Mustafa Kemal Atatürk And His Comrade in Arms in Primary School History Course Books in The First Years of The Republic

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 126 - 139, 31.07.2021

Ahmet Vurgun , Nuri Brina

Öz

In this study, it is aimed to reveal how Mustafa Kemal Atatürk and his comrades in arms who held the Turkish War of Independence were described in the primary school history course book in the first years of the Republic of Turkey. Thus, the image of the leader cadre and command level of the Turkish War of Independence presented to the first generation of the republic will be depicted. Historical research, one of the qualitative research methods, was used in the study. Primary school history course books in the first years of the Republic (1924-1928) constitute the basic data of the research, and these data were obtained through document analysis. Then, in line with the purpose of the research, eight different history course books that were taught in primary schools at that time were examined and the parts of the works written in Ottoman Turkish related to the research subject were transcribed into today's Turkish. As a result, the data obtained through document analysis were analyzed by content analysis. In the primary school history course books examined within the scope of the research, it was determined that Mustafa Kemal Atatürk and his comrades, İsmet Pasha, Fevzi Pasha, Kazım Karabekir Pasha, Miralay Nazım Bey and some people who served in the command level of the Turkish War of Independence were included. In addition to the military achievements and heroism of these names in the course books during the War of Independence, it has been observed that both political and diplomatic activities and achievements are also taken into consideration. Based on the work, it is seen that Mustafa Kemal Atatürk and his comrades, that is, some names from the command level of the Turkish War of Independence, are wanted to be reinforced in the children's memories. Likewise, those children who read these course books are the first generation of the republic and had been personally affected by the process. In other words, a history and history education was made that was written and read from a history experienced, heard and felt.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, History Education, Primary School, Course book

Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki İlkokul Tarih Ders Kitaplarında Mustafa Kemal Atatürk ve Silah Arkadaşları

Öz

Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarındaki ilkokul tarih ders kitaplarında, Türk İstiklal Savaşını yürüten Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının nasıl anlatıldığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Böylece cumhuriyetin ilk kuşağına sunulan Türk İstiklal Savaşının lider kadrosu ve komuta kademesinin imajı betimlenmiş olacaktır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel araştırma kullanılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki (1924-1928) ilkokul tarih ders kitapları, araştırmanın temel verilerini oluşturmakta olup, bu veriler doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. Ardından araştırmanın amacı doğrultusunda o dönem ilkokullarda okutulan sekiz farklı tarih ders kitabı incelenmiş ve Osmanlı Türkçesiyle yazılı bulunan eserlerin araştırma konusu ile ilgili olan kısımları günümüz Türkçesine transkript edilmiştir. Neticede doküman incelemesiyle elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma kapsamında incelenen ilkokul tarih ders kitaplarında, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları olan İsmet Paşa, Fevzi Paşa, Kazım Karabekir Paşa, Miralay Nazım Bey ve Türk İstiklal Savaşı’nın komuta kademesinde görev yapan bazı isimlerin yer aldığı tespit edilmiştir. Ders kitaplarındaki bu isimlerin, Milli Mücadele sürecinde göstermiş oldukları askeri başarılarının ve kahramanlıklarının yanı sıra, hem siyasi hem de diplomatik anlamdaki faaliyetleri ve başarılarının da göz önünde bulundurulduğu görülmüştür. Çalışmadan hareketle, Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları yani Türk İstiklal Savaşının komuta kademesinden bazı isimlerin, çocukların hafızalarında pekiştirilmek istendiği görülmektedir. Keza bu ders kitaplarını okuyan çocuklar, cumhuriyetin ilk kuşağı olup, yaşanılan süreçten bizzat etkilenmişlerdir. Yani yaşanılan, duyulan ve hissedilen bir tarihten yazılan ve okunan bir tarihe ve tarih eğitimine gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Tarih eğitimi, ilkokul, ders kitapları

