2013, s. 1273-1290.
• Yurteri-Tiryaki, Aybüke; Baran, Gülen, “Bir Çocuk İstismarı Türü Olarak “Munchausen By Proxy Sendromu”, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2017, s. 107-124.
• Zafer, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m. 1-75, 7. Bası, Beta, İstanbul, 2019.
• Zafer, Hamide, “Kötü Muamele Suçu (TCK m.232) (Aynı Konutta Birlikte Yaşayan Birine Kötü Muamele ve Terbiye Hakkından Doğan Disiplin Yetkisinin Kötüye Kullanılması)”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 0, Sayı 1, 2009, s. 119-172.
• Ziyalar, Neylan, Çocuk İstismarı ve Çocukla Adli Görüşme, Seçkin, Ankara, 2020.