A FAIRY TALE ANALYSIS ON THE NATURE-CULTURE CONTRAST: THE SHEEP SHEPHERD

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1-2, 1 - 9, 02.01.2024

Fatma Zehra Uğurcan

Öz

Since his existence, man has tried to create a system against nature and started to create "culture" with all its elements. Culture and nature are seen as two inseparable elements that oppose each other, like chaos-cosmos. As a being struggling for life, human beings are in a struggle against natural processes in the cultural world. As a result of expectations such as ensuring the fertility of the soil and the health of animals, avoiding evil spirits and being safe from them, and bringing benefits from gods and good spirits, some practices, solutions and lifestyles against nature have been developed. While all these elements represent culture, everything else is part of the supernatural. Understanding the supernatural and being sure about it is a very remote possibility for the ordinary person. This can only be possible for the chosen ones who have attained the secret. According to traditional beliefs, while humans try to survive in the face of nature with their own ways and methods, they regard the universe outside as a sacred, inaccessible and full of unknowns. Reflections of this belief can be seen in the narratives. One of these narratives is The Sheep Shepherd, a tale of the Shor Turks compiled in the early 20th century. The tale is about the protagonist, who should be considered a cultural hero, leaving his own cultural world and getting involved in the supernatural for a while. In this context, the fairy tale was examined in terms of the nature-culture contrast, and the reflections of this contrast on the tale were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Nature-culture contrast, folk narratives, mythology, fairy tales, Shor Turks

DOĞA-KÜLTÜR KARŞITLIĞINDA BİR MASAL TAHLİLİ: KOYUN ÇOBANI

Öz

İnsan, varoluşundan itibaren doğa karşısında bir sistem oluşturmaya çalışmış ve bütün unsurlarıyla beraber “kültür” ü meydana getirmeye başlamıştır. Kültür ve doğa, kaos-kozmos gibi birbirine zıtlık teşkil eden ayrılmaz iki unsur olarak görülür. İnsan, hayat mücadelesi veren bir varlık olarak kültür dünyasında doğal süreçlere karşı bir savaş içindedir. Toprağın bereketi ve hayvanların sağlığının temin edilmesi, kötü ruhlardan kaçınılması, onlardan emin olunması, tanrıların ve iyi ruhların fayda getirmesi gibi beklentiler sonucunda doğaya karşı birtakım uygulamalar, çözümler, yaşam biçimleri geliştirilmiştir. Tüm bu unsurlar kültürü temsil ederken, bunun dışında kalan her şey doğaüstünün bir parçasıdır. Doğaüstünü anlamak, ondan emin olmak sıradan insan için oldukça uzak bir ihtimaldir. Bu ancak sırra eren seçilmişler için söz konusu olabilir. Geleneksel inanışlara göre insan doğa karşısında kendi yol ve yordamlarıyla ayakta durmaya çalışırken, bunun dışındaki evreni kutsal, ulaşılmaz ve bilinmezliklerle dolu bir düzlem olarak kabul eder. Bu inanışın yansımaları anlatılarda görülür. Bu anlatılardan biri Şor Türklerinin 20. yüzyılın başlarında derlenen bir masalı olan Koyun Çobanı’dır. Masal, bir kültür kahramanı olarak değerlendirilmesi gereken baş kahramanın, kendi kültür dünyasından ayrılarak bir süreliğine doğaüstüne dahil olmasını konu alır. Bu bağlamda, masal doğa-kültür karşıtlığı bakımından incelenmiş, bu karşıtlığın masala yansımaları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

mitoloji, halk anlatıları, masal, Şor Türkleri, doğa-kültür karşıtlığı.

Kaynakça

• Aça, Mehmet, “Şamanlığa Geçişteki Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Milli Folklor, Sayı: 54, Ankara 2002, s. 75-85.
• Bauman, Zygmunt, Sosyolojik Düşünmek, Ayrıntı Yayınları, Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul 2012.
• Bayat, Fuzuli, Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi II, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
• Campbell, Joseph, , Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2010.
• Deveci, Ümral, Dede Korkut Anlatılarında Doğa ve Kültür, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2017.
• Estes, Clarissa P., Kurtlarla Koşan Kadılar Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2004.
• Fol’klor Şortsev. Şorskiy Fol’lora Narodov Sibiri i Dal’nego Vostoka, (Ed. S. P. Pojnoba, E. N. Kuz’mina) Novosibirsk 2010.
• Haviland, William A., Kültürel Antropoloji, Kaknüs Yayınları, Çev: Hüsamettin İnaç, Seda Çiftçi, İstanbul, 2002. Güvenç, Bozkurt, İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul 1979.
• Levi-Strauss, Claude, Irk, Tarih ve Kültür, Metis Yayınevi, İstanbul, 1997.
• Lvova, E. L., İ. V. Oktyabrskaya, A. M. Sagalayev, M. S. Usmanova, Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri Kâinat ve Zaman Nesneler Dünyası. (Çev., M. Ergun). Kömen Yayınları, Konya 2013.
• Lvova, E. L., İ. V. Oktyabrskaya, A. M. Sagalayev, M. S. Usmanova, Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri. Simge ve Ritüel. (Çev., M. Ergun), Kömen Yayınları, Konya 2013.
• Paglia, Camille, Cinsellik ve Şiddet ya da Doğa ve Sanat, İyi Şeyler Yayıncılık, Çev. Turgut Berkes, İstanbul 1996.
• Uğurcan, Fatma Zehra, Şor Masalları (İnceleme-Metin), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü [Yayımlanmamış Doktora Tezi], İstanbul 2023.