Kaynakça

• Ahmet Halit. (1924). Bizim tarih. İstanbul: Amedi Matbaası.
• Ahmet Rasim. (1306). Küçük tarih-i osmani. İstanbul.
• Ahmet Refik (1925). Türkiye tarihi. İstanbul: İbrahim Hilmi Matbaası.
• Ahmet Refik (1928). Çocuklara tarih bilgisi. İstanbul: İbrahim Hilmi Matbaası.
• Akbaba, B. (2016). Türkiye cumhuriyetinin ilk yıllarındaki vatandaş yetiştirme politikalarında tarih yazımı ve öğretiminin işlevi. Türk Yurdu, 36 (41), 47-51.
• Akbaba, B. (2019). Tarih ders kitaplarında Mustafa Kemal Atatürk imajı. A. Şimşek (Edt.), Tarih Ders Kitaplarında İmajlar (s. 375-391). Ankara: Pegem Akademi.
• Akça, B. (2015). Alman subayı binbaşı mulman’ın “çanakkale muharebesi” adlı eserine göre çanakkale savaşlarında mustafa kemal’in yeri. Türk Yurdu, 331, 47-49.
• Alabaş, R. (2019). Cumhuriyet ve çocuk. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Ali Reşat (1928). İlk mekteplere tarih dersleri. İstanbul: Türk Neşriyat Yurdu.
• Aslan, E. (2011). Osmanlı’nın “mekatib-i iptidaiye”sinden türkiye cumhuriyeti’nin “ilk mektepler”ine geçişte tarih programlarında değişim. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 48, 749-777.
• Aslan, E. (2012). Atatürk döneminde tarih eğitimi I: türk tarih tezi öncesi dönem (1923-1931). Eğitim ve Bilim, 37 (164), 331-346.
• Ata, B. (1998). John dewey ve türkiye’de ilköğretimde tarih öğretimi (1923-1930). Ç. Baytekin ve B. Türkoğan (Yay. Haz.), Kocaeli Üniversitesi ve Atatürk Araştırma Merkezinin Ortaklaşa Düzenledikleri “Atatürk’ün Cumhuriyet’in İlanından Sonraki Hedefleri Sempozyumu” Bildirileri (s. 57-77).
• Ata, B. (2000). Atatürk, tarih öğretimi ve müzeler. Türk Yurdu, 20 (160), 85-90.
• Ata, B. (2009). Selim Sabit Efendi’nin okul tarihi inşası. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7, 377-392.
• Ata, B. (2014). 1924’te İlkokullarda tarih öğretimi: d’alembert etkisi altında türk deneyimi. Turkish History Education Journal, 3 (1), 43-61.
• Ata, B. (2017). Tarih öğretiminin tarihi (1869-1922 dönemi). İ. H. Demircioğlu ve E. Demircioğlu (Edt.), Türkiye’de Tarih Eğitimi Araştırmaları El Kitabı (s.1-28). Ankara: Pegem Akademi.
• Aytekin, H. (1988). II. Meşrutiyet devrinde Türk ocaklarının Türk eğitim sistemine etkileri. Türk Yurdu, 9 (19).
• Baymur, F. (1941). Tarih öğretimi. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Çapa, M. (2012). Osmanlı imparatorluğundan türkiye cumhuriyetine geçiş sürecinde türkiye’de tarih öğretiminin tarihçesi, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, (3), 1-28.
• Demircioğlu, İ. H. (2007). Tarih eğitiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demircioğlu, İ. H. (2012). Osmanlı devletinde tarih yazımının tarih öğretimi üzerine etkileri. Milli Eğitim, 193, 115-125.
• Dilek, D. (2007). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Dönmez, C. (2006). Değerler eğitiminde kahramanların kullanımına bir örnek: Mustafa Kemal Atatürk. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (2), 113-133.
• Dönmez, C. (2006). Atatürk’ün eğitim ile ilgili görüş ve uygulamalarına toplu bir bakış. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 91-109.
• Dönmez, C. & Yazıcı, K. (2013). Türkiye cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarında tarihi karakterlerin kullanımını etkileyen faktörler. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (3), 243-265.
• Elban, M. (2018). Tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanların/büyük adamların rolü. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 11 (22), 98-116.
• Emin Ali (1927). Türk çocuklarına tarih dersleri. İstanbul: Suhulet Kütüphanesi.
• Engin, V. (2000). İlkokullarda tarih eğitimi müfredatı (meşrutiyet’ten günümüze kısa bir tarihçe). Türk Kültürü İncelemeleri, 3, 283-298.
