Batı’da Barış, Doğu’da Savaş: Pasarofça Antlaşması Sonrası Suriye ve Irak’ta Nizamın Tesisi (1718-1722)

Yıl 2023, , 7 - 32, 31.01.2023

M. Habib Saçmalı

https://doi.org/10.26570/isad.1235710

Öz

Osmanlı Devleti 1722-47 yılları arasında İran’da uzun süren savaşlara katıldı. Bu makale, Batı’da barışın sağlandığı ve Doğu’da savaş ihtimalinin günden güne arttığı 1718-1722 yılları arası dönemde Osmanlı hükümetinin imparatorluğun güneydoğu bölgelerinde yaptığı hazırlıkları ele almaktadır. Makale Suriye ve Irak’taki askerî ve siyasî nizamın tesisi faaliyetlerini merkez-çevre ilişkileri bağlamında Osmanlı arşiv kaynaklarını esas alarak incelemekte, Osmanlı merkezî otoritesinin Suriye ve Irak’taki gücünün imkânlarını ve sınırlarını tartışmaktadır. Araştırmanın bulguları, Bâbıâli’nin bir yandan sert önlemler (sopa), diğer yandan önemli tavizlerle (havuç) merkezi otoriteyi sağlamaya çalıştığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Merkez-Çevre, Mevâlî Urbanı, Suriye, Irak

Peace in the West War in the East: Reestablishing Order in Syria and Iraq after the Treaty of Passarowitz (1718-1722)

Öz

The Ottoman Empire participated in long-lasting wars on the Iranian front between 1722 and 1747. This article deals with the preparations the Sublime Porte made in the empire’s southeast between 1718 and 1722, when peace was established in the west and the possibility of war in the east increased day by day. The article specifically examines the Porte’s measures to establish military and political order in today’s Syria and Iraq in the context of center-periphery relations, based on Ottoman archival sources. It discusses the power and limitations of the Ottoman central authority in Syria and Iraq. One of the article’s main arguments is that the Sublime Porte tried to establish the central authority with employing strict measures (stick) on the one hand and making important concessions (carrot) on the other.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Center-Periphery, Mawali Bedouins, Syria, Iraq

Kaynakça

• 998 numaralı Muhasebe-i Vilâyet-i Diyâr-ı Bekr ve Arab ve Zü’l-kâdiriyye Defteri: 937/1530, nşr. Ahmet Özkılınç v.dğr., Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 1998.
• Abou-El-Haj, Rifa‘at Ali, The 1703 Rebellion and the Structure of Ottoman Politics, Leiden: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te İstanbul, 1984.
• Aktepe, Münir, “İpşir Mustafa Paşa”, DİA, 2000, s. 375-376.
• Barkey, Karen, Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization, Ithaca: Cornell University Press, 1996.
• Ceylan, Ebubekir, “Carrot or Stick? Ottoman Tribal Policy in Baghdad, 1831-1876”, International Journal of Contemporary Iraqi Studies, 3/2 (2009): 169-186.
• Dağlı, Murat, “The Limits of Ottoman Pragmatism”, History and Theory, 52 (2013): 194-213.
• Douwes, Dick, The Ottomans in Syria: A History of Justice and Oppression, London-New York: IB Tauris, 2000.
• Güngörürler, Selim, Diplomacy and Political Relations between the Ottoman Empire and Safavid Iran, 1639-1722 (doktora tezi), Georgetown University, Washington, 2016.
• İnalcık, Halil, “State, Sovereignty and Law during the Reign of Süleymân”, Süleymân the Second and his Time, ed. Halil İnalcık - Cemal Kafadar, The Isis Press, 1993, s. 59-92.
• Kasaba, Reşat, A Moveable Empire: Ottoman Nomads, Migrants, and Refugees, Seattle: University of Washington Press, 2010.
• Kırca, Ersin, Sadaret Yazışmalarını Hâvî Bir Münşeat Mecmuası: 1114-1116/1703-1704 (doktora tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2015.
• Klein, Janet, The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone, Stanford: Stanford University Press, 2011.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Irak”, DİA, 1999, s. 85-86.
• Küpeli, Özer, “Irak-ı Arap’ta Osmanlı-Safevi Mücadelesi (XVI-XVII. Yüzyıllar)”, History Studies, Ortadoğu özel sayısı, (2010): 227-244.
• Lockhart, Laurence, The Fall of the Safavī Dynasty and the Afghan Occupation of Persia, Cambridge: Cambridge University Press, 1958.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskânı, İstanbul: Eren Yayıncılık, 1987.
• Parry, Vernon J., “The Period of Murad IV, 1617-1648”, The History of the Ottoman Empire to 1730, ed. Michael A. Cook, Cambridge: Cambridge University Press, 1976, s. 133-156.
• Râşid Mehmed Efendi - Çelebizâde Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, ed. Abdülkadir Özcan v.dğr., I-III, İstanbul: Klasik Yayınları, 2017. Rayfield, Donald, Edge of Empires: A History of Georgia, London: Reaktion Books, 2012.
• Saçmalı, Muhammet Habib, Sunni-Shiite Political Relations in the First Half of the Eighteenth Century and Early Modern Ottoman Universal Caliphate (doktora tezi), University of California, Davis, 2021.
• Samardžić, Nikola, “The Peace of Passarowitz, 1718: An Introduction”, The Peace of Passarowitz, 1718, ed. Charles Ingrao v.dğr., West Lafayette: Purdue University Press, 2011, s. 9-37.
• Shay, Mary Lucille, The Ottoman Empire from 1720 to 1734: As Revealed in Despatches of the Venetian Baili, Westport: Greenwood Press, Publishers, 1978.
• Silâhdar Mehmed Ağa, Nusretnâme: Tahlil ve Metin, haz. Mehmet Topal, (doktora tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2001.
• Winter, Stefan, “Aufstieg und Niedergang des osmanischen Wüstenemirats (1536–1741): Die Mawali-Beduinen zwischen Tribalisierung und Nomadenaristokratie”, Saeculum, 63/2 (2013): 249-263.
• Winter, Stefan, “Osmanische Sozialdisziplinierung am Beispiel der Nomadenstämme Nordsyriens im 17.–18. Jahrhundert”, Periplus: Jahrbuch für außereuropäische Geschichte, 13 (2003): 51-70.
• Yiğit, Ahmet, “Osmanlı Devleti’nin Payas ve Birecik Limanları Üzerinden Bağdat’a Askerî Malzeme Nakline Dair Ayıntab Şer’iyye Sicillerinden Bazı Belgeler”, 38. ICANAS: Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15. 09. 2007-Ankara): Bildiriler, Ankara 2012, VII, 3397-3418.
• Ze’evi, Dror, An Ottoman Century: The District of Jerusalem in the 1600s, Albany: State University of New York Press, 1996.