Taberistan Sayyidleri

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 4, 11 - 41, 17.06.2020

Ali İpek

Öz

Taberistan, Hazar denizinin güneyine düşen, Kazvîn sahillerine kadar uzanan Elburz silsilesinin bulunduğu genelde dağlık ve genişçe bir alanı ifade ediyor. Bu saha Doğudan Cürcân ve Kûmis, batıdan ise Deylem’le sınırlı. Dihista, Cürcân, Esterabâd ve Âmül bu alanın önemli şehirleri arasında bulunuyor. Gîlan ise en önemli komşu merkez olarak yer alıyor. Bölge, İslâmî dönem öncesinde İran merkezi idareler tarafından atanan ve İspehbed denilen mahallî valiler tarafından yönetiliyordu.
Taberistan, Hz. Osman dönemi (23-35/644-656) Kûfe valisi Saîd b. el-As komutasındaki ordu tarafından 30/650 yılında fethedilerek İslâm hâkimiyetine alındı. Bu fetihlerde Ehl-i Beyt’in iki kanadının başı Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin (r.a) de yer almışlardı. Bu durum Ali evladının İran coğrafyasına geçişlerinin ilk adımını oluşturdu. Hz. Ali’nin hilâfet merkezini Kûfe’ye taşıması ise, bu ailenin doğudaki varlığının siyasî adımı oldu.
Hz. Hasan’ın Kûfe’de sürdürdüğü altı aylık hilâfeti üzerine bu görevden feragatle, Medine’de zehirlenerek vefatı, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişinden sonra bu aile üzerindeki siyasî baskı artarak devam etti. Hz. Ali evladı bu durum karşısında İslâm coğrafyasının ücra köşelerine kadar göçmek ve yayılmak zorunda kalmışlardı. Bunlar arasında İran toprakları, Seyyid ailelerin en çok tercih ettikleri yerlerden biriydi. Bu coğrafyada dağlık Taberistan bölgesi de Ali evladının yoğun bir şekilde vardıkları ve yerleştikleri bir alan olmuştu. Seyyid ailelerin yayılma ve farklı coğrafyalara göçmelerinin en önemli nedenlerinden biri de, kendileri için cibillî bir görev addettikleri İslâm dininin tebliği, onun Kur’an ve Sünnete göre yaşanmasının, ilmin, irfanın öğretilmesinin ruhî aşk ve zevkiydi.
Hz. Hasan (r.a) nesline mensup Seyyid aileler Taberistan’da çoğunluğu oluşturuyor. Zeyd b. Hasan ve Hasan b. Hasan b. Ali b. Ebî Talib kardeşlerin oğulları, torunları bunların başında geliyor.
Hz. Hüseyin (r.a) evladı da bu coğrafyada yine amcaoğullarından ayrılmamış, bunlar da Taberistan’a yerleşerek, ilmin, mana âleminin öncüsü olmuşlardı. Taberistan’da bu kola mensup Seyyid ailelerin ekserisini Zeynel Abidin (r.a.) (Ali b. Hüseyin)’den gelen nurlu nesil oluşturuyor. Hüseyin el-Asgar b. Ali Zeynel Abidin ve İmam Ca’fer-i Sadık’ın oğlu İmam Musa Kâzım’ın oğulları, torunları bölgede sayı bakımından daha bir öne çıkıyorlardı.

Anahtar Kelimeler

Seyyid, Taberistan, İran

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel b. Muhammed eş-Şeybânî, Müsned, Tahkîk, Vasiyullah M. Abbâs, Beyrut 1983.
• Ahmed b. Sehl er-Razî, Ahbâru Fahh ve Haberü Yahya b. Abdullah ve Ehîhi İdris b. Abdullah, Tahkîk, D. Mahir Cerrâr, Beyrut 1995.
• el-Akîkî, Yahya b. el-Hasan b. Ubeydullah el-Hüseynî, el-medenî, Kitâbu’l-Muakkabîn, Tahkîk, M. Hüseyin, (y.y) 2015.
• el-Askalânî, Ahmed b.Ali, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe, Beyrut 1328.
• Beyhakî, Zahîrüddîn, Lübâbü’l-Ensâb ve’l-Elkâb ve’l-A’kâb, http/alwaraq.net.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân,, nşr. A.Enis et-Tabba’-Ö. Enis et-Tabba’, Beyrut 1987.