FRENCH GLOTON COMPANY IN ISTANBUL TRADE (1610-1620)

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 83 - 102, 04.06.2024

Ahmed Aksu

Öz

Gloton company, which was headquartered in Toulouse in the Languedoc province of France, was one of the exceptional organizations that contributed to the kingdom’s economy at the beginning of 17th century. Its founder Pierre Gloton developed the international wholesale trade activities in the Mediterranean basin with the help of partnerships and managed to create one of the most successful French companies of the period. The boutique fabric store in Toulouse was transformed into a business organization as the company kept establishing cooperations with numerous fabric manufacturers in the kingdom, and Gloton eventually reached the position of a capitalist trader. The fact that the Gloton Company archive has been preserved until this day is very important to bring light to the historical studies on Levant at the beginning of 17th century, especially in scope of the Ottoman-French commercial relations. There is no literature study on what kind of commercial relationship was established by the company with Istanbul to meet the demands of the French and European markets. The purpose of this study is to reveal the company’s connections with Istanbul, the capital city of the Ottoman Empire, in scope of the textile trade. The study is mainly based on the company’s accounting books and the daily records from Marseilles branch. The company’s Istanbul activities cover 1610-1620 period in scope of these documents, therefore our study is limited to this time period. The study provides information on the shipments sent via ships including the various manufactured fabrics that were transported by Gloton company to Port of Istanbul as well as the raw materials, semi-finished and finished products which were transported from Istanbul to France, together with their market values.

Anahtar Kelimeler

Ottoman-French Relations, Marseilles-İstanbul Trade, Port of Istanbul, Gloton Company, Pierre Gloton

İSTANBUL TİCARETİNDE FRANSIZ GLOTON ŞİRKETİ (1610-1620)

Öz

Fransa’nın Languedoc eyaletindeki Toulouse merkezli Gloton Şirketi, 17. yüzyıl başlarında krallığının ekonomisine katkıda bulunan ender ticari işletmelerden bir tanesidir. Kurucusu Pierre Gloton, uluslararası toptancılık faaliyetlerini Akdeniz havzasında ortaklık yoluyla geliştirerek döneminin başarılı Fransız şirketlerinden biri olmuştur. Şirketin kraliyetteki birçok kumaş manüfaktürü ile iş birliği yapmasıyla Toulouse’daki butik kumaş mağazasını bir ticarethaneye dönüştüren Gloton, sermayeci-tüccar konumuna erişmiştir. Gloton Şirket arşivinin günümüze kadar korunmuş olması, 17. yüzyıl başlarına dair Levant tarihi araştırmalarına özellikle Osmanlı-Fransız ticari ilişkilerine ışık tutması açısından oldukça kıymetlidir. Şirketin hem Fransa hem de Avrupa piyasalarının talebini karşılamak için İstanbul ile nasıl bir ticari ilişki kurduğu hakkında literatürde yeteri kadar çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, şirketinin tekstil ticaretinde Osmanlı başkenti İstanbul ile olan bağlantılarını açıklığa kavuşturmaktır. Araştırmanın ana kaynağını, şirketin Marsilya’daki şubesine ait günlük kayıtlar ve hesap defterleri oluşturmaktadır. Söz konusu belgelerde şirketin İstanbul faaliyetleri 1610-1620 yılları arasını kapsadığından çalışma bu tarih aralığında sınırlandırılmıştır. Makalede, Gloton Şirketinin İstanbul Limanı’na getirdiği çeşitli manüfaktür kumaşlar, İstanbul’dan Fransa’ya götürdüğü ham mamuller ile yarı ve tam mamuller, bunların piyasa değerleri, gemiler üzerinden yapılan sevkiyatlar hakkında bilgiler verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı-Fransa ilişkileri, Marsilya-İstanbul Ticareti, Gloton Şirketi, İstanbul Limanı, Pierre Gloton

Etik Beyan

Bu makalenin özgün bir çalışma olduğunu; kullanılan kaynaklar hem dipnotta hem de kaynakçada yer verdiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Türklük Araştırmaları Dergisi’ne teşekkür ederim.

