Hayat Bilgisi (1-3. sınıf) Öğretim Programlarında Yer Alan Kazanımların Demokrasinin Temel İlke ve Değerleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 51 - 69, 31.07.2023

Perihan Şara Hürsoy Doğan Yalçın Mine Bıyık Muhammed Mustafa Özbek

Öz

Araştırmada hayat bilgisi dersi öğretim programında bulunan kazanımlarının demokrasinin temel ilke ve değerlerine göre belirlenmesi ve incelenmesi hedeflenmiştir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Öğretim programında yer alan kazanımlar, ders içerikleri ve ders kitapları beraber göz önünde bulundurularak demokrasinin temel ilke ve değerleri açısından betimsel analiz ile incelenmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak, hayat bilgisi öğretim programı ve 2021-2022 eğitim-öğretim yılında ilkokul birinci, ikinci ve üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitaplarından yararlanılmıştır. Hayat bilgisi öğretim programında demokrasi ile ilgili tespit edilen kazanımlar incelendiğinde, birinci sınıf düzeyinde 18, ikinci sınıf düzeyinde 15, üçüncü sınıfta 17 kazanım olmak üzere toplam 50 kazanımın mevcut olduğu görülmektedir. İnceleme sonucunda, demokrasinin temel ilke ve değerleri ile ilgili en fazla orana (%38) sahip sınıf seviyesinin üçüncü sınıfta olduğu tespit edilmiştir. Üniteler açısından ise, en fazla “Okulumuzda Hayat” (21 kazanım) ünitesinde demokrasinin temel ilke ve değerleri ile ilgili kazanımlar bulunmaktadır. Hayat bilgisi öğretim programında demokrasi ile ilgili en çok “saygı” ve “hoşgörü” değerine; temel ilke olarak da en çok “katılım”, “hukuk devleti”, “halk egemenliği” ilkelerine yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca demokrasi ile ilgili kazanımlarda “seçme-seçilme hakkı”, “eşitlik”, “çatışma ve uzlaşma”, “özgürlük”, “insan odaklılık” gibi temel ilkelere de sınırlı şekilde yer verilmektedir. Üç sınıf düzeyi için, demokrasinin temel ilke ve değerleri açısından ünitelerde süreklilik durumu incelendiğinde ikinci sınıfta yer alan “Doğada Hayat” ünitesi hariç tüm ünitelerde süreklilik sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, demokrasinin temel ilke ve değerleri, hayat bilgisi dersi öğretim programı

Examination of Outcomes in Social Studies (1-3rd Class) Curriculum in Terms of The Basic Principles and Values of Democracy

Öz

The goal of the research is to identify and evaluate the learning outcomes in the social studies course curriculum considering democratic values and guiding principles. In the research, document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used. The achievements in the curriculum were examined with descriptive analysis in terms of the basic principles and values of democracy, considering the course contents and textbooks together. The study's data gathering instruments included the life studies curriculum and the first, second, and third grade social studies textbooks for the 2021–2022 school year. There are 50 acquisitions in the social studies curriculum that are related to democracy, including 18 at the first grade level, 15 at the second grade level, and 17 at the third grade level. As a result of the examination, it was decided that the course level with the most noteworthy rate (38%) related to the essential standards and values of vote based system was within the third course. In terms of units, there are picks up related to the essential principles and values of majority rule government within the unit “Life in Our School” (21 acquisitions) at most. The values of "regard" and "resilience" related to majority rule government within the social considers educational programs. It was concluded that the standards of "cooperation", "state of law" and "popular sovereignty" were mostly included as the essential guideline. In expansion, fundamental standards such as "the right to vote", "balance", "struggle and compromise", "opportunity" and "people-orientedness" are too limitedly included within the picks up related to vote based system. For three review levels, when the coherence of the units is inspected in terms of the essential standards and values of popular government, progression has been guaranteed in all units, but for the "Life in Nature" unit within the moment review.

