Analysis of Contractual Prohibition of Assignment of Receivables in Comparative Law and Turkish Law within the Context of Receivables Financing (Factoring and Forfaiting)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 455 - 474, 28.06.2025

Eda Atamer Coşkunsu

Öz

The prohibition of assignment of receivables by contract (pactum de non cedendo) prevents small and medium-sized enterprises in the supply chain from accessing receivables financing. Assignment prohibitions added to supply contracts as standardized terms of contract by large buyers have become a growing problem not only in our country but also in other countries. For this reason, both in international regulations and in many legal systems, legal changes have been made to limit the effect of contractual prohibitions.When it is considered that 99.8% of all enterprises in Turkey are small and medium-sized enterprises, it is better understood that legislative changes are also unavoidable for our country. In this context, it is important to evaluate the issue in terms of Turkish Law in the light of developments in the international and comparative law.

Anahtar Kelimeler

Contractual prohibition of assignment of receivables , ban on assignment , pactum de non cedendo , receivables financing , factoring , forfaiting , small and medium-sized enterprises

Karşılaştırmalı Hukuk ve Türk Hukukunda Sözleşme ile Alacağın Devrinin Engellenmesinin Alacak Finansmanı (Faktoring ve Forfaiting) Açısından İrdelenmesi

Öz

Alacak devrinin sözleşme ile yasaklanması (pactum de non cedendo), tedarik zincirinde yer alan küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin alacak finansmanına erişimlerine engel olmaktadır. Büyük alıcılar tarafından tedarik sözleşmelerine genel işlem koşulları olarak eklenen devir yasakları, sadece ülkemizde değil diğer ülkelerde de büyüyen bir problem haline gelmiştir. Bu nedenle gerek uluslararası düzenlemelerde gerekse pek çok hukuk sisteminde sözleşmesel devir yasaklarının etkisini sınırlayıcı yasal değişiklikler yapılmıştır. Türkiye’deki tüm işletmelerin %99.8’inin küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden oluştuğu düşünüldüğünde, mevzuat değişikliğinin ülkemiz açısından da kaçınılmaz olduğu daha iyi anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, uluslararası ve karşılaştırmalı hukuktaki gelişmeler ışığında, Türk Hukuku açısından konunun değerlendirilmesi önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alacağın devrinin sözleşme ile yasaklanması , sözleşmesel devir yasağı , pactum de non cedendo , alacak finansmanı , faktoring , forfaiting , küçük ve orta büyüklükte işletmeler

Kaynakça

• Akıncı, Şahin, Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, 13. Bası, Sayram Yayınları, Konya, 2024.
• Akseli, N. Orkun, “Non-Assignment Clauses and Their Treatment Under UNCITRAL’s Secured Transactions Law Instruments”, Ed. Spyridon V. Bazinas, N. Akseli, International and Comparative Secured Transactions Law: Essays in Honour of Roderick A Macdonald, 2017, ss. 77-93.
• Armgardt, Matthias, “Die Wirkung Vertraglicher Abtretungsverbote im Deutschen und Ausländischen Privatrecht”, The Rabel Journal of Comparative and International Private Law, Cilt 73, Sayı 2, 2009, ss. 314-335.
• Aşık, Pınar, Hukuki Açıdan Forfaiting, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• Dayınlarlı, Kemal, Türk Borçlar Kanununa Göre Alacağın Devri, 5. Bası, Dayınlarlı Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Deuber, Andreas, Rechtliche Aspekte in Der Forfaitierung, Haupt, 1993.
• Ekşi, Nuray, “Forfaiting Sözleşmesi”, Facultatis Decima Anniversaria 10. Yıl Armağanı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul, 1993, ss. 245-280.
• Erbayraktar, Burcu, Alacağın Devrinin Sözleşme ile Engellenmesi (pactum de noncedendo), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021.
• Ercoşkun-Şenol, H. Kübra, Türk Borçlar Kanunu’na Göre Alacağı Devredenin Garanti Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 29. Bası, Legem Yayıncılık, Ankara, 2024.
• Franko, Nisim, “Alacağın Temliki”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 49, Sayı 1, 1994, ss. 177-197.
• Gullifer, Louise, “Should Clauses Prohibiting Assignment Be Overriden By Statue?”, Penn State University Journal of Law & International Affairs, Cilt 4, Sayı 1, Aralık 2015, ss. 47-68.
• Gündoğdu, Rıza, “Bir Yargıtay Kararı Işığında Tacirler Bakımından Genel İşlem Koşullarının Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 15, Sayı 165, Mayıs 2020, ss. 955-971.
• Güral, Jale, Hükümsüzlük Nazariyeleri Karşısında Türk Medeni Kanunun Sistemi, Ankara, 1953.
• Hatemi, Hüseyin; Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 2, 19. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2024.
• Ozanemre-Yayla, H. Tolunay, Alacağın Devri İşleminin Geçerliliği ve Sebeple Olan İlişkisi (İlliliği), Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Özakman, Cumhur, Factoring Sözleşmeleri, İstanbul, 1988.
• Rasche, Georg, “Prohibitions on Assignment, a European Civil Code and Business Financing”, The European Legal Forum (E), 3-2002, ss. 133-140.
• Saymen, Ferit H.; Elbir, Halid K., Türk Borçlar Hukuku I Umumi Hükümler, Cilt 1, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1958.
• Şahiniz, Salih, “Alacağın Temlikinde Sözleşme ile Kararlaştırılan Temlik Sınırlama (Kısıtlama) ve Yasakları”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 3-4, 2006, ss. 495-520.
• Şener, Oruç Hami, Faktoring’de Borçlunun Hukuki Durumu ve Özellikle Temlikin Sözleşmeyle Yasaklanması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• Tekinay, S. Sulhi; Akman, Sermet; Burcuoğlu, Haluk; Altop, Atilla, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1993.
• Tolhurst, G. J.; Carter, J. W., “Prohobitions on Assignment: Contract or Property?”, Butterworths Journal of International Banking And Financial Law, December 2014, ss. 692-697.
• Tolhurst, G. J.; Carter, J. W., “Prohobitions on Assignment: A Choice To Be Made”, The Cambridge Law Journal, Cilt 73, Sayı 2, Temmuz 2014, ss. 405-434.
• Tunçomağ, Kenan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 1, 6. Bası, İstanbul, 1976.
• Uzun-Kazmacı, Özge, Faktoring Sözleşmesi, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• Uyanık-Çavuşoğlu, Ayfer, Faktoring ve Özellikle Milletlerarası Özel Hukukta Factoring Sözleşmesi, Çağ Üniversitesi Yayınları No: 3, Mersin, 2004.
• Von Tuhr, Andreas (Terc. Cevat Edege), Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, Cilt 1-2, Yargıtay Yayınları No: 15, Ankara, 1983.