OSMANLI EĞİTİM KURUMLARINDA ÖĞRENİM GÖREN TÜRKİSTANLI ÖĞRENCİLERİN MEKTUPLARINDA TÜRKİSTAN’IN DURUMU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 11, 31.12.2022

Abduvali Yo'ldashev

Öz

Makale, Cedid aydınları ve ilim sevenlerin inisiyatifiyle 20. yüzyılın başlarında Türkistan gençliğinin Türkistan eğitim tarihini ele almaktadır. Bu dönemde aydınlar, İstanbul'un çeşitli eğitim kurumlarında yüksek ve orta dereceli özel eğitim almaları için birçok yerel genci bu ülkeye gönderdi. Bazı gençler kendi başlarına okumaya gittiler. İstanbul'da okurken kendi toplumlarını kurdular. Türkistan'da eğitim sisteminin gelişmesinde, yurtdışındaki gençlerin yaşamının örgütlenmesinde toplum çok şey yaptı. Bazı gençler eğitim sürecinde bu ülkede eserlerini oluşturmuş ve bu eserler Türkistan'ın her yerine yayılmıştır. Makale ayrıca, ana konu olarak gündeme getirilen iki mektubu, zamanları için gerekli görülen okul ve basın konusuna özel bir vurgu yaparak incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ceditçilik, Yabancı, Eğitim, Basın, İlkokul, Mektup, İstanbul, Sadoi Türkiston

THE SITUATION OF TURKISTAN AND SOLUTION SUGGESTIONS IN THE LETTERS OF TURKISTAN STUDENTS STUDYING IN OTTOMAN EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Öz

It deals with the history of Turkestan education of the youth of Turkestan in the early 20th century with the initiative of Cedid intellectuals and science lovers. In this period, the intellectuals sent many young people from Turkistan to this country to receive special education in high and secondary schools in various educational institutions in some cities of the Ottoman Empire. Some young people went to study on their own. While studying in Istanbul, they established their own society. The society has undertaken important duties in the develop-ment of the education system in Turkestan and in the organization of the life of young people abroad. Some young people created their works in this country during the education process and these works spread all over Turkestan. The article also analyzes two letters written from Istanbul, with special emphasis on school and the press, which were deemed necessary for their time.

Anahtar Kelimeler

Jadidism, Foreign, Education, Press, Primary School, Letter, Istanbul, Sadoi Turkestan, Ceditçilik, Yabancı, Eğitim, Basın, İlkokul, Mektup, İstanbul, İstanbul, Sadoi Türkiston

Kaynakça

• ABDURASHIDOV Z. “Fitrat ijodi va faoliyatiga bir nazar: “Munozara” va Istanbuldagi Buxoro xayriya jamiyati” // O’zbekistonda xorijiy tillar. – 2020. –№2. – S. 283-291.
• ALLWORT’ E. Central Asia. A Centry of Russian rule. – Newyork-London: Columbia University Press, 1967.
• ANDICAN AHAT. Cedidizmoden Bağimsizliğa hariçte. Turkistan Mucadelesi. 1. Baski. – Istanbul: Emre Yayinlari, 2003.
• AYNIY S. Buxoro inqilobi tarixi uchun materiallar. Moskva,1926. 84-bet.
• BALDAUF I. Jadidisam in Central Asia wit’in Reformism and Modernism in t’e Muslim World // Die Weit des Islams. 41, no. 1 Mar. 2001. – s. 72-88.
• GAFAROV N. Djadidizm v Sredney Azii v kontse XIX – nachale XX vv. Av-toref. dok. ist. nauk. – Dushanbe. 2013.
• K’ALID ADEEB. T’e Politics of Muslim Cultural Reform: Jadidizm in Central Asia. – Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 1998.
• KARIMIY F. “Istanbul maktablari haqida bir qadar ma’lumot”, Sho’ro. – 1913. № 73, – S. 213-214.
• KOCAOGLU T. Turkistanda Yenilik hareketleri ve ihtilaler. 1900-1924: 1. Baski: – Haarlen, 2001.
• MAHMUD XO’JA IBN BEHBUD XO’JA HATIB. “Tomin istiqbol”, Shuhrat. 7 Şubat 1908.
• MUHAMMADXO’JA BIN BOTIRXO’JA. “Istanbuldan maktub”, Sadoi Türkistan. 17 Ekim 1914.
• M. Z. HIDOYATIY. “Bursadan maktub”, Sadoyi Türkistan. 30 Mayıs 1914.
• ÖZBEKISTAN ULUSAL ARŞIVI. Fon I-19, Liste 4, Koleksiyon 115.
• ÖZBEKISTAN ULUSAL ARŞIVI. Fon I-461, Liste 1, Koleksiyon 1260.
• ÖZBEKISTAN ULUSAL ARŞIVI. Fon I-461, Liste 1, Koleksiyon 1280.
• ÖZBEKISTAN ULUSAL ARŞIVI. Fon I-461, Liste 1, Cilt 2115.
• QALAMPIR. “Namangan ulamolarin teatru va maktabg’a nazarlari”, Sadoi Turkiston. 1914. № 64.
• R. MUZAFFARZODA. “Bizda ziyolilar va milliy matbuot”, Sadoi Turkiston. 1914. №44.
• TURDIEV Ş. Ular Germaniyada o’qigan edilar. – Toshkent: Fan, 1991.
• “Yas Türkistan”dan secilmis makaleler. – Istanbul: Türkistan Idil-Ural vakfi, 2006.
• YOQUB. “Ilk xojam”, Yosh Turkiston. – 1934. –№50. – B.13.