Hikmetü’l-‘Ayn Geleneğine Göre Varlık: İbn Mübârekşah Yorumu

Yıl 2012, Sayı: 27, 69 - 86, 01.09.2012

Necmi Derin

Öz

Bu makale, Hikmetü’l-‘ayn’ın müellifi Kâtibî ve onun şarihi İbn Mübârekşah’ın varlık hakkındaki düşüncelerini incelemektedir. Varlık, İbn Sînâ ve takipçileri tarafından “müşekkik” bir kavram olarak kullanılır. Kelamcıların büyük çoğunluğu mana ortaklığını mutevâtı’ veya müşekkik savunurken Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî ve Ebü’l-Hüseyin el-Basrî ise lafız ortaklığını müşterek savunurlar. Lafız ortaklığına göre varlık, “vâcib” zorunlu ve “mümkün” diye taksim edilemez. Kelamcıların büyük çoğunluğuna göre varlık, hem mümkün varlıkta hem zorunlu varlıkta mahiyete eklenir. Filozoflara göre ise varlık müşekkik bir kavram olduğundan öncelik ve kuvvet bakımından farklı anlamlara sahiptir. Varlık-mahiyet ayrımı Vâcibü’lvücûd için söz konusu olmazken mümkünlerde varlık mahiyetten ayrıdır.

Anahtar Kelimeler

Hikmetü’l-‘ayn, Kâtibî, Kazvînî, İbn Mübârekşah, varlık, mahiyet, müşterek, mutevâtı’, müşekkik.

The Existence According to the Tradition of Hikmat al-‘ayn: The Commentary of Ibn Mubārakshah

Öz

This article investigates thoughts of al-Kātibī, author of Hikmat al-‘ayn, and his commentator Ibn Mubārakshah on the matter of existence. Ibn Sīnā and his followers use the term “existence” as a concept that is predicated mushakkik . According to the majority of theologians existence is univocal / synonymous mutawāti’ or mushakkik but for Abū al-Hasan al-Ash‘arī and Abū al-Husayn al-Basrī it is equivocal/homonymous mushtarak . There is no classification of existence as necessary and contingent in the homonymous concept. According to the majority of theologians existence is attached to the quiddity of both of necessary and contingent beings. The philosophers argue that since existence is a predicated concept, it has different meanings in terms of priority and strength. The existence-quiddity distinction does not apply to necessary beings Wājib al- wujūd . However, existence is separate from quiddity in the contingent beings

Anahtar Kelimeler

Hikmat al-‘ayn, Kātibī, Ibn Mubārakshah, existence, quiddity, mushtarak, mutawāti’, mushakkik