GÜVENLİK İKLİMİ İLE İŞTEN AYRILMA NİYETİ İLİŞKİSİNE YÖNELİK KAMU ÜNİVERSİTESİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 78 - 96, 19.05.2021

Kadir Yavuzel , İsa İpçioğlu

Öz

Günümüzün rekabetçi ortamında örgütlerin birbirleriyle kıyasıya rekabet ettikleri aşikar bir durumdur. Bu rekabette fark yaratabilmek için örgütlerin diğer kaynakları gibi yeteneklerinin kullanımında kritik öneme sahip olan insan kaynağının etkin kullanılması ve korunması önem arz etmektedir. Bu araştırmada, örgütlerde insan kaynağının korunmasında ve özellikle nitelikli çalışanların uzun süre örgüt içerisinde tutulmasında etkili olduğu düşünülen örgütsel güvenlik iklimi ile çalışanların işten ayrılma niyetleri arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bursa ilinde faaliyet gösteren bir kamu üniversitesi çalışanları araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmaya katılım talebine geri dönüş sağlayan 513 çalışanın 366'sına ait veriler değerlendirmeye alınmış ve incelenmiştir. Araştırma sonucunda, katılımcılara ait güvenlik iklimi algıları ile işten ayrılma niyetleri arasında negatif yönlü bir ilişkinin bulunduğu gözlenmiştir. Güvenlik ikliminin incelenen ilk alt boyutu olan yönetimin iş güvenliğine ve güvenlik kurallarına bakışı boyutu ile işten ayrılma niyeti arasında negatif yönlü bir ilişkinin bulunduğu görülmüştür. Çalışmaya katılan Üniversite çalışanlarının yönetimin güvenlik davranışlarına ve güvenlik kurallarına bakışı algılarındaki olumlu yöndeki artışın, işten ayrılma niyetlerinde azalmaya neden olabileceği söylenebilir. İncelenen diğer alt boyut olan iş arkadaşları ve güvenlik eğitimi boyutu ile işten ayrılma niyeti arasında da negatif yönlü bir ilişki gözlenmiştir. Çalışmaya katılan Üniversite çalışanlarının iş arkadaşlarının güvenlik kurallarına uyumu ve birbirlerine desteği ile çalışanlara verilen güvenlik eğitimlerine yönelik algılarındaki oluşabilecek olumlu yöndeki artışın, işten ayrılma niyetinde azalmaya neden olabileceği söylenebilir. Genel olarak araştırma sonucunda, çalışanların güvenlik iklimi algılarındaki değişimin düzenli olarak takip edilmesinin çalışanların işten ayrılma niyetini tespitinde önemli olabileceği, alınacak tedbirlerle bu niyetin azaltılabileceği ve devamında da oluşabilecek olumsuz etkilerden örgütün korunabileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik İklimi, İşten Ayrılma Niyeti, İş Sağlığı ve Güvenliği

Kaynakça

• ACSNI & HSC (1993). Organising for Safety (Report No:3). London.
• Akgündüz, Y., Akdağ, G., Güler, O. & Sünnetçioğlu (2015). İşten ayrılma niyeti ve aşırı rol yükünün otel çalışanlarının sosyal aylaklık davranışlarına etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(16), 515–537.
• Amponsah-Tawiah, K., Ntow, M.A. & Mensah, J. (2015). Occupational health and safety management and turnover intention in the ghanaian mining sector. Safety and Health at Work, 7(1), 1-6, http://dx.doi.org/10.1016/j.shaw.2015.08.002.
• Ancarani, A. & Giammanco, M. D. (2017). Hospital safety climate and safety behavior: a social exchange perspective. Health Care Management Review, 42(4), 341–351.
• Baltacı, F., Caner, G. & Çeliker, N. (2014). Liderlik davranışının örgütsel adalet algısı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: konaklama işletmelerinde bir uygulama. Süleyman Demirel İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 353–370.
