System Of Imagery Related To Letters In Shifayi’s Sharh Shabistan Khayal

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 142 - 165, 01.11.2019

Gökhan Bilgiç

Öz

Shabistan-ı Khayal, which was written by Fettahi, is a work written in a dilemma style and strange manner in the words of Darwish Muhammed Shifayi. He analyzes the meanings hidden by Fettahi in a certain system while announcing Shabistan-ı Khayal. He is also very loyal to the composition of the titles of chapters and chapters in Shabistan-ı Khayal. He focuses on the connotation power of words and letters during the process of the dilemma in the work. In Shabistan-ı Khayal, which contains many advice about various aspects of life, it is seen that there is a very rich system of imagery about the letters. Shifayi, while analyzing these meanings concealed by Fettahi, also emphasizes the comparison about the letters. He, as in the general commentary in the analogy about the letters at the points where he thought the phrase is understood while keeping the word short, makes more elaborate explanations in parts where the meaning becomes difficult. In this study, firstly, a brief information will be given about Darwish Muhammad Shifayi's work called Sharh Shabistan Khayal. Then the system of analogies related to the letters in this work will be examined within a certain classification

Anahtar Kelimeler

Shifayi, Sharh Shabistan Khayal, Commentary, Letters, Simile

ŞİFÂYÎ’NİN ŞERH-İ ŞEBİSTÂN-I HAYÂL ADLI ESERİNDE HARFLERLE İLGİLİ TEŞBİHLER SİSTEMİ

Öz

Fettâhî tarafından kaleme alınan Şebistân-ı Hayâl, Dervîş Muhammed Şifâyî’nin ifadesiyle tarz-ı muammâ ve tavr-ı garîb üzre kaleme alınmış bir eserdir. Dervîş Muhammed Şifâyî, Şebistân-ı Hayâl’i şerh ederken Fettâhî’nin esere gizlediği manaları belirli bir sistem dâhilinde çözümler. Ayrıca Şebistân-ı Hayâl’in bâb ve fasıl başlıklarının tertibine oldukça sadık kalır. Eserde geçen muammâların halli esnasında kelime ve harflerin çağrışım gücü üzerinde durur. Hayatın çeşitli yanlarına dair pek çok nasihat ihtiva eden Şebistân-ı Hayâl’de harflerle ilgili oldukça zengin bir teşbihler sisteminin yer aldığı görülür. Şifâyî, Fettâhî’nin esere gizlediği bu manaları çözümlerken harflerle ilgili teşbihler üzerinde de durur. Şârih, şerhin genelinde olduğu gibi harflerle ilgili teşbihlerde de ifadenin anlaşıldığını düşündüğü noktalarda sözü kısa tutarken anlamın güçleştiği kısımlarda daha teferruatlı açıklamalar yapar. Bu çalışmada ilk olarak Dervîş Muhammed Şifâyî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’i hakkında kısa bir bilgi verilecektir. Ardından bu eserde geçen harflerle ilgili teşbihler sistemi, belirli bir tasnif dâhilinde ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Şifâyî, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl, Şerh, Harfler, Teşbîh

