Batı Dışı Modernlik Bağlamında Türk ve Rus Edebiyatında Modernleşme Eleştirisi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 17 - 29, 25.06.2020

Derya Güllük

Öz

Batı’da
kendi iç dinamikleri içerisinde doğal bir süreç olarak deneyimlenen modernizm,
Batı dışı toplumlarda daha çok ideolojik bir yaklaşım olarak görülmüş ve yukarıdan
aşağıya bir döngü izleyerek üstten bir dayatma şeklinde tezahür etmiştir.
Verili koşullarda deneyimlenen ve dayatılan bu modernleşme süreci de toplum
nezdinde bir direnç yarattığı gibi derin bir kırılmaya da yol açmıştır. Bu
noktada ele alacağımız Türkiye ve Rusya örneklerinde, Batı’da meydana gelen
değişim ve dönüşüm sürecinin bir sonucu olan modernizmi, kendi iç dinamikleri
dahilinde değil de elitler eliyle gerçekleştirilen bir proje olarak tecrübe
edilişleri ele alınırken Gregory Jusdanis’in “gecikmiş modernlik” ve Nilüfer
Göle’nin “çoğul modernlik”, “alternatif modernlik”, “yerel modernlik” gibi
kavramlaştırmalarla geliştirdiği “batı-dışı modernlik” tasavvurları
çerçevesinde ele alınacaktır. Batı’nın tarihi, kültürü ve coğrafyasıyla tanım kazanmış
modernleşme süreçlerinde Batı’ya öykünen her toplum gibi Türkiye ve Rusya da
kendi geleneksel yapıları içerisinde bir değişim ve dönüşümü yaşayarak kendilerine
yeni bir kültür yaratmanın yanı sıra kendilerine has bir modernlik tasavvuru da
geliştirmişlerdir. En nihayetinde, “batı dışı” iki toplumun modernleşme
süreçleri ele alındığında görülecektir ki “batı-dışı modernlik” kavramıyla
modernlik deneyiminin merkezine Batı’yı oturtmak yerine birçok modernlik
deneyiminin varlığından söz edilebileceği gibi bu modernleşme süreçlerini her
toplumun farklı ve kendine özgü yorumladığı gibi bu yorumlarda da tarihsel ve
kültürel öğelerin belirleyici olduğu dikkatlere sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Batı Dışı Modernlik

Teşekkür

TUBİTAK

Kaynakça

• BEHRAMOĞLU, Ataol. (2008). Rus Edebiyatının Öğrettiği. İstanbul: Evrensel Basın Yayın.
• BELGE, Murat. (2004). Batılılaşma: Türkiye ve Rusya. Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3. (Ed.) Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BERGER, Peter. (2010). modernleşme ve bilinç. Cevdet Cerit (Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• BERMAN, Marshall. (2016). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor. Ümit Altuğ- Bülent Peker (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• BLACK, C.E. (1986). Çağdaşlaşmanın İtici Güçleri. Fatih Gümüş (Çev.). Ankara: Türküye İş Bankası Kültür Yayınları.
• CAHOONE, Lawrence E. (2001). Modernliğin Çıkmazı. Ahmet Demirhan-Erol Çatalbaş (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• ÇİĞDEM, Ahmet. (1997). Bir İmkân Olarak Modernite. İstanbul: İletişim Yayınları.
• GOGOL, N. Vasileviç. (2017). Bir Delinin Anı Defteri Palto-Burun. Mazlum Beyhan (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• GÖLE, Nilüfer. (2004). Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine. Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3, (Ed.) Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim Yayınları.
• IVANOV, Sergei M. (2007). Çağdaşlaşma sürecinde Rusya’nın ve Türkiye’nin Yazgılarındaki Benzerlik Üzerine. Demokrasi ve Politika Hukuk Yönetim ve İktisat Üzerine. (Ed.) Ayşegül Mengi. Ankara: İmge Kitabevi.
• İNCİ, Handan. (2005). Felâtun Bey’i Tanır Mısınız? Kitaplık. 83. (s.81-85).
• JUSDANİS, Gregory. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür. Tuncay Birkan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• KURAT, Akdes Nimet. (1987). Rusya Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KÜÇÜKALP, Kasım. (2003). Nietzsche & Postmodernizm, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• MARDİN, Şerif. (1991). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MORAN, Berna. (2018). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ORTAYLI, İlber. (2004). Gelenekten Geleceğe. İstanbul: Da Yayıncılık.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TOURAİNE, Alain. (1994). Modernliğin Eleştirisi. Hülya Tufan (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.