Anahtar Kelimeler

Democracy, basic principles and values of democracy, social studies curriculum

Kaynakça

• Adıgüzel, O. C. & Karagöl, İ. (2020). Study on the primary education curricula in the context of socialization, multiculturalism and democratic values. Journal of Theoretical Educational Science, 13(1), 1-24. https://doi.org/10.30831/akukeg.529545
• Akar, C. ve Yalçın, D. (2017). İlkokul 4.sınıf sosyal bilgiler öğretmen kılavuz kitabında yer alan kavramlar listesinin demokrasi ve çok kültürlülük kavramları açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(2), 435-450.
• Alemdar, Ç. (2021). İlkokul Hayat Bilgisi 1. Sınıf Ders Kitabı. Pasifik.
• Ataşçi, A. (2021). İlkokul Hayat Bilgisi 3. Sınıf Ders Kitabı. Pasifik.
• Aytaçlı, B. ve Gündoğdu, K. (2019). Matematik uygulamaları dersi değer algısı ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 171-191 https://doi.org/10.17152/gefad.405700 . Baysal, Z. N (2009). Demokrasi eğitimi için karar verme modelinin kullanılması: İlköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi dersi örneklemesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 53-84.
• Bektaş, M (2013). Birinci sınıf hayat bilgisi dersindeki demokratik hayata hazırlayıcı kavramlara yönelik öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2419- 2433. http://dx.doi.org/10.12738/estp.2013.4.1624
• Çanak, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde öğrencilere demokratik değerlerin kazandırılmasına yönelik görüşleri [Doktora tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çırak, A. (2019). Demokratik değerler, demokratik eğitim ve sosyal bilgiler eğitimi ilişkisi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1-18.
• Dahl, R.A. (2015). On Democracy (Second Edition). Yale Universıty.
• Demir, N. (2010). Demokrasinin temel ilkeleri ve modern demokrasi kuramları, Ege Akademik Bakış, 10(2), 597-611. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/558360 Dewey, J. (2010). Günümüzde eğitim. J. Ratner (Editör), B. Ata ve T. Öztürk (Çev. Editörleri). Günümüz Dünyasında Demokrasi ve Eğitim. (H. Çalışkan, Çev). Pegem.
• Duverger, (M). (1965). Diktatörlük üstüne (B. Tanör, Çev). Dönem. (1962).
• Dündar, R. ve Ekici, Ö. (2018). Ortaokullarda demokrasi eğitimi içeriğine ilişkin öğretmen görüşlerinin karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (34), 70-82. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1914
• Elahi, K., & Danopoulos, C. P. (2004). Democracy, capitalism and development. Journal of Security Sector Management, 2(2), 1-11.
• Erdem, C. ve Eğmir, E. (2020). Demokrasi ve Eğitim: Kavramsal bir inceleme. Afyon Kocatepe üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 22 (TBMM’nin 100. yılı ve milli irade özel sayısı), 159-171. https://doi.org/10.32709/akusosbil.787092
• Erol, H. (2015) Demokrasinin temel ilkeleri açısından ortaokul 5., 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler dersi kazanımlarının incelenmesi. Turkish Studies, (10)14, 311-322. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8628
• Ersoy, A. F. (2022). Sosyal bilgiler dersinde demokrasi ve insan hakları eğitimi. R. Turan (Ed.), Öğretmen adayları ve öğretmenler için insan hakları ve demokrasi eğitimi (3. Baskı, 225-248) içinde. Pegem Akademi.
• Gömleksiz, M. N. ve Kılınç, H.H. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi kazanımları ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8(12), 555-568. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5842
• Hotaman, D. (2010). Demokratik eğitim: Demokratik bir eğitim programı. Kuramsal eğitimbilim, 3(1), 29-42. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akukeg/issue/29340/313965
• Karacaoğlu, Ö. C. (2009). İhtiyaç analizi ve Delphi tekniği; öğretmenlerin eğitim ihtiyacını belirleme örneği / Needs analysis and the delphi technique: case of determination of teachers' educational needs. I. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale, Türkiye.
• Karpat, H. K. (2010). Türk demokrasi Tarihi: Sosyal, kültürel, ekonomik temeller. Timaş.
• Kaya, B. (2021). İlkokul Hayat Bilgisi 1. sınıf ders kitabı. Yıldırım.
• Kıncal, R. Y. ve Işık, H., (2003). Demokratik eğitim ve demokratik değerler. Eğitim Araştırmaları,11, 54-58. Kuş, Z. ve Yakar, H. (2017). Türkiye’de demokrasi eğitimi alanında yapılan araştırmalarda eğilim: Bir içerik analizi çalışması. AJESI- Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7(3), 486-513.
• Maboçoğlu, M. (1999). Demokrasi eğitimi nasıl olmalıdır? Eğitim ve Bilim, 23 (111), 56-59. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5345
• Mayo, H.B. (1964). Demokratik teoriye giriş. (E. Kongar, Çev.). Türk siyasi ilimler derneği (Orijinal eserin basım tarihi, 1960).
• MEB, (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Parker, W.C. (2002). Teaching democracy: Unity and diversity in public life (Multicultural Education, 14) James A. Banks editör Teachers College, Columbia University New York and London. http://library.lol/main/1C79DE08A5D38CAD43D3BA59E4312B29
• Öcal, A. ve Kemerkaya, G. (2011). Yetiştirme yurdunda kalmış yetişkinlerin devlet ve vatandaşlık algıları üzerine nitel bir araştırma. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 30(1), 63-82.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-240.
• Özer, İ. (1996). Siyasal kültür, demokrasi ve demokratik değerler. Hacettepe üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi, 19(1), 71-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/32007/353749
• Sağlam, H.İ. (2020). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi (1. Baskı). Pegem Akademi.
• Tanilli, S. (1996). Devlet ve demokrasi anayasa hukukuna giriş. (8.Baskı). Çağdaş.
• Thomassen, J. (1995). Support for democratic values. H. Klingemann, and D. Fuchs (Ed.), In Citizens and the State (p. 383-416). Oxford University.
• Tilly, C. (2004). Contention and democracy in Europe. Cambridge University
• Uygun, S. ve Engin, G. (2014). Temel demokratik değerler ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Turkısh Studies, 9(5). 2021-2031. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6660
• Yağcı, E. (1998). Demokrasi ve eğitim. Eğitim ve Bilim, 22(107), 15-22.
• Yıldrım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yücel, H., A. (1978). İyi insan iyi vatandaş. Türkiye İş Bankası Kültür.