Kaynakça

• ALABAYIR, Aykut, Dış Ticarette Ödemesi Şekilleri, Şirketlerin Uygulamada Karşılaştığı Sorunlar ve Ticaret Yapılan Yere Göre Tercih Edilme Nedenleri: Bursa Örneği, Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yalova 2016.
• AVRİL, Joseph Toussaint, Dictionnaire Provençal-Français, contenant les termes (…), Ed. Edouard Cartier, 1839.
• BAULANT, Micheline, Lettres de négociants marseillais: Les Frères Hermite (1570-1612), A. Colin, Paris 1953.
• BERGASSE, Louis, Histoire du Commerce de Marseille Tome IV (1599-1660), Plon, Paris 1954.
• BOYER, Claude, Briesve méthode et instruction pour tenir livres de raison par parties doubles (…), éd. Jacques Gaudion, Lyon 1627.
• BULUNUR, Kerim İlker, Osmanlı Galatası (1453-1600), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmış Doktora Tezi), Sakarya 2013.
• BUSQUET, Raoul, Inventaire sommaire des Archives Départementales antérieurs à 1790, Archives Civiles–Série B, Amirauté de Marseille et des Mers du Levant, tome IV, Marseille (Bouches-du-Rhône), 1932.
• CARRİERE, Charles, Négociants marseillais au XVIIIe siècle. Contribution à l’étude des économies maritimes, Institut historique de Provence, volume 1, Marseille 1973.
• DESAN, Philippe, “Les nouvelles théories économiques et le commerce de la France avec le Levant au XVIIe siècle”, Les Méditerranées du XVIIe siècle, Biblio 17 n°137, Gunter Narr Verlag, Tübingen 2002, s.233-242.
• ELDEM, Edhem, French Trade in Istanbul in the Eighteenth Century, Brill, Leiden-Boston-Köln 1999.
• FAROQHI, Suraia, “Onyedinci Yüzyıl Ankara'sında Sof İmalatı Ve Sof Atölyeleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: XLI, Sayı: 1-4, İstanbul 1985, s. 237-259.
• FENNİS, Jan, Trésor du langage des galères : Dictionnaire exhaustif, avec une introduction, des dessins originaux de René Burlet et des planches de Jean-Antoine de Barras de la Penne, un relevé onomasiologique et une bibliographie, ed. Walter de Gruyter, Berlin 2011.
• GÖZÜBÜYÜK, Sevil, Osmanlı-Fransa İlişkileri ve Kapitülasyonlar (XVI.-XVII. Yüzyıllar), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli 2017
• HARDOUİN-FUGİER, Elizabeth, Berthod, Bernard, Chavent-Chavent-Fusaro, Martine, Les étoffes, Dictionnaire historique, éditions de l’amateur, Paris 1994.
• HERZİG, Edmund, “The Volume of Iranian Raw Silk Exports in the Safavid Period”, Iranian Studies, Cilt: XXV, Sayı: 1-2, 1992, s. 61-79.
• HORN, Jeff, “Marseille et la question du mercantilisme : privilège, liberté et économie politique en France, 1650-1750”, Histoire, économie & société, Vol. 30, No. 2, 2011, s. 95-111.
• HOROZ, Muhammet Ali, 17. Yüzyıl Baslarında Galata’da Ticari Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya 2019.
• İNALCIK, Halil, “İpek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA), Cilt: 22, Ankara 2020, s.362-365.
• KAHANE, Henry-Renée ve TİETZE, Andreas, The Lingua Franca in The Levant, Turkish Nautical Terms of Italian Greek Origin, ABC Kitabevi, İstanbul 1988.
• KÖSE, Metin Ziya, 1600-1630 Osmanlı Devleti ve Venedik-Akdeniz'de Rekabet ve Ticaret, Giza Yayınları, İstanbul 2009. LAPEYRE, Henri, “Les papiers d’un homme d’affaires du début du XVIIe siècle: le fonds Gloton des Archives de l’Isère”, Actes du quatre-vingt-cinquième congrès national des sociétés savantes, Chambéry-Annecy, 1960, Section d’histoire moderne et contemporaine, Imprimerie nationale, Paris 1961, s. 307-315.
• LAPEYRİE, Gaëlle, (Bellier), “De la boutique au comptoir : la trajectoire d'un négociant toulousain en textile, entre traditions et nouveautés (vers 1600-1620)”, Rives Nord méditerranéennes, vol. 29, Aix-en-Provence 2008, s.79-105. LAPEYRİE, Gaëlle, (Bellier), “Faire commerce de la soie en Méditerranée au début du XVIIe siècle: L’exemple de la firme Gloton de Toulouse”, La mer en partage: Sociétés littorales et économies maritimes. XVIe-XXe siècle, Presses universitaires de Provence, Aix-en-Provence 2016, s.295-311.
• MASSON, Paul, Histoire du commerce français dans le Levant au XVIIe siècle, Hachette, Paris 1896. MICHEL, Francisque, Recherches sur le commerce, la fabrication et l'usage des étoffes de soie, d'or et d'argent en Occident, principalement en France pendant le Moyen-Âge, Tome II, Typographie de Ch. Lahure, Paris 1894
• ÖZDURAL, Alpay, “A Survey Of Ottoman Architectural Metrology”, Muqarnas An Annual on the Visual Culture of the Islamic World, Volume 15, Brill, Leiden 1998, s.101-115.
• ÖZDURAL, Alpay, “The Church of St. George of the Latins in Famagusta: A Case Study in Medieval Metrology and Design Techniques”, Ad Quadratum The Practical Application of Geometry in Medieval Architecture, Ashgate Publishing, Farnham 2002, s.217-242.
• PAMUK, Şevket, “Kuruş”, TDVİA, Cilt: 26, Ankara 2002, s.458-459.
• PAMUK, Şevket, “Riyal”, TDVİA, 3. Basım, EK-2, Ankara 2019, s.426-428.
• RAVEUX, Olivier, “L’obligation maritime à Marseille dans la seconde moitié du XVIIe siècle à travers les affaires de François Garnier”, Fabien Bartolotti, Gilbert Buti, Xavier Daumalin, Olivier Raveux. Les outils de l’activité portuaire maritime en Europe méditerranéenne et atlantique (XVIIe-XXesiècle), Presses universitaires de Provence, Aix-en-Provence 2021, s.199-213.
• SAVARY, Jacques, Le Parfait Négociant ou instruction générale pour ce qui regarde le commerce des marchandises de France, et des pays étrangers, Vol. I, 6ème édition, chez les Frères Etienne, Paris 1777.
• SEE, Henri, “Notes sur les assurances maritimes en France et particulièrement à Nantes au XVIIIè siècle”, Revue historique de droit français et étranger, Quatrième série, Vol.6, No.2, Ed. Dalloz, Paris 1927, s.287-311.
• TURAN, Şerafettin, “Levant”, TDVİA, Cilt: 27, Ankara 2003, s. 145-147.
• ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.
• YANAR, Şenay, Uluslararası Ham İpek Ticaretinde İran’ın Avrupa Bağlantıları ve Culfa Ermenileri (Şah I. Abbas Dönemi 1587-1629), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya 2014.
• ZARİNEBAF, Fariba, Mediterranean Encounters Trade and Pluralism in Early Modern Galata, University of California Press Books, Oakland 2018.