Moğol Tarihinin Temel Latince Kaynakları Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 4, 42 - 62, 17.06.2020

Altay Tayfun Özcan

Öz

Her ne kadar Avrupa Moğollarla çok geç bir tarihte yüzyüze gelmişse de Latin kaynakları Moğol tarihi için önemli bir mevki elde etmiştir. Dahası Latince kaynaklar Farsça ve diğer dillerde kaleme alınan daha başka kaynaklara göre hem daha çeşitli türdedir hem de çok daha canlı tasvirlere sahiptirler. Bununla birlikte Türk tarihçilerinin Moğol tarihi ile ilgili daha çok doğu kaynak dillerinde kaleme alınmış kaynaklara odaklandıkları ve Latin kaynaklarını ikinci plana attıkları bir gerçektir. Ancak son yıllarda bu durumun değiştiği ve Moğollarla ilgili Latince kaynakların öneminin artarak hak ettiği bir seviyeye yükseldiği görülmektedir. Bu ilginin önümüzdeki onyıllarda daha da gelişeceği anlaşılmaktadır. Bu çalışmanın kaleme alınmasının nedenlerinden birisi bu muhtemel gelecek karşısında tarihçilere Moğol tarihini alakadar eden Latince temel kaynakların neler olduğu hususunda bir çerçeve çizmektedir. Öte yandan inceleme, ülkemizde ilerleyen yıllarda hangi Latince kaynakların öncelikli olarak çevrilmesi hususunda tarihçilere bir rehber olarak kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Avrupa, Latin sources, Europe, Itinerary

