THE EFFECT OF GENDER ON COMMUNICATION IN TEACHING PROCESS

Yıl 2015, Sayı: 5, 490 - 508, 01.08.2015

Mustafa Durmuşçelebi Beyza Nur Kuşuçuran

Öz

Communication, allowing the exchange of information between i

Anahtar Kelimeler

teacher-student communication, communication and gender, learning and communication

ÖĞRETIM SÜRECINDEKI İLETIŞIMDE CINSIYET DEĞIŞKENININ ETKISI

Öz

İletişim, bireyler arasında bilgi alışverişini sağlayan, doğru anlamayı ve anlaşılmayı kolaylaştıran, bireylerin olgunlaşmasına ve gelişmesine yardımcı olan en büyük değişkenler arasında sayılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, öğretme - öğrenme sürecinde öğretmen ve öğrencilerin hedeflerine ulaşmalarında en çok katkıyı sağlayan iletişimde cinsiyetin rolünü ve gruplar arasında farklılıklar olup olmadığını belirlemektir. Tarama modelinde yapılan bu çalışmada, öncelikle alanyazın taranmış ve sonra değişik okul türlerinde sınıfta derslere girilerek gözlem yapılmıştır. Araştırma evrenini Kayseri’deki tüm ortaokul, lise ve üniversitelerdeki öğretim elemanı ve öğrenciler oluşturmaktadır. Örneklem olarak ise amaçlı olarak seçilen iki ortaokul, sekiz lise ve bir üniversite alınmıştır. Araştırmaya veri toplamak amacıyla okullar seçilirken öğrenciler arasında homojenliği sağlamak amacıyla özel ve devlet okullarının aynı bölgeden seçilmesine özen gösterilmiştir. Okulların aynı bölgede olması tek başına homojenliği sağlamasa da, özellikle ekonomik düzey ve kültür açısından birbirine yakın gruplar olacağı var sayılmıştır. Veriler Mart-Mayıs 2015 tarihleri arasında toplanmıştır. Seçilen rasgele sınıflarda sözel derslerden İngilizce, Türkçe ve Tarih, sayısal derslerden ise Matematik, Fen ve Teknoloji derslerinde gözlem yapılmıştır. Üniversitede ise iki sınıfta Drama dersi gözlenmiştir. Her sınıfta sadece bir kere gözlem yapılmıştır. Çalışmada Fennema ve arkadaşları tarafından geliştirilen “Öğretmenlerin Kızlar, Erkekler ve Matematik Hakkında Görüşleri ve İnançları” adlı çalışmalarında kullandıkları öğretmen-öğrenci arasındaki sınıf içi etkileşimi gösteren ölçeği çalışmaya uyarlanıp kullanılmıştır. Yapılan çalışmada sınıf içi öğretmen-öğrenci etkileşiminde öğretmen ve öğrenci cinsiyetlerinin etkileri; öğretmen-öğrenci iletişimi ve fiziksel etkileşimi, söz kesme, öğretmen uyarısı, öğretmenin öğrenciye hitap şekilleri ve öğrencilerin derse katılımı alt boyutlarında incelenmiştir. Araştırma sonucunda tüm okullarda sözsüz iletişimin yapıldığı, sözlü iletişimin ise ortaokulda daha sık yapılırken, okul düzeyi arttıkça ters orantılı olarak azaldığı ortaya çıkmıştır. Ancak cinsiyet değişkeninin her iki iletişim türünde de belirleyici bir özelliği bulunmadığı tespit edilmiştir. Öğretmen öğrenci arasında fiziksel etkileşime ortaokullarda kısmen rastlanmış ancak diğer okul türlerinde görülmemiştir. Yapılan etkileşim de hemcinsler arasında gözlenmiştir. Söz kesme davranışı ile öğretmen-öğrenci arasındaki fiziksel etkileşim paralellik göstermiştir; ortaokul düzeyinde daha çok görülen söz kesme davranışı daha çok hemcinsler arasında ama özellikle fiziksel etkileşimin olduğu sınıflarda göze çarpmıştır. Bir sonraki davranış olan “öğretmen uyarısı” da doğal olarak “söz kesme” davranışına göre olmuştur. Cinsiyet değişkeninin önemli bir farklılık oluşturmadığı öğretmen uyarısı daha çok söz kesilen sınıflarda ortaya çıkmıştır. Ancak okul düzeyi arttıkça bu davranışın görülme sıklığı da ters orantılı olarak azalmıştır. Ortaokul ve liselerde cinsiyet ve okul türü farkı olmaksızın öğretmenler üniversitelere göre daha sıcak hitap şekilleri ile öğrencilerine seslenmişlerdir. Öğrenmenin daha ciddi yapıldığı düşünülen okullarda (bazı Anadolu liseleri, Fen liseleri ve üniversiteler) hitap şekillerinde de resmiyet gözlenmiştir. Derse katılım konusunda cinsiyet belirgin bir şekilde kendini göstermektedir. Kız öğrenciler tüm sınıflarda erkek öğrencilere nazaran daha çok derse katılmaktadırlar. Küçük istisnalar olsa da öğretmenlerin cinsiyetleri derse katılım konusunda belirleyici görülmemektedir.

Anahtar Kelimeler

öğretmen öğrenci iletişimi, iletişim ve cinsiyet, öğrenme ve iletişim

Kaynakça

• Aronson, A., & Kimmel M. S. (2004). Men and Masculinities: A Social, Cultural and Historical Encyclopedia. ABC-CLIO, Inc., 152.
• Brophy, J. E., & Good T. L. (1974). Teacher-Student Relationships: Causes and Consequences. New York: Holt, Rineheart and Winston, 400.
• Fennema, E., Peterson, P. L., Carpenter, T. P., & Lubinski, C. A. (1990). Teachers' attributions and beliefs about girls, boys, and mathematics. Educational Studies in Mathematics, 21, 55–69.
• Gelbal, S. (2008).The Effect of Socio-Economic Status of Eight Grade Students On Their Achievement in Turkish. Eğitim ve Bilim, Cilt 33, Sayı 150.
• Jones, K., Evans, C., Byrd, R., Campbell, K. (2000) Gender equity training and teaching behavior. Journal of Instructional Psychology, 173-178
• Jones, M. (1989). Gender bias in classroom interactions. Contemporary Education, 60, Summer, 216-22.
• Jones, M. G. and T.M. Gerig. (1994). Silent 6th-Grade StudentsCharacteristics, Achievement, and Teacher Expectations, Elementary School Journal. 95, 2: 169-182.
• Reid, D. K. (2001). Montague and Rinaldi and Meltzer, Katzir-Cohen, Miller and Roditi: A Critical Commentary. Learning Disability Quarterly,
• Yewchuk, C. (1992). Gender Issues in Education Sage 1992 6th Canadian Symposium, 192.