Çeşitli Branştaki Öğretmenlerin Değer Öncelikleriyle İlgili Yapılmış Akademik Çalışmalar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 20, 28 - 47, 16.10.2023

Oğuzhan Toker , Ramazan Sever

https://doi.org/10.29129/inujgse.1232933

Öz

Bu çalışmanın amacı, çeşitli branştaki öğretmenlerin sahip oldukları değerlerin önceliklerinin belirlenmesidir. Bu amaçla, kapsamlı bir alanyazın taraması yapılarak akademik çalışmalara ulaşılmaya çalışılmıştır. Ulaşılan çalışmalarda genel olarak öğretmenlerin değer öncelikleri tespit edilmiş; branş bazında sınıf öğretmenleri, okul öncesi öğretmenleri, sosyal bilgiler öğretmenleri ve diğer branş öğretmenlerinin değer öncelikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yaklaşımında, doküman incelemesi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın verileri, doküman incelemesi sonucunda elde edilen verilerin içerik analizine tabi tutulmasıyla elde edilmiştir. Bu çalışma için, öğretmenlerin değer önceliklerinin belirlenmeye çalışıldığı 4 doktora tezi, 14 yüksek lisans tezi ve 33 bilimsel makale incelenmiştir. Bu çalışmalara erişme aşamasında YÖK Ulusal Tez Merkezi, dergipark, Google Scholar ve üniversitelerin web merkezli veri tabanları kullanılmıştır. Araştırmada sınıf ve okul öncesi öğretmenlerinin en fazla saygı değerine; sosyal bilgiler ve diğer branş öğretmenlerinin de dürüstlük değerine öncelik verdikleri belirlenmiştir. İncelenen çalışmaların önerileri ise, öğretmenlere yönelik öneriler, programa yönelik öneriler, değer öğretiminin uygulanmasına yönelik öneriler, değer eğitiminin çevre unsurlarıyla ilgili öneriler ve araştırmacılara öneriler kodlarından oluşmuştur. Araştırmanın bulgularından ulaşılan sonuçlardan hareketle, öğretmenlerin en fazla saygı değerine öncelik verdikleri görülmüştür. Öğretmenler ikinci olarak sevgi değerini öncelikli değerleri olarak görürlerken, dürüstlük değerini de üçüncü öncelik verdikleri değer olarak belirtmişlerdir. Ayrıca öğretmenlerin sorumluluk değerini dördüncü öncelikli, adalet değerini de beşinci öncelikli değer olarak gördüklerine araştırmanın bir diğer sonucu olarak ulaşılmıştır. Öğretmenler en az paylaşma, özgürlük, sabır, özdenetim ve eşitlik değerlerine öncelik vermişlerdir. Öğretmenlerin değer önceliklerinin branş değişkenine göre incelenmesi sonucunda elde edilen bulgulardan sınıf öğretmenlerinin en fazla dürüstlük değerine öncelik verdikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değer, Değer Eğitimi, Öğretmenlerin değer öncelikleri

Kaynakça

• Acun, İ., Yücel, C., Önder, A., & Tarman, B. (2013). Değerler: Kim ne kadar değer veriyor?, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 180-197. Aydın, M.Z., & Akyol Gürler, Ş. (2020). Okulda değerler eğitimi: yöntemler-etkinlikler-kaynaklar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Bal, H. (2016). Nitel araştırma yöntem ve teknikleri. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Balıkçı, G.N. (2016, 16-18 Nisan). Erken çocukluk döneminde değerler ve ahlak eğitiminin yeri ve önemi. Eğitimde gelecek arayışları: Dünden bugüne Türkiye’de beceri ahlak ve değerler eğitimi uluslararası sempozyumu. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1, 105-106. Ankara. Baş, T., & Akturan, U. (2017). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Baysal, N. (2006). Yeni ilköğretim programları (1-5. Sınıflar). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Coombs-Richarson, R., & Tolson, H. (2005). A comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Educations, 4, 263-277. Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. M. Sevinç (Editör). Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. (1.baskı) (ss. 46-83). Ankara: Morpa Kültür Yayınları. Creswell, J.W. (2013). Qualıtatıve ınquıry & research desıgn choosing among five approaches, SAGE Publications.
• Demirhan İşcan, C. (2019). Değerler eğitiminde temel kavramlar. F. Ersoy & P. Ünüvar (Editörler). Karakter ve değerler eğitimi (ss.31-50), Ankara: Anı Yayıncılık, Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Doğan, H. (1997). Eğitimde program ve öğretim tasarımı. (1.baskı). Önder Matbaacılık. Doğanay, A. (2007). Değerler eğitimi. C. Öztürk (Editör). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: yapılandırmacı bir yaklaşım, (1.baskı) (ss. 255-286). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Doğanay, A. (2009). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
• Günaydı, M. (2019). Çocuk oyunlarında yer alan değer unsurlarının okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimine etkisinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli. Güngör, E. (2010). Ahlak psikolojisi ve sosyal ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınları. Hökelekli, H., & Gündüz, T. (2011). Üstün Yetenekli Çocukların Değer Yönelimleri ve Eğitimleri. Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi (ss.317-334), İstanbul: Timaş.
• Karademir, A., & Çelik, İ. (2020). Okul öncesi öğretmenleri bakış açısıyla millî değerlerimiz: Türk büyükleriyle ahlak eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18 (40), 277-306. Karasu Avcı, E., Faiz, M., & Turan, S. (2020). Etkili vatandaşlık eğitiminde değerler eğitimi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin düşünceleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 18 (39), 263-296. Kılcan, T. (2020). Ortaokul öğretmenlerinin öğretim programlarında yer alan kök değerlerin önem sırasına ve eğitimine ilişkin görüşleri. Türkiye Bilimsel Araştırma Dergisi, 5(2), 134-145. Kızılçelik, S., & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. (1.baskı). Ankara: Atilla Kitabevi.
• Kurtoğlu, F. S. (2019). Kök değerler açısından Hacı Bektaş Velî’nin eserleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 89, 55-70. MEB, (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (ilkokul ve ortaokul 4,5,6 ve 7.sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. Oktay, A. (2000). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayıncılık. Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press. Sağlam, H.İ. (2020). Karakter ve değer eğitimi. (2.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Sapsağlam, Ö. (2020). Değerler eğitimi ve önemi. E. Ömeroğlu (Editör.) Erken çocuklukta karakter ve değer eğitimi: Teoriden uygulamaya. (2.baskı) (ss.37-45). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Sridhar, Y.N. (2001). Value developments and methodology. Online Publications, NCTE: Online Clipping.
• Taşdan, M. (2010). Türkiye’deki resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 113-148. Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi: Psikolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık. Ulusoy, K., & Dilmaç, B. (2020). Değerler eğitimi. (6.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Veugelers, W., & Vedder, P. (2003). Values in teaching. Teachers and teaching: Theory and practice, 9, 377-389. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Wilkins, C. (2000). Citizenship education. teaching values and citizenship across the curriculum. R. Bailey (Editor). London: Kogan Page.