Kaynakça

• Aigle, D., “The Letters of Eljigidei, Hülegü and Abaqa: Mongol Overtures or Christian Ventriloquism?”, Inner Asia, Vol.7, 2005, ss.143-162.
• Antonii Possevini, Missio Moscovitica, Parisiis 1882.
• Cathay and the Way Thither being a Collection of Medieval Notices of China , Vol. II, translated and edited by H. Yule, Printed for the Hakluyt Society, London 1913.
• Cathay and the Way Thither being a Collection of Medieval Notices of China , Vol. III, translated and edited by H. Yule, Printed for the Hakluyt Society, London 1914.
• Chabot, J.B.; “Notes sur les relations du roi Argoun avec l’Occident”, Dans Revue de l’Orient Latin, II/ 1894, s.566-638.
• Charansonnet, A., “Du Berry en Curie: La carriére du cardinal Eudes de Châteautoux (1190 ?–1273) et son refret dans sa prédication”, Revue d’histoire du l’Eglise de France, Vol. 86/ 2000, s.5-37.
• Charansonnet, A., L’université, L’Eglise et l’Etat dans les sermons du cardinal Eudes de Châteauroux (1190 ?–1273), These Docteeur de’l Universite de Lyon 2, 2001.
• Chronicon Budense, Textum recognovit, Notis Illustravit, Lemmata ac Indices Adiecit et Praefatus est Iosephus Podhradczky, Budae 1838.
• Çavuşdere, S., Marino Sanudo Torsello’nun Gözünden XIV. Yüzyılın Birinci Yarısında Ege’de Egemenli Mücadelesi 1291–1353, Latinler, Denizci Türkmen Beylikleri ve Haçlılar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2014.
• Desimoni, C., “I conti dell’ambasciata al Chan di Persia nel MCXCII”, Atti della Societa Ligure di Storia Patria, Vol.XIII, 1884, s.539-643.
• “Epistola Fr. Peregrini Episcopi Zaytunensis”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.365-368.
• “Epistola”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.373-377.
• “Epistolae Fr. Iohannis de Monte Corvino”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.341-355.
• “Fr. Paschalis de Victoria Epistola”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.501-506.
• Gillman, I. and Klimkeit, H.J., Christians in Asia before 1500, Routledge Press, London and New York 1999.
• Hamdani, A., “Ottoman Response to the Discovery of America and the New Route to India”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 101/ 3, 1981, s.39-48.
• Hautala, R., “Latin Sources’ Information About the Mongols Related to Their Re-Conquest of Transcaucasia”, Zolotoordınskoe Obozrenie, No. 3/ 2015, s.6-21.
• “Heinrici Chronicon Lyconiae”, Monumenta Germaniae Historica, Scriptorum, Tomus XXIII, Leipzig 1925, s.231-332.
• “Hystoria tartarorum Fratri C. de Bridia”, Hristianskiy Mir i Velikaya Mongol’skaya İmperiya, Materialı Frantsiskanskoy Missi 1245 goda, Kritiçeskiy Tekst, Perevod s Latıni S.V. Aksenova i A.G. Yurçenko, İzdatel’skaya Gruppa Evraziya, Sanktpeterburg 2002, s.77-126.
• Jackson, P., The Mongols and the West, Pearson-Longman Press, Harlow 2005.
• Jan Lesicki, De Russorum Moscovitarum et Tartarorum Religione, Sacrifiis, Nuoriarum, Funerum, 1582.
• Joachim Pastorius, Bellum Scythico-Cosacicum seu de Coniuratione Tartarorum Cosacorum et plebis Russicae contra Regnum Poloniae, Dantisci 1652
• Joannis Dlugossi, Longini Canonici Cracoviensis Historiae Polonicae, Tomus II, Cracoviae 1873.
• Jordan ou Jourdain Catalani, “Description des Merveilles d’une Patrie de l’Asie”, Recueil de Voyages et de Memoires, Tome Quatrieme, Paris 1839, s.37-64.
• Korykoslu Hayton, Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, Latinceden çeviren ve notlandıran A.T. Özcan, Selenge yay., İstanbul 2015.
• Liu, B., “The Mongol in the Text”, Under the Influence Questioning the Comparative in Medieval Castile, ed. C. Robinson and L. Rouhi, Brill Publishing, Leiden–Boston 2005, s.291-325.
• Luca Waddingo Hiberno, Annales Minorum seu Trium Ordinum A.S. Francisco Institutorum, Tomus Septimus, Romae 1733.
• “Macar Papaz Julian’ın Seyahati ile ilgili Metinler”, Moğollar Avrupa’da, Hazırlayan, Çeviren ve Notlandıran A.T. Özcan, Kronik Kitap, İstanbul 2020, s.51-85.
• Magistr Rogeriy, Gorestnaya Pesn’ o Razorenii Vengerskogo Korolevstva Tatarami, Perevod s Latinskogo Yazıka, Vstupitel’naya Stat’ya i Kommentarii A.S. Dosaeva, İzdatel’stvo Dimitriy Bulanin, Sanktpetersburg 2012.
