ÇEŞME DEMOKRAT PARTİ TEŞKİLÂTI VE CELÂL BAYAR

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 175 - 190, 20.12.2024

Nahide Şimşir

Öz

Demokrat Parti Başkanı Celâl Bayar, Çeşme’de evi bulunması sebebiyle, Demokrat Parti’nin kuruluş sürecinde ve iktidar yıllarında Çeşme’nin özel bir yeri olmuştur. Celâl Bayar, Çeşme ve çevresindeki yerleşim birimlerinde, bu süreç dâhilinde halkla birçok kez bir araya gelmiştir. Demokrat Parti’nin Çeşme İlçe Teşkilâtı 4 Mart 1946 tarihinde, Kelami Ertan, Sadık Tütüncüoğlu, Mustafa Sürücü, Hasan Türkay, Mustafa Alp ve Niyazi Ertürk tarafından Kelami Ertan başkanlığında kurulmuştur. Kelami Ertan (1950 -1960) ve (1963-1968) yılları arasında Çeşme Belediye Başkanlığı da yapmıştır. Oğlu Nuri Ertan da (1984-1989) ve (1994 -1999) yılları arasında Çeşme Belediye Başkanlığı yapmıştır. Makalemizde, hem Celâl Bayar’ın bu ziyaretleri, hem de Çeşme Demokrat Parti İlçe Teşkilatı’nın kuruluşunda yer alan kişiler ve köylerde partinin örgütlenmesi hakkında Nuri Ertan’ın aile arşivi, konu ile ilgili hatıralar, görseller, araştırma ve incelemeler göz önünde bulundurularak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Aynı zamanda Celâl Bayar’ın, Çeşme Ovacık köyünü ziyareti ve Demokrat Parti’nin tarımı modernleştirme çabalarının bir örneği olarak, Ovacık Köyü’ne traktörün gelişi üzerinde durulmuştur. Ayrıca 27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında Bayar ailesinin Çeşme’de ev hapsinde tutulması üzerinde de kısaca bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeşme, Celal Bayar, Demokrat Parti, İlçe Teşkilatı, Ovacık

ÇEŞME DEMOCRAT PARTY ORGANIZATION AND CELAL BAYAR

Öz

Since Democratic Party President Celal Bayar has a house in Çeşme, Çeşme had a special place in the founding process of the Democratic Party and during its years in power. Celal Bayar met with the public many times during this process in Çeşme and the surrounding settlements. Çeşme District Organization of the Democrat Party was founded on March 4, 1946 by Kelami Ertan, Sadık Tütüncüoğlu, Mustafa Çözüm, Hasan Türkay, Mustafa Alp and Niyazi Ertürk, under the chairmanship of Kelami Ertan. Kelami Ertan also served as the Mayor of Çeşme between (1950 -1960) and (1963-1968). His son Nuri Ertan also served as Mayor of Çeşme between (1984-1989) and (1994-1999). In our article, we tried to evaluate both these visits of Celal Bayar, the people involved in the establishment of the Çeşme Democrat Party District Organization and the organization of the party in the villages, taking into account Nuri Ertan's family archive, memories, visuals, research and analysis on the subject. . At the same time, Celal Bayar's visit to Çeşme Ovacık village and the arrival of the tractor to Ovacık Village as an example of the Democrat Party's efforts to modernize agriculture were emphasized. In addition, brief information was given about the Bayar family being kept under house arrest in Çeşme after the coup of May 27, 1960.

Anahtar Kelimeler

Çeşme, Celal Bayar, Democratic Party, District Organization, Ovacık

Kaynakça

• “Mahmut Celal Bayar (1883 -1986)”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr (Erişim Tarihi 15.04.2024)
• AKGÜL, Ahmet, Çeşme’nin Ovacık Köyü Tarih, Yaşam, Folklor, Etki Yayınları, İzmir 2016.
• BAYAR, Celal, Ben de Yazdım Milli Mücadeleye Gidiş, 7, 8, Sabah Kitapları, İstanbul Basım yılı yok.
• DAŞTEMİR, Latif, “Yurtiçi Gezilerinin Önemi ve Bilinmeyen Bir Gezi Çeşme-Ilıca Ziyareti”, sbd.aku.edu.tr/VIII3/dasdemirpdf (Erişim Tarihi 30.11.2024)
• DEMİR, Şerif, “Bir Osmanlı Hanımefendisi ve Bir Cumhuriyet First Leydisi Reşide Bayar (Nilüfer Bayar-Gürsoy’un Anlatımına Göre)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 28/84, Kasım 2012, Ankara.
• DEMREN, Rüveyda Nur, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Alaçatı’da Türklerin Topraklarına Yönelik Müdahaleler İle İlgili Osmanlı Arşivinde Bulunan Vesikaların Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir 2022,
• ERTAN, Nuri, Bir Ömür Çeşme, Ed. Murat Özsoy, Ankara basım yılı yok.
• GENCOSMAN, Kemal Zeki, Cumhurbaşkanı İnönü’nün Ege Seyahati 1949, Ulus Basımevi, Ankara 1949.
• GÜRSOY, Nilüfer, 27 Mayıs ve Bizler, Yapı Tasarım-Üretim, Basım yeri ve yılı yok.
• KEMAL, Mehmed, Celal Bayar Efsanesi ve Raftaki Demokrasi, ABeCe Yay., İstanbul 1980.
• ÖNEN, Engin, Alaçatı, İzmir 2020.
• PIRNAR, İhsan –PINAR,Tuğrul , Baba Oğul Anıları Bir Cumhuriyet Ailesinin Yüz Yıllık Öyküsü Pravuşta 1894 – Ankara 1967, Meta Basım, İzmir, 2012.
• ŞAHİN, Enis - TUNÇ, Bilal, “Demokrat Parti’nin Kuruluş Süreci ve DP-CHP Siyasi Mücadelesi (1945-1947), Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, I/2, 2015.
• ŞENEL, Aymelek, Demokrat Parti İl Örgütü (1946 – 1960): Muhalefetten İktidara Bir Siyasal Partinin Yerel Politikası, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Manisa 2018.
• ŞİMŞİR, Nahide, “Osmanlı’dan Günümüze Çeşme ve Alaçatı’nın Belediye Başkanları”, Demokrasi Platformu, 10/35, Ankara, 2021, s.172 -184. https://www.demokrasiplatformu.com/dergi/article/view/221 (Erişim Tarihi 30.11.2024)
• ŞİMŞİR, Nahide, Çeşme Tarihi Araştırmaları I, Post Yay., İstanbul 2024. TBMM Albümü, 2, Ankara 2010.https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt2/index.html (Erişim Tarihi: 29.11.2024)
• TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İstanbul 1991.
• YÜCEBAŞ, Oğulcan, Cumhuriyet Döneminde Çeşme (1923-1960), İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2024, s.50-150.