“mAlı” Adjective-Verb Suffix in Neticetü’s-süluk Fi Nasihati’l-müluk

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 203 - 212, 01.11.2019

Yusuf Gökkaplan

Öz

One of the most frequently used affixes in Turkish is the gerundials. These usage, which are added to verb by verb suffixes, show the verb feature but are not evaluated as verb. One of the most commonly used verbs in among the gerundials Turkish is adjective-verb affixes. Adjective-verbs are used both as a qualifier and as a determinant in a sentence. Therefore, it is one of the most commonly used verb in Turkish. These affixes, which have been used since the early periods of Turkish, have undergone both phonological and morphological changes over time. In this study, we will explain an adjective-verb suffix that it was used until 16. century and adjective-verb suffix nowadays it is used on some Turkish dialect. "mAlI" adjective-verb suffix is not used in Turkey Turkish language today but this adjective-verb suffix is using by some other Turkish dialects. This affix, which we will discuss here, is compiled from examples founded from the work Neticetü'ssüluk Fi Nasihati'l-müluk written in the first half of the 16th century

Anahtar Kelimeler

Turkish Language, djective-verb suffix, affix of -AcAk, affix of -mAlIi

NETİCETÜ'S-SÜLUK Fİ NASİHATİ'L-MÜLUK'TA “MALI” SIFATFİİL EKİ

Öz

Türkçede en sık işletilen eklerden biri de fiilimsilerdir. Fiillere eklerin ulanması ile oluşturulan bu yapılar fiil özelliği gösterirler ama fiil gibi değerlendirilmezler. Türkçede en sık kullanılan fiilimsi eklerinden birisi de sıfatfiil ekleridir. Sıfat fiiller cümlede hem niteleyici hem de belirleyici olarak kullanılırlar. Bu yüzden de Türkçede en sık işletilen fiilimsi eklerinden birisi olmuşlardır. Türkçenin ilk dönemlerinden beri kullanılan bu ekler zaman içerisinde hem fonolojik hem de morfolojik olarak değişikliklere uğramışlardır. Bu çalışmada 16. yüzyıl metinlerine kadar kullanılan daha sonra işletilmediği için kullanılmayan bir sıfat-fiil eki üzerinde durulacaktır. "-mAlI" sıfat-fiil eki günümüz Türkiye Türkçesinde aktif olarak kullanılmasada diğer kimi Türk lehçelerinde varlığını sürdürmektedir. Burada ele alacağımız bu ek 16. yüzyılın ilk yarısında yazılan Neticetü's-süluk Fi Nasihati'l-müluk adlı eserden tespit edilen örneklerden oluşmaktadır

Anahtar Kelimeler

Türbe, Niğde, Anadolu Selçuklu DevletiTürk Dili, Sıfat-Fiil

Kaynakça

• Arık, O.,M. (1967). Erken Devir Anadolu Türk mimarisinde Türbe Biçimleri. Ankara: Anadolu Dergisi, Anakara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayını, sayı:11, s.89-90. (Ertuğrul, 2015: 21).
• Etem, H. (1936). Niğde Klavuzu. İstanbul: Kültür Bakanlığı Antikiteler ve Müzeler Direktörlüğü Anıtlar Koruma Kurulu Sayı:3 , Devlet Basımevi.
• Gabriel, A. (1954). Türkiye Tarih ve Sanat Memleketi. Çev: Azra Erhat.
• Hillenbrand, R. (2005). İslam Sanatı ve Mimarlığı, Çev: Çiğdem Kafescioğlu, Homer kitabevi. s.208, 2005).
• Oral, Z. (1939). Niğde Tarihi. Niğde: Niğde Akpınar Dergisi, sayı:39.
• Öney, G. (1981). İran ve Anadolu Selçuklu Türbelerinin Mukayesesi. Yıllık araştırmalar dergisi cilt III, sayı 1.
• Önkal, H. (2009). Türkiye'de Türbe Mimarisi Araştırmaları ,Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 14, 2009, 125-139).
• Öztürk, G. (2012). Niğde Sancağı Merkez Kasabası Asar-ı Atika Defteri. Konya: Kömen Yayınları.
• Topal, N. (2018). 15. Yüzyılda Niğde, Konya: Kömen Yayınları, TMMOB. http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf. adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• A. von G. (2000). Eski Türkçenin Grameri (M. Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Akar, A. (2003). -GAn Sıfat-Fiil Eki, TÜBAR XIV, 2003-Güz, s. 103-115.
• Ay, Ö. (2011). Ol- Fiili İle Yapılan Birleşik Çekimler ve Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kullanımı Üzerine, Turkish Studies-International Periodical For The Langusges, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/1, 659-671
• Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Bayraktar, N. (2018). Türkçede Fiilimsiler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Demir, S. (2012). Türkiye Türkçesinde ol- Yardımcı Fiilli Yapıların Görünüş-Zaman Bildirimindeki İşlevleri. Bilig. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 11-30
• Deny, J. (2013). Türk Dili Gramerinin Kuralları Türkiye Türkçesi. (O. Şahin, çev.). Ankara: TDK Yayınları
• Efendioğlu, S. (2010). Kazak Türkçesinde Zarf-Fiil Kökenli Kipler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 1-20
• Eraslan, K. (1980). Eski Türkçede İsim-Fiiller, İstanbul: İstanbul Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları
• Ergin, M. (1998). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları
• Ergönenç, D. (2006). Nogay Türkçesinde Sıfat-Fiillerle Kullanılan Bol- Fiilinin İşlevleri. Karadeniz Araştırmaları Sayı:10, 148-156.
• Gökkaplan, Y. (2019). Netįcetü’s-sülūk Fi Naśįhati’l-mülūk (İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri
• Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Gülsevin, S. (2016). -(Y)Acak Sıfat-Fiil Ekinin Birleşik Yapılardaki Özel Bir İşlevi Üzerine.
• Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 5/1, 178-188.
• Karaağaç, G. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları
• Karadoğan, A. (2008). Türkiye Türkçesinde Yeni Bir Sıfat-Fiil Eki: -l. Bilig, Sayı 46, 57-66
• Korkmaz, Z. (1959). Türkçede –acak/-ecek Gelecek Zaman (Futurum) Ekinin Yapısı Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, 159-168
• Korkmaz, Z. (2018). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Mayemerova, Aynur. (2004). Kazak Türkçesinde Fiil + Sıfat-Fiil Ekleri + Bol- Yardımcı Fiil Kuruluşundaki Tasvir Fiilleri. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, II. Cilt, 2055- 2064.
• Nazarov, Z. (2005). Türkiye Türkçesinde Yardımcı Fiillerin Leksik-Gramer Özellikleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 28 Erzurum Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu Özel Sayısı, 83-89.
• Şahin, H. (2015). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları
• Tanç, M. (2006). Eski Türkçe –Gma Sıfat-Fiil Eki Üzerine. Belleten, 2006-II, s. 133-137.
• Torun, Y. (2013). Türkçede Gelecek Zaman ve Kiplik Özellikleri. Adana: Karahan Kitabevi.
• Turan, Z. (1996). Eski Anadolu Türkçesinde ol- Cevheri Fiili. TDAY Belleten 1999, 265-289