Cultural Ideas of Beauty and Beautiful Appearance in Kyrgyz Idioms

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 209 - 229, 27.11.2023

Muhittin Gümüş , Doolotbek Eshkenov

https://doi.org/10.58648/inciss.1354829

Öz

Human; It is regarded as a physiological structure in medicine, a member of society in sociology, a different self-system and element of creativity in psychology, a unit within the system in economics, the most perfect creature created by God in theology, and a being in which culture operates in anthropology. In linguistics, not the person himself, but his language and his relationship with language are handled with all its dimensions. Mankind has been in different pursuits since its creation. While he continues to search for the better, the more beautiful, the more aesthetic and the perfect, it is seen that he maintains the desire to use his personal pleasures and instinctive behaviors more selectively and effectively in the cultural environment he lives in. Man, who is defined as the superior of the creatures; It is possible to understand that beauty and beauty cannot be left behind from the elements, criteria and the sense of beauty by taking these concepts as far as science and philosophy. In the Kyrgyz culture, which has a deeprooted history in Turkish civilization, as in all cultures in the world, there are words that express the concept of beautiful appearance and beauty reflected in the language. Those words were reflected briefly and concisely through idioms within the lexicological elements. In this study, cultural perceptions about beauty and beautiful appearance in Kyrgyz idioms are included.

Anahtar Kelimeler

Beautiful appearance, Concept of beauty, Beauty in Kyrgyz idioms, Perception of beauty

Kırgızca Deyimlerde Geçen Güzellik ve Güzel Görünüm İle İlgili Kültürel Algılar

Öz

İnsan; tıp alanında fizyolojik bir yapı, sosyolojide toplumun bir üyesi, psikolojide farklı bir benlik sistemi ve yaratıcılığın unsuru, ekonomide sistem içinde bir birim, teolojide Tanrı’nın yarattığı en mükemmel canlı, antropolojide kültürün işlediği bir varlık sayılmaktadır. Dilbilimde insanın kendisi değil onun dili ve dille ilişkisi bütün boyutlarıyla ele alınır. İnsanoğlu yaratıldığından beri değişik arayışlar içindedir. Sürekli olarak daha iyiyi, daha güzeli, daha estetik olanı ve mükemmeli aramaya devam ederken yaşadığı kültürel çevrede kişisel hazlarını, içgüdüsel davranışlarını daha seçici ve etkili kullanma arzusunu da devam ettirdiği görülür. Yaratılmışların üstünü olarak tanımlanan insan; güzellik ve güzelliğin unsurlarından, ölçütlerinden güzellik duygusundan geri kalamayacağını bu kavramları bilim ve felsefe alanına kadar ileri götürmesinden anlamak mümkündür. Dünyada bütün kültürlerde olduğu gibi Türk uygarlığının içinde köklü bir geçmişe sahip olan Kırgız kültüründe de dile yansıyan güzel görünüm ve güzellik kavramını ifade eden sözler vardır. O sözler leksikolojik unsurlar içinde kısa ve öz olarak deyimler aracılığıyla yansıtılmıştır. Bu çalışmamızda Kırgızca deyimlerde geçen güzellik ve güzel görünüm ile ilgili kültürel algılara yer verilmiştir.Dünyada bütün kültürlerde olduğu gibi Türk uygarlığının içinde köklü bir geçmişe sahip olan Kırgız kültüründe de dile yansıyan güzel görünüm ve güzellik kavramını ifade eden sözler vardır. O sözler leksikolojik unsurlar içinde kısa ve öz olarak deyimler aracılığıyla yansıtılmıştır. Bu çalışmamızda Kırgızca deyimlerde geçen güzellik ve güzel görünüm ile ilgili kültürel algılara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Güzel görünüm, Güzellik kavramı, Kırgızca deyimlerde güzellik, Güzellik algısı

Etik Beyan

Bu araştırmamızda bilimsel araştırma ilkelerine ve etik kurallara uyulduğunu beyan ederiz.

Destekleyen Kurum

Yok.

Teşekkür

Uluslararası Medeniyet Çalışmalarına katkı sağlayan bilim insanlarına teşekkür eder, başarılar dileriz.