• Barney, J. (1991). Firm Resources and Sustained Competitive Advantage. Journal of Management, 17(1), 99-120.
• Brown, R. L. & Holmes, H. (1986). The use of a factor analytic procedure for assessing the validity of an employee safety climate model. Accident Analysis and Prevention, 18(6), 445–470.
• Coyle, I. R., Sleeman: D. & Adams, N. (1995). Safety climate, Journal of Safety Research, 26, 247–254.
• ÇASGEM (2017). Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Algısı Araştırma Raporu (No: 58), Ankara: ÇASGEM Yayını.
• Çetin, Ö. & Wasti, S. A. (2002). İş güvencesi endeksi ve iş güvencesi memnuniyeti ölçeği: güvenirlik ve geçerlik analizi, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 23-47. ISSN 1303-4979.
• Dedobbeleer ve Beland (1991). A safety climate measure for construction sites. Journal of Safety Research, 22(2), 97-103.
• DeJoy, D., Della, L., Vandenberg, R. and Wilson, M. (2010). Making work safer: testing a model of social exchange and safety management. Journal of Safety Research, 41(2), 63-71.
• Dew, K., Keefe, V. & Small, K. (2005). Choosing to work when sick: workplace presenteeism. Social Science & Medicine, 60(10), 2273-2282, doi: 10.1016/j.socscimed.2004.10.022.
• Dursun, S. (2012). İş Güvenliği Kültürü, İstanbul: Beta Yayınları.
• Glennon, D. E. (1982). Safety climate in organisations. Proceedings of the 19th Annual Conference of the
• Ergonomics Society of Australia and New Zeland, 17-31.
• Grant, R.M. & Jordan, J. (2014), Stratejinin Temelleri (Gamze Sart, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Griffin, M. & Curcuruto, M. (2016). Safety climate in organizations, Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 3(1), doi: 10.1146/annurev-orgpsych-041015-062414.
• HSE (2005). A review of safety culture and safety climate literature for the development of the safety culture inspection toolkit (Report No: 367), Suffolk:UK.
• Huang, Y. H., Lee, J., McFadden, A. C., Murphy, L. A. & Zohar, D. (2016). Beyond safety outcomes: an investigation of the impact of safety climate on job satisfaction, employee engagement and turnover using social exchange theory as the theoretical framework. Applied Ergonomics, 55(July), 248–257.
• Huang, Jeffries, Tolbert & Dainoff (2017). Safety climate. Professional Safety, 62(1), 28–35.
• ILO. World Statistic. https://www.ilo.org/moscow/areas-of-work/occupational-safety-and-health/ WCMS_249278/lang--en/index.htm adresinden eirişildi. (Erişim: 29 Ocak 2019)
• Jang, J. & George, T. R. (2012). Understanding the influence of polychronicity on job satisfaction and turnover intention: a study of non-supervisory hotel employees. International Journal of Hospitality Management, 31(2), 588–595.
• Karacaoğlu, K. (2015). Çalışanların iş güvencesizliğinin işten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisi : Alanya bölgesindeki beş yıldızlı otellerde bir araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(1), 13–22.
• Karavardar, G. (2015). Örgütsel adaleti̇n iş tatmi̇ni̇, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 139–150.
• Kath, L.M., Magley, V.J. & Marmet, M. (2010). The role of organizational trust in safety climate's influence on organizational outcomes. Accident Analysis & Prevention, 42(5), 1488-1497, doi: 10.1016/j.aap.2009.11.010.
• Kaur, B., Mohindru & Pankaj (2013), Antecedents of turnover intentions: a literature review. Global Journal of Management and Business Studies, 3(10), 1219-1230.
• Keklik, B., Kılıç, R., Yıldız, H. & Yıldız, B. (2015). Sanal kaytarma davranışlarının örgütsel öğrenme kapasitesi üzerindeki etkisinin incelenmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(3), 129-144.
