Öğretmen Adaylarının Denetim Odağı ve Öz Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 79 - 107, 30.10.2019

Hasan Demirtaş , Esra Mutlu Yener

https://doi.org/10.29129/inujgse.583902

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmen adaylarının denetim
odağı ve öz yeterlik inançları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmada
öğretmen adaylarının denetim odağı ve öz yeterlik inançlarının düzeyi ve bu
düzeylerin cinsiyet, öğrenim görülen sınıf, mezun olunan lise türü
değişkenlerine bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı, denetim odağı ve öz
yeterlik arasında ilişki olup olmadığı ve denetim odağının öz yeterliliği anlamlı
bir şekilde yordayıp yordamadığı incelenmiştir.

Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi ve nedensel
karşılaştırmalı desen kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2017- 2018 eğitim
öğretim yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 3611
öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini tabakalı örnekleme
yöntemiyle seçilen 347 öğretmen adayı oluşturmaktadır.

                Araştırmada veri toplama aracı
olarak Tschannen-Moran, Woolfolk Hoy ve Hoy (1998) tarafından geliştirilen
Türkçeye uyarlaması ise Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından yapılan
“Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği” ve Dağ (2002) tarafından geliştirilen “Denetim
Odağı Ölçeği”  kullanılmıştır. Verilerin
analizi SPSS 22 programı kullanılarak yapılmıştır.

Öğretmen adaylarının denetim odağı ve öz yeterlik
inançlarının düzeyini belirlemek için betimsel istatistikler kullanılmıştır.
Öğretmen adaylarının denetim odağı ve öz yeterlik inançlarının cinsiyet
değişkenine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla t testi,
öğrenim gördükleri sınıf, mezun oldukları lise türü değişkenlerine göre
farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Tek Yönlü Varyans Analizi
(ANOVA) yapılmıştır. Öğretmen adaylarının denetim odağı ve öz yeterlik algıları
arasında ne düzeyde bir ilişki olduğunu belirlemek amacıyla Pearson Momentler
Çarpımı Korelasyonu kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının denetim odağına
ilişkin algılarının öz yeterliklerini ne düzeyde yordadığını belirlemek
amacıyla çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. 

Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının öz yeterlik
düzeyleri 3.72 ortalama ile “oldukça yeterli” düzeyde ve denetim odağı ise 2.59
ortalama ile “pek uygun değil” düzeyinde bulunmuştur.  Öğretmen adaylarının denetim odağının ve öz
yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim görülen sınıf, mezun olunan lise türü
değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Denetim odağı ile öz
yeterlik inancı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.
Öğretmen adaylarının denetim odağı, öz yeterlik inançlarını anlamlı bir şekilde
yordamakta ve öz yeterliliğe ilişkin varyansın yaklaşık %14’ünü açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denetim Odağı, Öz yeterlik

The Relation between Prospective Teachers’ Locus of Control and Their Beliefs of Self Efficacy

Öz

Purpose: The aim of this study is to determine the relation between
prospective teachers’ locus of control and their beliefs of self efficacy. In this
study, prospective teachers’ locus of control and the level of their beliefs of
self efficacy,and whether these levels can differ depending on gender, the
class of study, the type of graduated high school, whether there is any
relation between locus of control and self efficacy and whether locus of
control can predict the self efficacy were investigated.

Design & Methodology: In the study, relational and casual scanning method
was used 3611 students, studying at Inonu University Faculty of Education
in 2017-2018 Academic Year constitute the populartion of the study. 347
prospective teachers, chosen by stratified sampling method constitute the
sample of the study.

Findings: As a result of this study, the level of prospective teachers’ self
efficacy was found “fair enough” with an average of 3.72 and their locus of
control was found “not very convenient” with an average of 2,59, It was
determined that the prospective teachers’ locus of control and their beliefs
of self efficacy don’t have significant differences depending on gender, the
class of study and the graduated high school factor. A negative significant
relantionship between the locus of control and the belief of self efficacy was
found. The prospective teachers’ locus of control predicts their beliefs of for
self efficacy significantly and explains the variance of self efficacy about 14%.