• Magistri Rogerii, “Epistola in Miserabile Carmen Super Destructione Rengi Hungarie per Tartaros Facta”, Anonymus and Master Roger, translated and edited by J.M. Bak and M. Rady, Central European Press, Budapest-New York 2010, s.133-227.
• Marino Sanudo Torsello, The Book of the Secrets of the Faithful of the Cross, translated by P. Lock, Ashgate Publishing, Farnham 2011.
• Martino Martini, Regni Sinensis a Tartaris devastati Enarrratio, Amstelaedami 1661.
• Martino Martinio, De Bello Tartarico Historia, Antverpiae 1654.
• Meyvaert, P., “An Unknown Letter of Hulagu Ilkhan of Persia to King Louis IX of France”, Viator, 11, 1980, s.245-259.
• Michalonis Litvani, De Moribus Tartarorum Litvanorum et Moschorum, Basiliae 1615.
• Mirabilia Descripta, the Wonders of the East by Friar Jordanus, translated with the addition of a commentary by H. Yule, London 1864.
• Mostaert, A., Cleaves, F.W., “Trois Documets Mongols des Archives Secretes Vaticanes”, Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol.15/3-4, 1952, s. 419-506.
• Özcan, A.T., “Chronica Maiora’da Moğol İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXVII/II, 2012, s.427-458.
• Özcan, A.T., “Chronica Maiora’da Moğollara Dair Kayıtlar”, Tarih Okulu, S.XVI, 2013, s.23-77.
• Özcan, A.T., “Macar Papaz Julian’ın 1237 Tarihli Moğol Raporu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XXIX/S.48, 2010, s.89-99.
• Özcan, A.T., “Splitli Toma’nın Historia Salonitanorum Atque Spalatinorum Pontificium Adlı Eseri ve Moğollara İlişkin Kayıtları Üzerine”, Genel Türk Tarihi Kaynakları, ed. M. Alpargu vd., Kütür Yayınları, Ordu 2019, s.257-267.
• Paullo Oderborni, Ioannis Basilidis Magni Moscoviae Ducis Vita, 1585.
• Paviot, J., “England and the Mongols”, Journal of the Royal Asiatic Society, Vol. 10/ 3, 2000, s.305-318.
• Peregrinatores Medii Aevi Quatutor, ed. J.C.M. Laurent, Leipzig 1864, s.105-141.
• Plano Carpini’nin Moğolistan Seyahatnamesi (1245–1247), çev. E. Ayan, Gece Kitaplığı yay., İstanbul 2014.
• Power, A., Roger Bacon and the Defence of Christendom, Cambridge University Press 2013.
• Rachewiltz, I. de, Papal Envoys to the Great Khans, Faber and Faber Limited Publishing, London 1971.
• “Relatio Fr. Iohannis de Marignolli”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.524-560.
• Rerum Moscoviticarum Commentarii Sigismundi Liberi Baronis in Herberstein, Basileae 1571.
• Richard, J., “The Relatio de Davide as a Source for Mongol History and the Legend of Prester John”, Proceedings of the 35th Permanent International Altaistic Conference, Taipei 1993, s.417-429.
• Ricoldus de Monte Crucis, Doğu Seyahatnamesi, Latince aslından Çeviren A.D. Altunbaş, Kronik kitap, İstanbul 2018.
• Simon de Saint Quentin, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245–1248, çev. E. Özbayoğlu, Daktav yay., Antalya 2006.
• “Splitli Toma, Salona ve Split Piskoposlarının Tarihi”, Moğollar Avrupa’da, Hazırlayan, Çeviren ve Notlandıran A.T. Özcan, Kronik Kitap, İstanbul 2020, s.89-131.
• “The Narrative of Brother Benedict the Pole”, The Mongol Mission, translated by a nun of Stanbrook Abbey, edited and with and Introduction C. Dowson, Sheed and Ward Publishers, New York 1955, s.79-84.
• Thomae Archidiaconi Spalatensis, Historia Salonitanorum atque Spalatinorum Pontificum / History of the Bishops of Solona and Split, ed. and trans. D. Karbic et al, Central European Universtiy, Budapest 2006.
• Toma Splitskiy, İstoriya Arhiepiskopov Salonı i Splita, Vstupitel’naya Stat’ya, Perevod, Kommentariy O.A. Akimovoy, İzdatel’stvo İndrik, Moskva 1997.
• “Torre Maggioreli Üstat Roger, Macaristan Krallığının Tatarlar Tarafından Yıkımı Üzerine Ağıt”, Moğollar Avrupa’da, Hazırlayan, Çeviren ve Notlandıran A.T. Özcan, Kronik Kitap, İstanbul 2020, s.135-218.
• Tractatus de Duabus Sarmatiis Asiana et Europiana et de Contentis in Eis, 1518.
• Wilhelm von Rubruk, Moğolların Büyük Hanına Seyahat 1253–1255, çev. E. Ayan, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2001.
• William of Adam, How to Defeat the Saracens, Text and Translation with Notes, Giles Constable, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington DC 2012.