FİLİPP İ. GOLOŞYOKİN’İN KAZAKİSTAN’DA “KÜÇÜK EKİM” FİKRİNİN UYGULANMASI VE KOLEKTİFLEŞTİRME POLİTİKASI (1925-1933)

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 10, 28 - 43, 29.06.2023

Nurullah Çetin

Öz

Türkistan’da 18. ve 19. yüzyılda ortaya çıkan ve gelişen Rus yayılmacılığı, iskân ve sömürgeciliği bölgenin özellikle iktisadi ve sosyal yapısını derinden etkilemiştir. Rusların, Türkistan halklarına uyguladıkları asimilasyon ve zorla kültür değişim faaliyetleri mevcut sosyal düzeni değiştirmenin yanı sıra milli kimlik anlayışının bozulmasına zemin hazırlamıştır. Bu durum Kazak Türkleri içinde geçerli olmuştur. 1917’de Şubat ve Ekim İhtilalleri, Çarlık ordularını tasfiye eden Bolşevikler, Sovyetler Birliği’ni kurmuştur. Sovyet hükümeti, 1920-1921 yıllarında Kazakistan’a hâkim olmuştur. Bu dönemin ilk yıllarından itibaren Kazakistan’da Sovyet insanı yaratma politikası çerçevesinde, Kazak halkının siyasi, ekonomik ve toplumsal yapılarını doğrudan hedef almıştır. Nitekim Filipp İsayeviç Goloşyokin, 1925-1933 yılları arasında Kazakistan’da “Küçük Ekim” fikrinin uygulanması için özellikle yoğun bir şekilde Sovyetleştirme politikası uygulanmıştır. Bu politikayla Kazak toplumda önemli etki ve değişime neden olmuştur. Bu bağlamda Filipp İ. Goloşyokin’in, “Küçük Ekim” fikrini gerçekleştirme uygulamaları ve kolektifleştirme politikaları ile Kazakistan’da meydana gelen siyasi, sosyal ve ekonomik alandaki değişimler Türk tarihi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu çalışmada F. İ. Goloşyokin siyasi hayatı ve Kazakistan’a tayin edilişi ele alınmıştır. Kazakistan’da “Küçük Ekim” fikrinin uygulanması ile “Köylünün Sovyetleştirilmesi” ve kolektifleştirme politikaları değerlendirilmiştir. Bu politika sonucunda Kazakistan’da meydana gelen siyasi, sosyal ve ekonomik değişimler de ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği, Kazakistan, Goloşyokin, Küçük Ekim, Sovyetleştirme, Kolektifleştirme

IMPLEMENTATION OF FİLİPP I. GOLOSHCHEKIN'S IDEA OF "SMALL OCTOBER" IN KAZAKHSTAN AND THE POLICY OF COLLECTIVIZATION (1925-1933)

Öz

The Russian expansionism, settlement and colonialism that emerged and developed in the 18th and 19th centuries in Turkestan deeply affected the economic and social structure of the region. The assimilation and forced cultural exchange activities implemented by the Russians on the Turkestan peoples not only changed the existing social order, but also laid the gro-undwork for the deterioration of the understanding of national identity. This situation was valid for Kazakh Turks. In 1917, the February and Octo-ber Revolutions, the Bolsheviks, who liquidated the Tsarist armies, estab-lished the Soviet Union. The Soviet government dominated Kazakhstan in 1920-1921. Since the first years of this period, within the framework of the policy of creating Soviet people in Kazakhstan, it has directly targeted the political, economic and social structures of the Kazakh people. As a matter of fact, between 1925 and 1933, Filipp Isaevich Goloshchekin implemented an intense Sovietization policy for the implementation of the “Small Octo-ber” idea in Kazakhstan. With this policy, Kazakh society caused significant impact and change. In this context, Filipp İ. Goloshchekin's practices of realizing the idea of "Small October" and his collectivization policies and the changes in the political, social and economic fields in Kazakhstan are of great importance for Turkish history.
In this study, F. İ. Goloshchekin’s political life and his appointment to Kazakhstan are discussed. The implementation of the "Small October" idea in Kazakhstan and the "Sovietization of the Peasant" and collectivization policies were evaluated. As a result of this policy, the political, social and economic changes that took place in Kazakhstan were discussed.