Kaynakça

• Abdurrahman Gubârî. (2016). Gece Diyarından Hayaller, Şebistân-ı Hayâl. (Farsçadan Çeviren: Gökhan Gökmen). İstanbul: Büyüyenay Yay.
• Alioğlu, G. (1988). Nişâbûrî Fattâhî ve Hüsn-i Dil. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum
• Arslan, M. (2000). Divan Edebiyatında Mu‘ammâ. Osmanlı Edebiyat- Tarih- Kültür Makaleleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 251-276.
• Arslan, M. (2012, 10-12 Mayıs). Muamma Çözüm Teknikleri ve Örnek Muamma Çözümleri, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu Anısına), Ordu.
• Batislam, D. (2016). Divan Şiirinin Benzetme ve Hayal Dünyasından. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bilkan, A. F. (2000). Türk Edebiyatında Mu‘ammâ. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Canım, R. (2016). Divan Edebiyatında Türler. (5. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ceylan, Ö. (1997). Dini-Tasavvufi Edebiyatımızla Divan Edebiyatımızdaki Harf Telakkilerinin Mukayesesi Üzerine Bir Deneme. İlmi Araştırmalar 5, İstanbul.
• Çelebioğlu A. (1998). “Elif Harfiyle İlgili Bazı Edebî Hususiyetler”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları, s. 607-624. Ç
• elebioğlu, A. (1998). “Harflere Dair”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları, s. 599-606.
• Demirkazık, İ. (2017). Me’âlî Divanı’nda Harf ve Kelime Oyunları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar
• Dergisi The Journal of Internatıonal Research, Cilt: 7, Sayı: 33, Volume: 7, s. 93-109. Dervîş Muhammed Şifâyî. Şerh-i Şebistân-ı Hayâl. Süleymaniye Kütüphanesi, Serez No: 2656.
• Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (25. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Durmuş, İ. (2005). “Muammâ”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 30). İstanbul: TDV Yayınları, s. 320-322
• Elbir, B. (2003). Sürûrî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’i, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, İzmir. Elbir, B. (2005). XVI. Yüzyıl Şerh Edebiyatı İçinde Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’in Önemi.
• Kastamonu Eğitim Dergisi. Vol: 13/ No: 2, s. 623- 632.
• Elbir, B. (2007). Sürûrî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’indeki Şerh Metodu ve Hurûfîlik Yanısmaları. Turkısh Studies/ Türkoloji Araşturmaları, Volume 2/3 Summer, s. 212-229.
• Erkal, A. (2009). Divân Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Birleşik Yayınları.
• Erkal, A. (2009). Divan Şiirinde Şebistân-ı Hayâl Tarzı Üzerine. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı (41). Erzurum.
• Fettâhî, Şebistân-ı Hayâl. Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. 06 Mil Yz A 7185, 1b-87a.
• Güneş, B. (2015). Bir Muammâ ve Lugaz Metni Hakkında. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/2, s. 526-545, TÜRKİYE
• Kaya, H. Divan Şiirinde Harf ve Kelime Oyunlarına Dair Bir Tasnif Denemesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/ Sayı XLVIII, s. 71-113.
• Özdemir, M. (2016). Dervîş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi, Eş-Şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l Ma‘neviyyi’l-Muhtasar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2017). Dervîş Muhammed Şifâyî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’indeki Muammâ Çözüm Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme. Journal of History Culture and Research, 6(2), 336-357.
• Öztürk, M. (2017). Farsça Dilbilgisi. Ankara: Murat Kitabevi.
• Pala, İ. (2008). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınnları.
• Pala, İ. (2016). “Harfler Dünyası”,. Müstesna Güzeller, İstanbul: Kapı Yayınları, s. 148-160.
• Rumûzî Mustafa. (2019). Risâle-i Muammâ/ Muammâ Risâlesi, İnceleme- Metin. (Hazırlayanlar: Halil Çeçen ve Ayşe Sağlam). İstanbul: DBY Yayınları.
• Saraç, Y. (1997). Muammâ ve Divan Edebiyatındaki Seyri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.27, S.1, İstanbul, s. 297-308.
• Saraç, Y. (2005). “Muammâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. (C. 30). İstanbul: TDV Yayınları, s. 322-323.
• Savran, Ö. (2009). Klasik Türk Şiirindee Bedenin Harflere Yansıması. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, s. 928-937.
• Tarlan, A. N. (1936). Divan Edebiyatında Muamma. İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Taş, H. (2014). Me’âlî Dîvânı’nda Harf Oyunları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, s. 81-95.
• Tökel, D. A. (2016). Divan Şiirinde Harf Simgeciliği. (2. Baskı). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf
• Üniversitesi Yayınları. Tulum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. (Düzenleyen: Cem Dilçin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kururmu. (1995-1996). Tarama Sözlüğü. (1-7. Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yakıt, İ. (2003). Türk İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yıldırım, N. (2006). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yılmaz, O. (2007). Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5( 9), s. 304.