Önleyici Kolluk Tedbirlerinin Uygulanmasında Karakter (Delili) Değerlendirmeleri Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 115 - 140, 10.12.2024

Çetin Arslan , Asena Kamer Usluadam

Öz

Karakter delili ceza muhakemesinde vakıa olarak karakteri ortaya koyan ispat araçlarıdır. Karakter delili kapsamında kalan özellikle daha önce işlenmiş olan suçlara dair kayıtlara hem suç öncesi hem de suç sonrası faaliyetlerde sıklıkla başvurulmaktadır. Anglo-Amerikan hukuku kaynakları geleneksel olarak ceza muhakemesinde karakter delilini yasaklamaktadır. Buna karşılık Kıta Avrupası hukukunda karakter deliline yönelik bir yasaklamaya genel olarak rastlanmamaktadır. Herhangi bir yasaklama bulunmasa dahi karakter delili doğası gereği önyargılara neden olması dolayısıyla ceza muhakemesinde adil yargılanma hakkı ve kusur, fiil ceza hukuku ve şüpheden sanık yararlanır ilkeleri bağlamında sakıncalıdır. Ceza yargılamalarında karakter deliline başvurulması ile önleyici kolluk tedbirleri kapsamında karakterin göz önünde bulundurulmasında aynı sakıncaları ifade etmek mümkün değildir. Öte yandan önleyici kolluk tedbirleri kapsamında karakterin değerlendirilmesinde özel hayatın gizliliği, kişisel verilerin korunması ve kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkı kapsamında özellikli hususlar bulunmaktadır. Çalışmada önleyici kolluk tedbirlerinden karaktere dair değerlendirmelerin önem kazandığı Genel Bilgi Toplama sistemi kaydı tutmaya ilişkin mevzuat ve yargı kararları, sözü edilen haklar perspektifinde eleştirel bir şeklide ele alınmakta; tedbire ilişkin öneriler ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karakter, karakter delili, önleyici kolluk tedbirleri, genel bilgi toplama sistemi, kişisel veri

