Türkiye’de Üniversite, Medrese ve Yüksek Öğretime Dair Tercüme Eserler (1980’den Günümüze)

Yıl 2021, Sayı: 46, 163 - 223, 03.08.2021

Tuncay Başoğlu

https://doi.org/10.26570/isad.957283

Cited By: 1

Öz

1980 askeri darbesinden sonra Türkiye’de yüksek öğretim sistemi yeni bir düzenlemeye tâbi tutulmuş ve bu alanda yeni bir dönem başlamıştır. Bu çerçevede Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kurulmuş, farklı yüksek öğretim kurumları üniversiteye çevrilerek veya katılarak tek tip bir kurum haline getirilmiş (bunun bazı istisnaları vardır), üniversite sayısı ve buna bağlı olarak öğrenci sayısı artmıştır. Yeni dönemin bir başka yönü, ülkenin giderek dünyaya daha fazla açılmasının ve dünyadaki yeni siyasi (soğuk savaşın sona ermesi, Avrupa Birliği’nin [AB] kurulması gibi), iktisadi (başta Amerikan üniversitelerinde olmak üzere araştırma üniversitelerinin ve piyasa ilişkilerinin öne çıkması gibi) ve teknolojik (internet devrimi, e-kitap, dijital kaynaklar gibi) gelişmelerin yüksek öğretimin gelişmesine, yaygınlaşmasına ve dönüşmesine büyük bir katkı yapmış olmasıdır. Bütün bunlara bağlı olarak Türkiye’de de üniversiteye dair literatürde büyük bir artış ve çeşitlilik meydana gelmiştir. Bu artış ve çeşitlilik, nitelik olarak da yüksek öğretim ve üniversite tasavvurunda önemli bir gelişme kaydedildiğini göstermekle birlikte, 1990’lı ve 2000’li yılları başka askeri darbelerin gölgesinde harcayan ülkede, yüksek öğretim sisteminde ciddi bir sıçramanın ve dönüşümün olduğunu söylemek zordur. 1980 öncesi döneme dair yazdığım makalede Türkiye’de modern yüksek öğretim ve üniversite sistemi kurulurken, “Bir üniversite fikri var mıydı veya ciddi bir araştırma, değerlendirme yapıldı mı?” sorusunun cevabını aramıştım. Seksen sonrası dönemde de aynı soru etrafında literatürü inceleyeceğim. Literatürün genişliği sebebiyle bu makalede yüksek öğretim ve üniversite konulu tercüme eserleri ele aldım, telif eserlerle ilgili değerlendirmeyi ise bir başka çalışmaya bıraktım. Tercüme eserlerle ilgili buradaki değerlendirmeye, makale tercümeleri dahil edilmediği gibi belirli üniversiteleri veya belirli bir ülkenin yüksek öğretimini tanıtım amaçlı kitaplarla edebî eserler de alınmamıştır.

