Kayıp Aydınlanma: Arap Fetihlerinden Timur’a Orta Asya’nın Altın Çağı

Yıl 2021, , 185 - 189, 29.01.2021

Ertuğrul Ökten

https://doi.org/10.26570/isad.846712

Öz

Tek çizgi halinde ilerleyen bir tarihsel süreç yerine dünyanın farklı yerlerindeki gelişmelere tarih içinde hak ettikleri konumu vermeyi vaat eden çalışmalardan biri de S. Frederick Starr’ın Kayıp Aydınlanma adlı eseridir. Bu eserin tezi VIII. yüzyıldan XIII. yüzyılın ortalarına kadar olan yaklaşık 500 yıllık bir dönemde dünyanın entelektüel merkezinin Orta Asya olduğudur. Orta Asya yaklaşık olarak Mâverâünnehir ve Horasan olarak tanımlanır. Bu argümanı yazar kronolojik olarak düzenlenmiş on beş bölümde savunur. Fikir verebilmek için bu bölümleri verelim: 1. Dünyanın Merkezi, 2. Dünya Düşkünü Kentliler, Kadim Topraklar, 3. Meziyetler, İnançlar ve Fikirler Kazanı, 4. Araplar’ın Orta Asya’yı Fethi, Orta Asya’nın Bağdat’ı Fethi, 5. Bağdat’ta Doğu Rüzgârı, 6. Seyyah Âlimler, 7. Horasan: Orta Asya’nın Yükselen Yıldızı, 8. Orta Asya’da Açan Bir Çiçek: Sâmânî Hanedanlığı, 9. Çölde Bir An: Me’mûnîler Döneminde Ürgenç (Gürgenç), 10. Sahneye Türkler Çıkıyor: Kâşgarlı Mahmut ve Yûsuf Has Hâcib, 11. Bir Yağmacının İdaresi Altında Kültür: Mahmut’un Gaznesi, 12. Selçuklu Kubbesi Altında Çalkantılar, 13. Moğol Asrı 14. Timurlenk ve Halefleri, 15. Retrospektif: İstiridye ile Kumun Hikâyesi. İçindekilerden de anlaşılabileceği gibi kitap uzmanlardan ziyade genel okuyucuyu hedefler.

Anahtar Kelimeler

S. Frederick Starr, Kayıp Aydınlanma, Orta Asya

Kaynakça

• Starr, S. Frederick, Kayıp Aydınlanma: Arap Fetihlerinden Timur’a Orta Asya’nın Altın Çağı (çev. Yusuf Selman İnanç), İstanbul: Kronik, 4. bs., 2020.