Nadir Şah Dönemi Afşarlı Tarihi'nin Ana Kaynakları

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 6, 1 - 15, 30.06.2021

Umut Kırca

Öz

Nadir Şah ve Afşarlılar (1736-1804), XVIII. yüzyıl Türk, İran ve Asya tarihinde büyük etkiler bırakmış ve bu etkiler çeşitli kaynaklar aracılığıyla günümüze ulaşmıştır. Nadir Şah, Safevîlerin ardından İran üzerinde Afşarlı Hanedanı’nı kurmuştur. Bu dönemi anlatan kaynakların büyük çoğunluğunun dili de Farsça’dır. Farsça ana kaynaklar dışında diğer devletlerle ilişkiler vasıtasıyla ve elçilikler aracılığıyla Nadir Şah ve Afşarlılar hakkında bilgi veren Osmanlı Türkçesi, Ermenice ve Batı dillerinde yazılmış kaynaklar da mevcuttur. Fakat bugüne kadar Nadir Şah ve Afşarlı tarihi kaynaklarının tanıtımı üzerine müstakil bir çalışma kaleme alınmamıştır. Bununla birlikte bu dönemi anlatan kaynaklar bazı Türkçe eserlerde esas konu olmadan tanıtılmıştır. Bu durum, okuyucuların ve bu dönem hakkında araştırma yapmak isteyenlerin Nadir Şah ve Afşarlı tarihi kaynakları hakkında doğrudan bilgi edinmesi noktasında müstakil bir çalışma bulamamasına sebebiyet vermiştir. Bundan dolayı biz de bu çalışmamızda Afşarlılar dönemi kaynaklarını derli toplu bir şekilde tanıtarak okuyucuların konu hakkında detaylı bilgi edinmesini amaçladık. Bu çalışmayı yaparken kaynakların muhtevaları, nüshalarının nerelerde bulunduğu, kaynakların kimler tarafından çalışıldığı hakkında bilgiler vermeye gayret ettik. Bununla birlikte kaynakları önem sırasına göre sunmaya çalıştık. Bu çalışma ile böylece Afşarlılar tarihi kaynakları üzerine okuma ve çalışma yapacak olanlara iyi bir referans olacağımızı umut ediyoruz.

Anahtar Kelimeler

Nadir Şah, Afşarlılar, Safevîler, Nadir Şah Dönemi Kaynakları, Afşarlı Dönemi Kaynakları

Kaynakça

• ABDİ EFENDİ, Abdi Tarihi, haz. Faik Reşit Unat, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1943.
• ABU’L-HASAN KAZVİNÎ, Favaidü’s-safev’îyye (Tarih-i Selatin ve Umara-yı Safevî Pes ez Sukut-ı Devlet-i Safevîyye), haz. Meryem Mir Ahmedi, Tehran, Müessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1367 h.ş.
• ARUNOVA, M. R. – EŞREFYAN, K. Z., Nadir Şah-ı Avşar, çev. Nergize Turaeva, İstanbul, Selenge Yayınları, 2015.
• ATEŞ, Abdurrahman, Avşarlı Nadir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri, SDÜ SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta, 2001.
• BUDAK, Adnan, Mustafa Nazif Efendi’nin İran Elçiliği, KTÜ SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, 1999.
• ÇETİN Altan - DİLEK Kaan, Safevî Dönemi İran Tarihi Safevî Tarihinin Kaynakları, Ankara, İraniyat Yayınları, 2017.
• ETHE, E., Catalogue of Persian Mss. in the Library of India Office, Oxford, 1903.
• İZZİ SÜLEYMAN EFENDİ, İzzi Tarihi, haz. Ziya Yılmazer, İstanbul, Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2019.
• JAMES BAILLIE FRASER, History of Nadir Shah, London, 1742.
• JAVANSHIR, Babak, İran’daki Türk Boyları ve Boy Mensubu Kişiler (Safevî Dönemi - I. Şah Tahmasb Hâkimiyetinin Sonuna Kadar / 1576), MSGSÜ SBE, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007.
• JEAN OTTER, Sefername-i Jean Otter, Asr-ı Nadir Şah, çev. Ali İkbali, Saziman-ı İntişarat-ı Cavidan, Tehran, 1363 h.ş.
• JONAS HANWAY, An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea, C. IV, London, 1753.
• KARADENİZ, Yılmaz, İran Tarihi, İstanbul, Selenge Yayınları, 2012.
• KOCA RÂGIB MEHMED PAŞA, Tahkik ve Tevfik, haz. Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2003.
• MİRZA MEHDİ HAN ESTERABADÎ, Târih-i Cihanguşâ-i Nâdirî, haz. Mitra Mehrabadî, Tehran, Donya-i Ketab, 1390 h.ş.
• MUHAMMAD ALİ HAZİN, The Life Of Sheikh Mohammed Ali Hazin, haz. Francis Cunningham Belfour, London, 1831.
• MUHAMMED HALİL MARAŞÎ-İ SAFEVÎ; Mecma’ü’t-Tevarih, haz. Abbas İkbal Aştiyani, Tehran, Ketabhane-i Senayî u Ketabhane-i Tehurî, 1362 h.ş.
• MUHAMMED HAŞİM ASAF, Rüstemü’t Tevârih, haz. Muhammed Meşîrî, Tehran, Çaphane-i Sepehr, 1352 h.ş.
• MUHAMMED KAZIM MERVÎ, Âlem Âra-i Nâdirî, C. I-II-III, haz. Muhammed Emin Riyahî, Tehran, İntişârât-i Zevâr, 1364 h.ş.
• MUHAMMED MUHSİN MÜSTEVFÎ, Zübdetü’t Tevârih, haz. Behrûz Gûderzî, Tehran, İntişârât-i Dâneşgâh-i Tehran, 1375 h.ş.
• ÖZER, Alaettin, Vekayi'name-i Nadir Şah Der-Mezahib-i Şi'iyye-i Ca'feriyye, İÜ SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1990.
• PADRİ BAZEN, Nameha-i Tabib-i Nadir Şah, çev. Ali Asğar Hariri, Tehran, Encümen-i Asar-i Millî, 1340 h.ş.
• SHAHED, Babak, Dürre-i Nadiri’ye Göre Nadir Şah ve Dönemi Tercüme ve Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2016.
• SIRRI EFENDİ, Risâletü’t-Târîh-i Nâdir Şâh, haz. Mehmet Yaşar Ertaş, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2012.
• ŞEM’DANİ ZADE FINDIKLILI SÜLEYMANİ EFENDİ, Mür’it Tevarih, haz. M. Münir Aktepe, İstanbul, İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1976.
• TANBURÎ ARUTİN, Tahmas Kulu Han’ın Tevarihi, haz. Esat Uras, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1942.
• VAK’ANÜVİS SUBHÎ MEHMED EFENDİ, Subhi Tarihi - Sami ve Şakir Tarihleri ile Birlikte (İnceleme ve Karşılatırmalı Metin), haz. Mesut Aydıner, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2008.