• Engin, V. (2011). Hesaplaşma, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Engin, V. & Vurgun, A. (2014). 19. yüzyıldan 20. yüzyıla osmanlıcılık-türkçülük algısı ve 19. yüzyılın başlarında modernleşme çabası. TÜRKLER Uzun Bir Serüvenden Kısa Notlar (s. 178-215). İstanbul: Arvana Yayınları.
• Engin, V. & Albayrak, M. (2016). Tarihin akışını değiştiren savaş çanakkale 1915. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Yayınları.
• Erkek, M. S. (2004). Lise tarih ders kitaplarında atatürk’ün silah arkadaşları. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Fraenkel, J., Wallen N.& Hyun, H. (2011). How to design and evaluate research ineducation, New York: Connect Learn Succeed.
• İhsan Şerif (1926). Cumhuriyet çocuklarına tarih dersleri. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• İhsan Şerif (1927-1928). Cumhuriyette tarih. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Keleş H. & Kiriş A. (2006). Bir osmanlı tarihçisi olan ali reşat’ın hayatı, eğitimciliği ve tarih öğretimi ile ilgili görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 ( 2), 571-586.
• Köksal, H. (2019). Sunuş. A. Şimşek (Edt.), Tarih Ders Kitaplarında İmajlar. Ankara: Pegem Akademi.
• Köprülüzade Mehmet Fuat (1924). Milli tarih. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi ve Matbaası.
• Köstüklü, N. (2001). Kazım karabekir ve eğitim. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Maarif Vekâleti (1924). İlk Mektepler Müfredat Programı. İstanbul: Matbaayı Amire.
• Maarif Vekâleti (1926). İlk Mektepler Müfredat Programı. İstanbul: Matbaayı Amire.
• Nurdoğan, A. (2011). II. Abdülhamit döneminde devletin kosova’da açtığı okullar. Türk Kültürü İncelemeleri, 25, 35-76.
• Nurdoğan, A. (2014). II. Abdülhamid döneminde ilköğretim okullarındaki ders kitapları ve tarih öğretimi. Turkish History Education Journal, 3 (2), 82-111.
• Oruç, Ş. (2017). II. Meşrutiyet döneminde tarih öğretimi. A. Şimşek (Edt.), Türkiye’de Tarih Eğitimi (s. 37-53). Ankara: Pegem Akademi.
• Özakman, T. (2006). Albay nazım görev bekliyor. Hürriyet (23.01.2006).
• Öztürk C. & Yılmaz A. (2001). Türkiye’de harf inkılabından önce kullanılan ilkokul tarih programları ve ders kitapları. KUYEB, I(2), 409-427.
• Pamuk, A. (2014). Kimlik ve tarih. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Pingel, F. (2004). Ders kitaplarını araştırma ve düzeltme rehberi unesco (Çev. N. Elhüseyni). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Safran, M. (2006). Tarih Eğitimi, makale ve bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, A. (2013). Geçen yüzyılda türkiye’de tarih dersleri. C. Bayram, K. Özçetin ve A.Vurgun (Edt.), Avrasya’da Türk Dili ve Tarihi Eğitimi Sempozyum Bildiriler (s. 224-234). İstanbul: Türk Ocakları İstanbul Şubesi Yayınları.
• Şimşek, A. (2019). Giriş. A. Şimşek (Edt.), Tarih Ders Kitaplarında İmajlar. Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, A. & Çakmakçı, E. (2019). Cumhuriyet dönemi ilkokul tarih ders kitaplarında milli mücadele. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(30), 189-227.
• Türk, İ. C. (2013). Osmanlı devletinde tarih eğitimi. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• Vurgun, A. (2016). Milli tarih nedir? İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Vurgun, A. (2020). Tarih eğitiminin tarihinden bir kesit: 20. yüzyılın başlarında (1898-1904) osmanlı devlet okullarında tarih dersinin yeri. Turkish History Education Journal, 9 (2), 604-627.
• Vurgun, A. & Özdemir, Y. (2020). Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ilkokul tarih ders kitaplarında milli mücadele döneminin siyasi ve diplomatik gelişmeleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 335-347.
• Vurgun, A. & Pamuk, A. (2021). Cumhuriyetin ilk yıllarında azınlık ve yabancı okullarında tarih ve coğrafya dersinin yeri. International Journal of Geography and Geography Education, 43, 64-79.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.