Kaynakça

• Abduldaev, E. ve Seydakmatov, K. (1990). Kırgız tilinin frazeologiyalık sözdügü: Mektep okuuçuları üçün. Frunze: "Mektep" basması.
• Akpınar, B. ve Ersözlü, Z.N. (2008). Görme ve Koklama Duyularının Bilişsel Öğrenme Sürecindeki Rollerinin Karşılaştırılması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Dergisi). 2, (2008): 42-53.
• Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B.K., Eşkenov, D. (2023). Kırgızca-Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Bengü Yayınevi.
• Aydoğmuş, E. (2019). Kırgız ve Türkiye Türkçesi Deyimlerinde “Kalp / Yürek”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (4): 3126-3145.
• Aydoğmuş, E. (2020). Kırgız Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Kurulan Deyimler (At ve İt Örneğinde). Türkiyat Mecmuası, 30, 2: 355-374.
• Ayvazoğlu, B. (2000); İlmü’l-Cemâl, Güzellik bilimi, estetik, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt,22., s.146-148). İstanbul
• Bell, S. (1999). Landscape: Pattern, perception and process. London: E&FN Spon.
• Boobekova, K.S. (2013). Cürüş-turuşka baylanıştuu kırgızça-türkçö frazeologizmder / İnsan Davranışıyla İlgili Türkçe-Kırgızca Deyimler. Bişkek.
• Çağrıcı, M. (1989). Ahlak, TDV İslâm Ansiklopedisi 2. cilt, s.1-9, İstanbul.
• DTS (1969). – Drevnetyurskiy slovar. Editörler: Nadelyayev V.M., Nasilov D.M., Tenişev E.R., Şçerbak A.M. Leningrad: İzdatel'stvo "Nauka".
• Egemberdiev, R. (2009). Kırgız tilindegi frazeologizmderdin semantikası cana leksikografiyalanışı. Bişkek: "Turar".
• Egemberdiev, R. (2016). Kırgız tilindegi frazeologizmderdin törkünü (etimologiyası). Bişkek.
• Ergin, A. (1998). Öğretim teknolojisi iletişim. [Instructional technology communication]. (2. Baskı). Ankara: Pegem.
• Grady, J. (1997). Foundations of meaning: Primary metaphor and primary scenes. Dissertation, University of California, Linguistics Department, Berkeley.
• Gültekin, T., Tokdil, E. (2016). Güzel Kavramı Üzerine Karşılaştırmalı Yorumbilimsel Bir İnceleme 2016, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), 9 (47), s. 264-275.
• Güngör, A. (2018). Kırgızca Deyimler Sözlüğü. Ankara: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık.
• Karasaev, H. (1996). Kamus naama: arab, iran, kıtay, mongol, orus tilderinen ooşup kelgen sözdör cana köönörgön sözdör. Bişkek: Şam.
• KTFS (1980). – Kırgız tilinin frazeologiyalık sözdügü. Redaksyon heyeti: Abduldaev, E., İsaev, D., Oruzbaeva, B., Osmonova, C. vd. Frunze: "İlim" basması.
• KTFS (2001). – Kırgız tilinin frazeologiyalık sözdügü. Hazırlayanlar: Osmonova C., Konkobaev K., Caparov Ş. Bişkek: KTMU.
• KTFS (2015). – Kırgız tilinin frazeologiyalık sözdügü. Hazırlayanlar: Osmonova C., Konkobaev K., Caparov Ş. Bişkek: "İmak Ofset".
• KTS (2010). – Kırgız tilinin sözdügü. Bişkek: Avrasya Yayıncılık.
• Kulaliyeva, K. (2022). Manas Destanı’nın Tematik Dizini-I, (Çev. Gümüş, M.) KTMÜ Yayınları, Bişkek.
• Mamıtov, C. (1999). Azırkı kırgız tili: Fonetika cana leksikologiya. Bişkek. (Bu kitabın 224-236. sayfalarında deyimler üzerine ayrıntılı kuramsal görüş bulunmaktadır.)
• Mukambaev, C. (1998). Kırgız diyalektologiası cana frazeologiya: Cogorku okuu caylarının filologiya fakultetinin studentteri üçün koşumça okuu kitebi. Bişkek: "Kırgızstan".
• Musaeva V. (2016). Frazeologialık sözdük. Bişkek: "Kırgız entsiklopediası" başkı redatksiası.
• Orozobaev, M. (2013). Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki "Toprak" Kelimesini İçeren Deyimlerin Kültürel Dilbilimi Açısından Karşılaştırılması. TÜBAR-XXXIII-/ 2013-Bahar. ss. 207-220.
• Osmonkulov, A. ve Akunova, A. (2007). Önör aldı – kızıl til. COCdun studentteri üçün tüzülgön frazeologiyalık minumumdun tüşündürme sözdügü. Bişkek.
• Osmonova, C. (2007). Kırgız tilinin frazeologiyası. Karakol.
• Paklacı, B. (2014). Kültürlerarası Güzellik (Estetik) Kavramı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Görsel Kültür Anabilim Dalı 2014.
• Porteous, J. D. (1996). Environmental Aesthetics: İdeas, Politics and Planning. London: E&FN Spon.
• Robinson, K. (2003). Yaratıcılık; Aklın Sınırlarını Aşmak. Çev.: Nihal Geyran Koldaş. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Saparbaev, A. (1997). Leksikografiya: Kırgız tilinin leksikologiyası cana frazeologiyası. Bişkek.
• Sevortyan, E.V. (1980). Etimologiçeskiy slovar' tyurkskih yazıkov: obşetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvı "V", "G", "D". Moskva: İzdatel'stvo "Nauka".
• Şükürov, C. (1956). Kırgız tilindegi frazeologiyalık aykalıştar cönündö, AN Kirgizskoi SSR. Trudı instituta yazıka i literaturı. Vıpusk VII, 1956. ss. 29-36.
• Tottenham N., Leon A.C., Casey B.J. (2006). The face behind the mask: A developmental study. Developmental Science, 9(3), 288-294.
• Useev, N. (2014). Kırgız Türkçesindeki Bazı Deyimleri Açıklamada Eski Türkçenin Yeri Ya Da Ara Arkaik Kelimeler, Türk Dünyası 37. Sayı. ss. 91-96.
• Yudahin, K.K. (1965). Kırgızça-orusça sözdügü. Moskova: Sovetskaya entsiklopedia.
• Yudahin, K.K. (1985). Kırgızça-orusça sözdügü: 1 kniga A-K. Moskova: Sovetskaya entsiklopedia.