Kaynakça

• Alkan, Nurettin; Karamanoğlu Yunus Emre, “Öngörüye Dayalı Kolluk Temelı̇nde Önleyı̇cı̇ Kolluk: Rusya Federasyonu’ndan Örnekler”, Güvenlik Bilimleri Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2020, ss. 387-418.
• Alpsoy, Zeliha, “PVSK m. 4/A Kapsamında Durdurma ve Kimlik Sorma”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2024, ss. 1-49.
• Anderson, Barrett J. “Recognizing Character: A New Perspective on Character Evidence”. Yale Law Journal, Cilt 120, Sayı 7, 2012, ss. 1912-1968.
• Aydın, Necmettin, “Genel Bilgi Toplama Yönergesi ve GBT Uygulaması”, ss. 169-193, http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerIII/126.pdf (14.03.2024)
• Bostancı Bozbayındır, Gülşah, “Karşılaştırmalı Hukukta Delil Değerlendirme Yasakları”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 14, Sayı 157, 2019, ss. 1746-1765.
• Böhm, Maria Laura, “Endanger Law: War on Risks in German Criminal Law”, Ed. Gunnar Duttge; Sang Won Lee, The Law in the Information and Risk Society, Universitätsverlag Göttingen, 2011, ss. 145-164.
• Börekçi, Eşref Barış, “Yeni Düzenlemeler Işığında Önleme Aramaları”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı Özel, 2020, ss. 89-113.
• Çiçek, İbrahim, “GBT (Genel Bilgi Toplama) Kayıtlarının Silinmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 8, Sayı 88, 2013, ss. 44-48.
• Corsini, Ray, The Dictionary of Psychology, Brunner-Routledge, New York, 2002.
• Çuhacı, Aysun, “Ulrich Beck’in Risk Toplumu Kuramı”, Sosyoloji Dergisi, Sayı 14, 2007, ss. 129-157.
• Çuhacı, Aysun, Ulrich Beck’in Risk Toplumu Kuramı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, 2004.
• Damaska, Mirjan R. “Propensity Evidence in Continental Legal Systems”, Chicago-Kent Law Review, Cilt 55, Sayı 70, 1994, ss. 55-67
• Dülger, Murat Volkan; Özkan, Onur, “Kolluk Teşkilatında ve Ceza Yargılamalarında Kişisel Verilerin Korunması: “Unutulan” Direktifin Kapsamlı ve Karşılaştırmalı Analizi”, Ceza Hukuku Dergisi, Sayı 42, 2020, ss. 85-149.
• Erdoğan, Irmak, Yapay Zeka ve Profilleme Teknolojilerinin Ceza Muhakemesinde Kişisel Veri İşlenmesine Etkileri, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Eryılmaz, Mesut Bedri, Türk ve İngiliz Hukukunda ve Uygulamasında Durdurma ve Arama, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003.
• Field, Stewart, “State, Citizen, and Character in French Criminal Process”, Journal of Law and Society, Cilt 33, Sayı 4, 2006, ss. 522-546.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukukuna Giriş, 17. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2021.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Sözlüğü, 21. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Ho, Hock Lai, Philosophy of Evidence Law Justice in the Search for Truth, Oxford University Press, Oxford, 2008.
• Imwinkelried, Edward J. “The Use of Evidence of an Accused's Uncharged Misconduct to Prove Mens Rea: The Doctrines That Threaten to Engulf the Character Evidence Prohibition”, Military Law Review, Cilt 130, 1990, ss. 41-76
• Karakehya, Hakan, “Gözetim ve Suçla Mücadele Gözetimin Tarihsel Gelişimi ile Yakın Dönemde Gerçekleştirilen Hukuki Düzenleme ve Uygulamalar Bağlamında Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 58, Sayı 2, 2009, ss. 319-357.
• Koçak, Hüseyin; Memiş, Kamile, “Bilgi Toplumunda Korku: Bilgi Güvenliği ve Risk Toplumu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20, Sayı 3, 2018, ss. 1-10.
• Korkmaz, İbrahim, Kişisel Verilerin Ceza Hukuku Kapsamında Korunması, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2017.
• Köksal, Tuğçe Duygu, “Bilgi Toplamaya Yönelik İstihbari Kolluk Faaliyetine İnsan Hakları Perspektifinden Bakış”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2021, ss. 1745-1798.
• Kunter, Nurullah; Yenisey, Feridun; Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku İkinci Kitap, 17. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Küzeci, Elif, Kişisel Verilerin Korunması, Turhan Kitabevi, Ankara, 2010.
• Lynskey, Orla, “Criminal Justice Profiling and EU Data Protection Law: Precarious Protection from Predictive Policing”, International Journal of Law in Context, Cilt 15, Sayı 2, 2019, ss. 162-176.
• Marshall, Gordon (Terc. Osman Akınhay, Derya Kömürcü), Sosyoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1999.
• Masaroğulları, Güncel; Koçakgöl, Muhammet, Psikoloji Sözlüğü, Nobel Yayınevi, Ankara, 2011.
• Redmayne, Mike, Character in the Criminal Trial, Oxford University Press, Oxford 2015.
• Osmanoğlu, Bilal, “Genel Bilgi Toplama (GBT) Sisteminde Kişilere İlişkin Tutulan Kayıtlar Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 2, 2020, ss. 946-979.
• Özay, İl Han, “İdari Kolluk Adli Kolluk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 72, Sayı 1, 2013, ss. 947-962.
• Özbek, Veli Özer, Polis Hukuku ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Temel Haklara Müdahaleler, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• Şahin, İlyas, “Türk Ceza Yargılaması Hukukunda Koruma Tedbirleri Bakımından Esas Alınan Şüphe Kavramının İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 20, Sayı 3, 2014, ss. 94-144.
• Şen, Ersan, “Polisin Durdurma ve Arama Yetkisi”, https://sen.av. tr/tr/makale/ polisin-durdurma-ve-arama-yetkisi (14.03.2024).
• Usluadam, Asena, Ceza Muhakemesinde Karakter Delili, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Yenisey, Feridun, Kolluk Hukuku, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2015.
• Yenisey, Feridun; Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Yıldırım, Turan; Yasin, Melikşah; Kaman, Nur; Özdemir, Eyüp; Üstün, Gül; Tekinsoy-Okay, Özge, İdare Hukuku, 6. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.