Anahtar Kelimeler

üniversite, medrese, yüksek öğretim

Kaynakça

• Ahavi, Şahruh, İran›da Din ve Siyaset: Pehlevi Devrinde Ulema-Devlet İlişkileri, çev. Selahattin Ayaz, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
• Akademik Yaşam İçin Anahtar Kelimeler, Princeton’dan Bir Düşünce Topluluğu, ed. Graham Barnett, çev. Zeliha Yılmazer, İstanbul: İthaki, 2019.
• Alvânî, Tâhâ Câbir, Dünden Bugüne Bilginin İslâmîleştirilmesi, İstanbul: Koba Yayınları, 1995.
• Başoğlu, Tuncay, “George Makdisî (1920-2002)”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Oryantalist İslâm hukukçuları özel sayısı, 4 (2004): 87-115.
• Başoğlu, Tuncay, “Türkiye’de Üniversite ve Yüksek Öğretime Dair Eserler (1775-1980)”, İslâm Araştırmaları Dergisi, 45 (2021): 103-144.
• Ben-David, Joseph, American Higher Education - Directions Old and New, New York: McGraw-Hill, 1972.
• Ben-David, Joseph, Centers of Learning: Britain, France, Germany, United States, New York: McGraw-Hill, 1977.
• Bok, Derek, Higher Learning, Cambridge: Harvard University Press, 1986.
• Constantinides, C. N., Higher Education in Byzantium in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries, 1204-ca.1310, Lefkoşe: Cyprus Research Centre, 1982.
• Çağdaş İslam Bilimine Giriş, ed. Uyanık, Mevlüt, Ankara: Fecr Yayınları, 2012.
• Die Idee der Deutschen Universität - Die fünf Grundschriften aus der Zeit ihrer Neubegründung durch klassischen Idealismus und romantischen Realismus, ed. Ernst Anrich, Darmstadt: H. Gentner, 1956.
• Eroğlu, Elif Afra, İsmail Raci Faruki, Seyyid Muhammed Nakib el-Attas ve Seyyid Hüseyin Nasr'a Göre Bilginin Batılı ve İslami Temelleri (yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi, 2019.
• Faruki, İsmail R., Islamization of Knowledge: General Principles and Workplan, 2nd edition, revised and expanded by Abdulhamid Abu Sulayman, Herndon: IIIT, 1409/1989.
• Fazlurrahman, “Islamization of Knowledge: A Response”, American Journal of Islam and Society, 5/1 (1988): 3-11.
• Fisher, Donald, “Homo Academicus Review Essay”, The Journal of Higher Education, 61/5 (1990): 581-91.
• Gatto, John Taylor, Eğitim: Bir Kitle İmha Silahı - Zorunlu Eğitimin Karanlık Dünyasında Bir Yolculuk, çev. M. Ali Özkan, İstanbul: EDAM Yayınları, 2016.
• Goody, Jack, Tarih Hırsızlığı, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Gür, Bekir S., Egemen Üniversite: Amerika’da Yükseköğretim Sistemi ve Türkiye İçin Reform Önerileri, İstanbul: EDAM Yayınları, 2016.
• Hirsch, E. Ernst, Anılarım: Kayzer Dönemi, Weimar Cumhuriyeti, Atatürk Ülkesi, çev. Fatma Suphi, Ankara: TÜBİTAK, 1997. İslam Bilimi Tartışmaları, der. ve çev. Mustafa Armağan, İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• İslam ve Modernizm: Fazlurrahman Tecrübesi, İstanbul: İBB, 1997.
• Kahya, Esin, “Sayılı, Aydın”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sayili- aydin (07.05.2021).
• Kant, I., Ruhun Gücü Hakkında, çev. Hulusi Yazıcıoğlu, Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi, 1998.
• Karakaya, M. Fatih, “Ecce Homo Academicus”, Sosyoloji Dergisi, 3/25 (2012): 103-11.
• Kerr, Clark, The Great Transformation in Higher Education, 1960-1980, New York: State University of New York Press, 1991.
• Lowe Roy - Yoshihito Yasuhara, The Origins of Higher Learning: Knowledge Networks and the Early Development of Universities, New York: Routledge/Taylor & Francis, 2016.
• Markopoulos, Athanasios, “Bizans İmparatorluğu Döneminde Konstantinopolis’te Eğitim”, çev. Ahmet Aydoğan, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul: İBB Kültür A.Ş. - İSAM, 2015, IX, 24-32; (https://istanbultarihi.ist/330-bizansimparatorlugu- doneminde-konstantinopoliste-egitim 21.04.2021).
• Martin, Joseph B., Samandan Sarmaşığa - Bir Harvard Tıp Fakültesi Dekanının Anıları, çev. Gökçe Çakmak, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Mevdûdî: Hayatı, Görüşleri ve Eserleri: Doğumunun Yüzüncü Yılı Anısına Sempozyum, ed. Abdülhamit Birışık, İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Modern Çağda Ulema, ed. Ebu Bekir Ahmed Bagader, çev. Osman Bayraktar, İstanbul: İz Yayıncılık, 1991.
• Nakosten, Mehdi, History of Islamic Origins of Western Education, Denver: University of Colorado, 1964.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Genç Müslümana Modern Dünya Rehberi, çev. Şahabeddin Yalçın, İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslam’da D üşünce v e Hayat, çev. Fatih Tatlılıoğlu, İstanbul: İnsan Yayınları, 1988.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslam ve İlim - İslam Medeniyetinde Aklî İlimlerin Tarihi ve Esasları, çev. İlhan Kutluer, İstanbul: İnsan Yayınları, 1989; İslam ve Bilim - İslam Medeniyetinde Pozitif Bilimlerin Tarihi ve Esasları, çev. İlhan Kutluer, İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Modern Dünyada Geleneksel İslam, çev. Savaş Ş. Barkçin – Hüsamettin Arslan, İstanbul: İnsan Yayınları, 1989.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Seyyid Hüseyin Nasr’ın Temel Düşünceleri, ed. William Chittick, İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Ortega y Gasset, Jose, Misión de la Universidad, Buenos Aires: y.y., 2001.
• Ortega y Gasset, Jose, Mission of the University, çev. Howard Lee Nostrand, London – New York: Routledge, 2014.
• Ökten, Kaan H., Heidegger ve Üniversite, İstanbul: Everest Yayınları, 2002.
• Pedersen, Johannes, “Mescid”, İslâm Ansiklopedisi, 3. bs., İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1979, VIII, 1-86.