Anahtar Kelimeler

Soviet Union, Kazakhstan, Goloshchekin, Small October, Sovietization, Collectivization

Kaynakça

• BARDATOVA, S. A., “Istoricheskiye Aspekty Kollektivizatsii v Ka-zakhstane”, Istoriya Gosudarstva, No. 2, 2012, ss. 90-96.
• ERCİLASUN, Güljanat, “Stalin Döneminde Kazak Aydınların Tasfi-yesi”, Stalin ve Türk Dünyası, Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Liaisan Şahin, Kaknüs yayınları, İstanbul, 2007.
• Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar, çev. Abdulva-hap Kara, Selenge Yayınları, İstanbul, 2013.
• HAYİT, Baymirza, Sovyetlerde Türklüğün ve İslam'ın Bazı Mesele-leri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2000.
• HEKİMOĞLU, Vecihi Sefa Fuat, “20. Yüzyılın İlk Yarısında Kaza-kistan’da Yaşanan Açlık Felaketi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergi-si, Sayı: 15, Temmuz 2018, ss. 209-227.
• İBRAHİM, Damira, TÜRK, Vahit, Kazakistan’da Kızıl Kıtlık (1929-1933): Stalin’e Mektuplar-Anılar-Röportajlar, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2016.
• İVANOV, B., Yakov Mikhaylovich Sverdlov: Yego Zhizn' i Deya-tel'nost' (1885-1919), Gosudarstvennoye İzdatel'stvo, St. Petersburg, 1921.
• İZMOZİK, V., STARKOV, B., PAVLOV B., RUDNİK S., Podlin-naya İstoriya RSDRP-RKP(b)-VKP(b): Kratkiy Kurs: Bez Umolchaniy i Fal'sifikatsiy, Piter, Sankt-Petersburg, 2009.
• KOZLOV, Aleksandr Petrovich, “Khlebozgotovitelnyy Krizis 1927/28 g. v K azakhstane i Yego Posledstviya”, Istoricheskiye, Filosofskiye, Politicheskiye i Yuridicheskiye Nauki, Kul'turologiya i Iskusstvovedeniye: Voprosy Teorii i Praktiki, No. 7. CH. 2, Gramota, Tambov, 2013, ss. 56-60.
• KOZYBAYEV, M. K., ABYLKHZHİN, J. B., ALDAZHUMANOV, K. S., Kollektivizatsiya v Kazakhstane: Tragediya Krest'yanstva, Biblioteka İstorika, Alma-Ata, 1992.
• KOZYBAYEV, Manaş Kabaşeviç, Istoriya i Sovremennost', Gılım, Almatı, 1991.
• KURMANALİYEVA, Ainura, ABZHALOV, Sultanmurat, SAPAROV, Bakhytzhan, “Yesevi Topraklarında Ateizm ve Kültürel Sekü-lerlik Politikaları: 1920-1940 Yılları Arasında Sovyet Yönetiminin Kazakis-tan’daki İslam Politikası”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 94, 2020, ss. 171-189.
• LENİN, V. İ., Rus Sosyal-Demokrat İşçi Partisi’nin Kuruluşu, çev. Ahmet Kılıç, Günce Yayınları, İstanbul, 1977.
• MİKHAYLOV, Valeriy, Khronika Velikogo Dzhuta: Dokumen-tal'naya Povest', Zhalyn, Almatı, 1996.
• MOLDABAYEVA, Dânâ, Kazakların Zuhuru ve Kazak Hanlığının Kuruluşu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2000.
• OLCOTT, Martha Brill, “The Collectivization Drive in Kazakhs-tan”, The Russian Review, C. 40, No. 2, 1981, ss. 122-142.
• SADIKOV, Ramin, Kanlı Dört Yıl: Rus İç Savaş Tarihi (1917-1920), Nobel Yayınları, Ankara, 2020.
• STALİN, I. V., Sochineniya, T. 11, Moskova, Gosudarstvennoye İz-datel'stvo Politicheskoy Literatury, 1949.
• TURSUNBAYEV, A., Pobeda Kolkhoznogo Stroya v Kazakhstane, Kazakhskoye Gosudarstennoye Izdatelstvo, Almatı, 1957.
• Ugolovnyy Kodeks RSFSR, Gosudarstvannoye Izdatelstvo Yuridic-heskoy Literatury, Moskova, 1950.
• VAS’KOVSKİY, O. A., MOİSEYEVA, Y. I., “Materialy k Kiografii F. I. Goloshchekina”, Voprosy İstorii Urala, Sayı: 7, Sverdlovsk, 1967, ss. 27-40.
• VERKHOTUROV, Dmitriy Nikolayevich, Asharshylyk: Velikiy go-lod v Kazakhstane 1932-1933 Godov, SelfPub, 2020.
• Vmeste s Il'ichem: Biobibliograficheskiy Spravochnik, red. R. P. Poddubnaya, Kuybyshev, Knizhnoye izdatel'stvo, 1979.
• Vtoroy Vserossiyskiy S'yezd Sovetov, Ed. K. G. Kotel'nikov, Gos. Izd-vo, Moskova, 1928.
• YILDIRIM, Seyfi, EGAMBERDİYEV, Mirzahan, “Taşnakçı Ermeni Levon İ. Mirzoyan'ın Kazakistan'daki Faaliyetleri (1933-1938)”, Bilig, No. 101, 2022, ss. 31-56.