TÜRKİYE SELÇUKLULARI DEVRİNDE AKSARAY ŞEHRİNDE EĞİTİM-ÖĞRETİM ve İLMİ FAALİYETLER

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 214 - 228, 01.01.2016

Nevzat Topal

Öz

Aksaray şehrinin Neolitik çağdan günümüze kesintisiz bir iskân sahası olduğu bilinmektedir. Şehrin Anadolu’daki önemli yol güzergâhı üzerinde kurulduğu görülmektedir. Bu sebepten şehir tarihi süreç içerisinde önemli bir askeri ve ticari özelliğe sahiptir. Aksaray’ın 7-10. yüzyıllarda Arap akınları sırasında tahrip olduğu ve Türk hâkimiyetine girişine müteakip adeta yeniden kurulduğu bilinmektedir. Malazgirt muharebesini takiben ilk fethedilen yerlerden biri olan Aksaray’ın kısa sürede askeri ve ekonomik yönden yükseldiği görülmektedir. Selçuklular devrinde özellikle dokuma sektörü gelişen ve uluslararası ticarette önemli bir yere sahiptir. Selçuklular devrinde görülen bu gelişme eğitim-Öğretim ve ilmi faaliyetlerde de kendisini göstermektedir. Ortaçağ Türk şehirlerinde yükseköğretim düzeyinde faaliyet gösteren medreselerin Aksaray’da çok sayıda olması bu durumu göstermektedir. Şehrin ilmi faaliyetler olarak ta önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Aksaray, Eğitim, Öğretim, Medrese

EDUCATION-TRAINING AND SCIENTIFIC ACTIVITIES IN AKSARAY CITY DURING THE SELJUK PERIOD OF TURKEY

Öz

It is known that the city of Aksaray is a permanent settlement site in Neolithic period. It is seen that the city was built on the important road route in Anatolia. Thus, the city has an important military and commercial character in its history. It is known that Aksaray was destroyed during the Arab raids in the 7th and 10th centuries and was almost reestablished after its entry into Turkish dominance. It is seen that Aksaray, one of the first conquered places following the Battle of Malazgirt, soon ascended from military and economic direction. During the Seljuk period, especially the textile sector develops and has an important place in international trade. This development, which is seen in the Seljuk period, also manifests itself in education-training and scientific activities. In medieval Turkish cities; The presence of a large number of medreses operating in the higher education level in Aksaray indicates this situation. It is seen that the city has an important place as scientific activities

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Aksaray, Education, Teaching, Madrasa

Kaynakça

• Aksarâyî, (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• Akyurt, M. Yusuf, (1941.), Resimli Türk Abideleri II, TTK. Ktp. nr.596
• Ateş, Ahmed, (1959), “Sayf Al-Din Muhammed Al-Fargani”, Belleten, XXIII/89-92, s. 415-456.
• Ateş, Ahmed, (1997), “Muhyi-d-din Arabî”, İA, VIII, s. 533-555.
• Esterâbadî (Aziz b. Erdeşir-i), (1990), Bezm u Rezm, çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• Baykara, Tuncer, (1985), Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Ankara.
• Bayram, Mikail, (1993), Şeyh Evhadü’d-din Hâmid el-Kirmani ve Evhadiyye Tarikatı, Konya.
• Cantay, Gönül, (1992), Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara.
• Çaycı, Ahmet, (2002), Anadolu Selçuklu Sanatı’nda Gezegen ve Burç Tasvirleri, Ankara.
• Eflâkî, (1986-1987), Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin yazıcı, I-II, İstanbul 1986-87.
• Ergin, O. Nuri, (1939), Türk Şehirlerinde İmaret Sistemi, İstanbul 1939.
• Ertuğrul, Ali (2015), Anadolu Selçukluları Devrinde Yazılan Bir Kaynak: Niğdeli Kadı Ahmed’in el- Veledü’ş-Şefik ve’l-Hâfidü’l-Halîk’i, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Görür, Muhammet, (1991), Anadolu Selçuklu ve Beylikler Döneminde Aksaray Şehri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1991.
• Kahya Esin, (1994), “Cemaleddin Aksarâyî”, Aksaray ve Cemaleddin-i Aksarayî Sempozyumu 22-24 Ekim 1993, İstanbul, s. 52-60.
• Konyalı, İ. Hakkı, (1974), Abideleri ve Kitabeleri İle Niğde Aksaray Tarihi, C. I-III, İstanbul.
• Kuran, Abdullah, (1969), Anadolu Medreseleri, I, Ankara.
• Maârif Salnâmeleri, 1319, 1321.
• Sönmez, Zeki, (1989), Başlangıçtan 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar, Ankara.
• Sözen, Metin (1970-72), Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri, I-II, İstanbul.
• Turan, Osman, (1953), “Selçuklu Türkiyesi Din Tarihine Dair Bir Kaynak: Fustat ul-‘adale fi kava’id is saltana”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul, s. 531-564.
• Turan, Osman, (1988), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara.
• Uzluk, F. Nafiz, (1958), Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Ankara 1958.
• Ünver, A. Süheyl (1940), “Konya Aksaray’ı Darüşşifa Medresesine Ait Bir Vesika”, Türk Tıp Tarihi Arkivi, V/18, s. 72-74
• Ünver, A. Süheyl (1970) “Şeyh Cemaleddin Aksarâyî Muciz Şerhi ve Diğer Eserleri”, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dergisi, İstanbul, s. 101-108.
• Ünver, Süheyl, (2014), Orta Anadolu Not Defteri, Yayına Hazırlayanlar: Mesara, Gülbin-Özer, Mine Esiner, Kubbealtı yayınları, İstanbul 2014.
• Yücel, Yaşar, (1980), XIII-XV. Yüzyıllar Kuzey-Batı Anadolu Tarihi Çoban-Oğulları, Candar Oğulları Beylikleri, Ankara.
• ND (Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (1530), I, Ankara 1996