Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Etik Davranışlarının ve Etik İkilemlerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 212 - 224, 30.11.2021

Kübra Kanat , N. Semra Erkan

Öz

Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlarını belirlemek ve etik ikilemlere nasıl çözümler ürettiklerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu kapsamda araştırmanın çalışma grubunu, Ankara’nın 8 merkez ilçesinde görev yapan 205 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur. Karma yöntem olarak planlanana araştırmada açıklayıcı desen kullanılmıştır. Buna göre araştırmada önce nicel veriler toplanmış yorumlanmış ve bu veriler doğrultusunda nitel veriler toplanmıştır. Araştırmada çalışma grubuna ait demografik bilgileri toplamak amacıyla “Kişisel Bilgi Formu”, çalışma grubunun etik davranışlarını belirlemek amacıyla “Okul Öncesi Öğretmeninin Etik Davranışları Ölçeği” (OÖEDÖ) kullanılmıştır. Bu ölçekten alınan puanlara göre yüksek ve düşük puan alan toplam 16 öğretmenle “Etik İkilemler Senaryolar Formu” kullanılarak bireysel görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin mesleki etik davranışlarının yüksek düzeyde olduğu, en yüksek puan ortalamalarının “Dürüstlük ve Yardımseverlik” boyutunda, en düşük puan ortalamalarının ise ‘Demokrasi ve Eşitlik’ boyutunda olduğu saptanmıştır. Bununla birlikte ölçekten yüksek puan alan öğretmenlerin, düşük puan alan öğretmenlere göre etik ikilemleri çözümlemede olaylara daha dikkatli, hassas ve bilinçli yaklaştıkları belirlenmiştir. Diğer taraftan öğretmenlerin etik ikilemlere yönelik görüşleri incelendiğinde, öğretmenlerin yasal düzenlemelerle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları sonucuna varılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlere konuyla ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim verilmesi ve etik kodlar içeren bir rehber oluşturulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim, mesleki etik, etik ikilem

Kaynakça

• Akdemir, B. (2016). Zihinsel yetersizliği olan bireylerle çalışan öğretmenlerin cinsel eğitime yönelik tutumları ve etik durumlarının karşılaştırılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Atalay, B. (2017). Anadolu liselerinde görev yapan öğretmenlerin meslek etiğine ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Aydemir, F. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlar hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Aydın, İ. (2012). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Bülbül, S. (2019). İngilizce öğretmenlerinin öğretmenlik meslek etiği farkındalık düzeyleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cevizci, A. (2013). Uygulamalı etik. İstanbul: Say Yayınları.
• Coşkun, N. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin ve öğretim elemanlarının öğretmenlik meslek etiği değerlerine ilişkin görüşleri: Mesleki etik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program. (Yayınlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2007). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oak:Sage Publication.
• Çelik, G. (2019). Sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları etik ikilemler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çolak, M. (2018). Okulöncesi öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ile mesleki etik ilkeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gall, M. D., Gall, J. P. & Borg, W. R. (2003). Educational research an introduction. USA: Longman Publisher.
• Güngör, E. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etik tutumları ile sorumlu çevresel davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Kamu görevlileri etik kurulu. (2008/2). 24 Kasım öğretmenler gününe ilişkin ilke kararı. 05.07.14 tarihinde http://www.etik.gov.tr/Mevzuat.aspx?id=1 sayfasından erişilmiştir.
• Kınacı İnce, F. B. (2014). Mesleki etik ilkelere ilişkin anadolu ve meslek lisesi öğretmenlerinin görüşleri: İzmir ili örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koc, K., & Buzzelli, C. A. (2016). Turkish teachers’ accounts of moral dilemmas in early childhood settings. Journal of Early Childhood Research, 14(1), 28-42.
• Koç, K. (2010).Etik boyutlarıyla öğretmenlik. Çağdaş Eğitim Dergisi, 35, (373): 13–20
• Kuçuradi, İ. (2003). Etik ve “Etikler”. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423(1), 7-9.
• MEB (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. 03.04.2021 tarihinde http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB Mevzuat (2005). Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları hakkında yönetmelik. Resmî Gazete: 13.04.2005/25785. 21.06.2014 tarihinde http://mevzuat.meb.gov.tr/html/25785_0.html sayfasından erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. (Çev. Ed. S. Turan). Ankara: Nobel yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi. (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Minesota, (1998). Code of ethıcs for mınnesota teachers. 15.06.2014. tarihinde https://www.revisor.mn.gov/rules/?id=8700.7500 sayfasında erişilmiştir.
• NAEYC (National Association for the Education of Young Children). (2006). Code of ethical conduct. 21.06.2014 tarihinde https://www.naeyc.org/files/naeyc/file/positions/Supplement%20PS2011.pdf sayfasından erişilmiştir.
• NASSP (National Association of Secondary School Principals). (1973). Ethics for school leaders. 12.07.2014 tarihinde http://www.nassp.org/Content.aspx?topic=47104 sayfasından erişilmiştir.
• NEA (1975). Code of ethics. 15.06.2014 tarihinde http://www.nea.org/home/30442.htm sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oak:Sage publications.
• Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-119.
• Sakin, A. (2007). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlar hakkındaki görüşleri ile ahlaki yargı düzeyleri ve öğretmenlik tutumları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Serin, H. (2019). Sosyal medyada çocuk hakları ihlalleri: ebeveynler ve öğretmenler farkında mı?. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1005-1031.
• Shapira-Lishchinsky, O. (2011). Teachers’ Critical İncidents: Ethical Dilemmas in Teaching Practice. Teaching and Teacher Education, 27(3), 648-656.
• Şişman, M. (2013). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Terhart, E. (1998). Formalised codes of ethics for teachers: between professional autonomy and administrative control. European Journal of Education, 33 (4), 433-444.
• Tezcan, G., & Güvenç, H. (2020). Ortaokul Öğretmenlerinin Mesleki Etik İkilemleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 439-460.
• Tezuçar, C. (2019). Öğretmenlerin mesleki etik ilkeleri benimseme düzeyleri ile etkili öğretmen özellik ve davranışlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tosunoğlu, Y. (2017). Türkçe öğretmenlerinin mesleki etik davranışlarına ilişkin ortaokul öğrencilerinin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Turgut, N. (2010). Devlet ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin meslekî etik sorununa karşı meslek örgütlerinin yaklaşımı (nitel bir çalışma). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.