Implications&Suggestions: In order to make teacher candidates more
internally supervised, courses and subjects that will improve personality
traits can be included in the curriculum. Activities such as symposiums,
panels and conferences will be organized to improve teacher candidates'
locus of control and self-efficacy beliefs. 

Anahtar Kelimeler

Preservice Teachers, Locus of Control, Self-Efficacy Beliefs

Kaynakça

• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, O. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akbulut, E. (2006). Müzik eğitimi anabilim dalı öğrencilerinin denetim odaklarına ilişkin algıları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 171-180.
• Akkaya, R. (2015). Öğretmenlerin kontrol odağı ile iş doyumu arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz-yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(24), 1–10.
• Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2004). Öğretmenlerin bilgi okuryazarlığı ve öz-yeterlik inancı üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 11–20.
• Akkoyunlu, B., Orhan, F. ve Umay, A. (2005). Bilgisayar öğretmenleri için bilgisayar öğretmenliği öz-yeterlik ölçeği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1–8.
• Altunçekiç, A., Yaman, S. ve Koray, O. C. ve (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-364.
• Altun, T. (2015). Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının öz yeterlik inançları, öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Ashton, P. T. (1984). Teacher efficacy: A motivational paradigm for effective teacher education. Journal of Teacher Education, 35 (5), 28-32.
• Aşkar, P. Ve Umay, A. (2001). İlköğretim matematik öğretmenliği öğretmen adaylarının bilgisayarla ilgili öz yeterlik algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(21), 1-8.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler (8. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191–215.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Kontrol odağının çalışanların nezaket ve yardım etme davranışlarına etkisi: kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 159-168.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E. K. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J., ve Sarıkaya, H. (2005). Öğretmen öz-yeterlik ölçeği Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 30(137), 74-81.
• Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33-53.
• Çıngı, H. (1990). Örnekleme kuramı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Basım Evi.
• Dağ, İ. (1990). Kontrol odağı, stresle başa çıkma stratejileri ve psikolojik belirti gösterme ilişkileri (Doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dağ, İ. (2002). Kontrol odağı ölçeği (KOÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 77-90.
• Dembo, M. ve Gibson, S., (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 569-582.
• Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(159), 96-111.
• Dilmaç, O. (2008). Görsel sanatlar öğretmen adaylarının denetim odaklarına ilişkin algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 1-14.
• Dönmez, A. ve Başal, A. H. (1985). Çevre büyüklüğü ve 10- 12 yaş ilkokul çocuklarında denetim odağı. Psikoloji Dergisi. 5(18). 7-14.
• Dönmez, A. (1986). Denetim odağı: Temel araştırma alanları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 19(1), 259-280.
• Durna, U. ve Şentürk, K. F. (2012). Üniversite öğrencilerinin denetim odaklarını çeşitli değişkenler yardımıyla tespit etmeye yönelik bir çalışma. ZKU Journal of Social Sciences, 8(15), 37-48.
• Ekici, G. (2009). Sınıf yönetimi dersinin öğretmen adaylarının öğretmen öz yeterlik algı düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 98–110.
• Ertok Konuk, N. (2011). Müzik öğretmeni adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlilik algı düzeylerinin farklı değişkenlere göre İncelenmesi (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Genç, E. (2000). Öğretmenlerde denetim odağının problem çözmeye yönelik yaratıcılıklarıyla ilgisi (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gibson, S., ve Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76, 569–582.
• Gürol, A., Altunbaş, S. ve Karaaslan, N. (2010). Öğretmen adaylarının öz yeterlik inançları ve epistemolojik inançları üzerine bir çalışma. e-Journal of New World Sciences Academy, Education Sciences, 5(3), 1395-1404.
• Hazır Bıkmaz, F. (2014). Öz yeterlik İnançları. Y. Kuzgun, D. Deryakulu( Ed.), Eğitimde bireysel farklılıklar, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hoy, W. K. ve Woolfolk, A. E., (1990). Prospective teachers’ sense of efficacy and beliefs about control. Journal of Educational Psychology, 82, 81-91.