• Leblebici, D. (2012). Impact of workplace quality on employee productivity: case study of a bank in Turkey. Journal of Business Economics and Finance, 1, 38-49.
• Lee Fong, Y. & Mastura, M. (2013). Relationship between occupational stress and turnover intention among employees in a furniture manufacturing company in Selangor. Jurnal Teknologi (Social Sciences), 64(1). doi: 10.11113/jt.v64.1673.
• Leitão, S. & Greiner, B. A. (2016). Organisational safety climate and occupational accidents and injuries: an epidemiology-based systematic review. Work and Stress, 30(1), 71–90.
• Lutness, J. (1987). Measuring up: Assesing safety with climate surveys. Occupational Health and Safety, 56(2), 20–26.
• Milijic, N., Mihajlovic, I., Strbac, N. & Zivkovic, Z. (2013). Developing a questionnaire for measuring safety climate in the workplace in Serbia. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 19(4), 631–645.
• Mobley, W. H. (1982). No Title, Employee Turnover, Causes, Consequences, and Control, Reading: Addison-Wesley.
• Morrow, P. C., & Crum, M. R. (1998). The effects of perceived and objective safety risk on employee outcomes. Journal of Vocational Behavior, 53(2), 300–313. https://doi.org/ 10.1006/jvbe.1997.1620.
• Nixon, A. E., Lanz, J. J., Manapragada, A., Bruk-Lee, V., Schantz, A. & Rodriguez, J. F. (2015). Nurse safety: How is safety climate related to affect and attitude?. Work & Stress, 29(4), 401-419.
• Özdemir, L., Erdem, H. & Kalkın, G. (2016). Kamu çalışanlarının güvenlik iklimi algılarının iş tatmini ve iş performansı üzerine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(15), 59–69.
• Özyaman, F. B. (2007). Hemşirelerde iş güvencesi algısı ve anksiyete ve depresyon düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Pearce, J.A.II. & Robinson, R.B.Jr. (2015), Stratejik Yönetim-Geliştirme, Uygulama ve Kontrol (Mehmet Barca, Çev.Edt.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Porter, L. W., Steers, R. M., Mowday, R. T. & Boulian, P. V. (1974). Organizational commitment, job satisfaction, and turnover among psychiatric technicians. Journal of Applied Psychology, 59, 603-609.
• Pousette, A., Larsman, P., Eklöf, M. & Törner, M. (2017). The relationship between patient safety climate and occupational safety climate in healthcare – a multi-level investigation, Journal of Safety Research, 61, 187-198.
• Prahalad, C.K. & Hamel, G. (1990). The core competence of the corporation. Harvard Business Review, May-June, 79-91.
• Prasad, M., Wahlqvist, P., Shikiar, R. & Shih, Y.C.T. (2004). A review of self-report instruments measuring health-related work productivity: a patient-reported outcomes perspective. Pharmacoeconomics, 22(4), 225-244.
• Schuler, S.R., & Macmillan, I.C. (1984). Gaining competitive advantage through human resource management. Human Resource Management, 23(3), 241-255.
• Seyrek, İ. H. & İnal, O. (2017). İşten ayrılma niyeti̇ ile ı̇lişki̇li̇ faktörler: bilgi teknoloji̇si çalışanları üzeri̇ne bir araştırma. Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 1(1), 63–74.
• Siu, Phillip ve Leung (2004). Safety climate and safety performance among construction workers in Hong Kong: The Role of Psychological Strains as Mediators. Accident Analysis & Prevention, 36(3), 359-366, https://doi.org/10.1016/S0001-4575(03)00016-2.
• Smith, T. D. (2018). An assessment of safety climate, job satisfaction and turnover intention relationships using a national sample of workers from the USA. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 24(1), 27–34.
• Staw, B. M. (1980). The Consequences of turnover. Journal of Occupational Behaviour, 1, 253–273.
• Şantaş, F., Şantaş, G., Özer, Ö. & Say Şahin, D. (2017). Sağlık çalışanlarının güvenlik iklimi algılarının belirlenmesine ilişkin bir kamu hastanesinde araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 297–307.