• İnanc, Y. B. ve Yerlikaya, E. E. (2011). Kişilik kuramları (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Kahyaoğlu, M. ve Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının mesleki öz-yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 73-84.
• Karakuş, İ. (2017). Öğretmen adaylarının öz yeterlik inançları ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi).Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri (17.baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kiremit, H. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili öz yeterlik inançlarının karşılaştırılması (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kurt, H., Güngör, F. ve Ekici, G. (2014). The relationship among teacher efficacy, efficacy regarding teaching, and responsibility for student achievement, Social and Behavioral Sciences, 116, 802-807.
• Küçükkaragöz, H. (1998). İlkokul öğretmenlerinde kontrol odağı ve öğrencilerinin kontrol odağının oluşumuna etkileri (Doktora tezi). Dokuz eylül Üniversitesi, İzmir.
• Morgil, İ., Seçken, N. ve Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62-72.
• Özden, Y. (2004). Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özer, B. ve Gelen, İ. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeyler hakkında öğretmen adayları ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,5(9), 39-55.
• Pajares, F. (1997). Current Directions in Selfefficacy Research. In M. L. Maehr & P. R. Pintrich (Eds.), Greenwich, CT: JAI Pres.
• Rotter, J. B. (1966). Generalızed Expectancıes For Internal Versus External Control Of Reınforcement. Psychological Monographs: General and Applied. 80(1).
• Saracaloğlu, A. S., Certel, Z., Varol, R. S. ve Bahadır, Z. (2012). Beden eğitimi öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ve denetim odaklarının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 3 (2), 54-65.
• Saracaloğlu, A. S., Yenice, N. ve Özden, B. (2013). Fen bilgisi, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen öz-yeterlik algılarının ve akademik kontrol odaklarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 227-250.
• Saracaloğlu, A. S., ve Yılmaz, S. (2011). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumları ile denetim odaklarının incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 468- 478.
• Sarıkaya, P. (2007). Tükenmişlik sendromunun kişilik özelliklerinden denetim odağı ile ilişkisi ve bir uygulama (Yüksek lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Schunk, Dale H. (1991). Self -efficacy and academic motivation, Educational Psychologist, 26, 207-132.
• Seferoğlu, S.S. (2004). Öğretmen yeterlikleri ve mesleki gelişim, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5 (58). 40-45.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. (21.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Severino, S., Aiello, F., Cascio, M., Ficarra, L. ve Messina, R. (2011). Distance education: the role of self-efficacy and locus of control in lifelong learning. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 28, 705-717
• Sönmez, V. (2003). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şara, P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme ve ders çalışma stratejileri, problem çözme becerileri ve denetim odağı düzeylerinin çeşitli değişkenler acısından incelenmesi (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Şişman, M. (1999). Öğretmenliğe giriş (1. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Taşkın, Ş. C. ve Hacıömeroğlu, G. (2010). Öğretmen öz yeterlik inanç ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması ve sınıf öğretmeni adaylarının öz yeterlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27.
• Tschannen–Moran, M. & Woolfolk Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. teaching and teacher education, 17(7), 783–805.
• Ünal, S. ve Ada, S., (2001). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Yağışan, N. Sünbül, A. M. ve Yücalan, Ö. B. (2007), Eğitim fakültesi güzel sanatlar ve diğer bölüm öğrencilerinin benlik imgesi ve denetim odaklarının karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 595-607.
• Yenice, N., Evren, B., Özden, B. (2012). Relationship between self-efficacy perceptions of science teacher candidates and academic control focus. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 46, 4044-4049.
• Yeşilyaprak, B. (2014). Denetim odağı. Y. Kuzgun, D. Deryakulu( Ed.), Eğitimde bireysel farklılıklar, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yetim, A. A. ve Göktaş, Z. (2004). Öğretmenin mesleki ve kişisel nitelikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 541-550.
• Yılmaz M., Gerçek, C., Köseoğlu, P. ve Soran, H. (2006). Hacettepe üniversitesi biyoloji öğretmen adaylarının bilgisayarla ilgili öz-yeterlik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 278-287.