• Thurston, E. & Glendon (2018). Association of risk exposure, organizational identification, and empowerment, with safety participation, turnover intention, and absenteeism. Safety Science. 105, 212-221, doi: 10.1016/j.ssci.2018.02.012.
• Türen, U., Gökmen, Y., Tokmak, İ. & Bekmezci, M. (2014). Güvenlik iklimi ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Süleyman Demirel İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 171–190.
• Tüzüner, L. V. & Özaslan, B. Ö. (2011). Hastanelerde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 40(2), 138–154.
• Uslu & Aktaş (2017). İşten ayrılma niyeti ile örgütsel sessizlik etkileşiminde iş güvencesi memnuniyeti ve iş güvencesi endeksinin aracı rolü: özel bir hastane çalışanları üzerinde bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 141–160.
• Varonen, U. & Mattila, M. (2000). The safety climate and its relationship to safety practices, safety of the work environment and occupational accidents in eight wood-processing companies. Accident Analysis and Prevention, 32, 761–769.
• Wang, C. & Chia-Dai Yen. (2015). Leadership and turnover intentions of Taiwan TV reporters : the moderating role of safety climate. Asian Journal of Communication. 25(3), 255–270.
• Wayne S.J., Shore L. M. & Linden R. C. (1997). Perceived organizational support and leader member exchange: a social exchange perspective. Academy of Management Journal, 40(1), 82-111.
• Wigglesworth, E.C. (1978). The fault doctrine and injury control. The Journal of Trauma, 18(12), 789-794.
• Wu, Chang, Shu, Chen & Wang (2011). Safety leadership and safety performance in petrochemical industries: The mediating role of safety climate. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 24(6), 716-721, https://doi.org/10.1016/j.jlp.2011.04.007.
• Yenihan, B., Öner, M. & Çiftyıldız, K. (2014). İş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: otomotiv işletmesinde bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(1), 38–49.
• Yıldız, H. (2016). Presenteeism. Taslak S. & Çiftçi B. (Edt.). Postmodern Örgütlerde Güncel Davranışsal Konular içinde (s.287-311). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Yıldız, H., Yıldız, B., Zehir, C. & Aykaç, M. (2015). The antecedents of presenteeism and sickness absenteeism: a research in Turkish health sector. 11th International Strategic Management Conference (ISMC). July 23-25, 2015. Vienna/Austria.
• Yıldız, M. (2014). İçsel pazarlamanın iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki rolü: spor ve fiziksel etkinlik işletmeleri üzerine ampirik bir inceleme. Ege Akademik Bakış, 14(1), 137–146.
• Yule, S. (2003). Senior management influence on safety performance in the UK and US energy sectors, Doctoral Dissertation, University of Aberdeen, Scotland.
• Yürür, S. & Ünlü, O. (2011). Duygusal emek, duygusal tükenme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3(2), 81–104.
• Zahoor, H., Chan, A.P.C., Utama, W.P., Gao, R. & Zafar, I (2017). Modeling the relationship between safety climate and safety performance in a developing construction industry: a cross-cultural validation study. Int. J Environ Res Public Health, 14(4). doi: 10.3390/ijerph14040351. PMID: 28350366; PMCID: PMC5409552.
• Zincirkıran, M., Çelik, G.M., Ceylan, A.K. & Emhan, A. (2015). İşgörenlerin örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti, iş stresi ve iş tatmininin örgütsel performans üzerindeki etkisi: Enerji sektöründe bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(600). 59–71.
• Zohar, D. (1980). Safety climate in ındustrial organizations: theoretical and applied implications. Journal of Applied Psychology, 65(1), 96–102.
• Zohar, D. (2002). The effects of leadership dimensions, safety climate, and assigned priorities on minor injuries in work groups. Journal of Organizational Behavior, 23, 75-92, DOI: 10.1002/job.130.