“Dünya ve Din Siyaseti”: Saîd b. İsmail el-Aksarâyî’nin Siyaset İlmihalinde Hilâfet

Yıl 2014, Sayı: 32, 63 - 98, 01.07.2014

Özgür Kavak

Öz

İslâm siyaset düşüncesi içinde bulunduğumuz dönemde giderek esaslı bir tartışma alanı haline gelmiştir. Bu sebeple, klasik fıkhî birikimin siyasî düşünce açısından incelenmesi önem arz etmektedir ve yeni açılımlara imkân tanıyacaktır. Bu kabulden hareketle hazırlanan elinizdeki çalışma sûfî meşrep bir Hanefî fakihi ve müderris olan Saîd b. İsmail el-Aksarâyî’ye ait Siyâsetü’d-dünyâ ve’d-dîn adlı eser çerçevesinde hilâfet meselesini ele almaktadır. İtikat, ibadet ve devlet idaresiyle ilgili konuları aynı kavramsal çerçeve dahilinde ve bir arada ele alması hasebiyle “siyaset ilmihali” şeklinde isimlendirmeyi uygun bulduğumuz bu kitap, günümüz Türkiye coğrafyası menşeli ulemânın fıkıh-siyaset ilişkisine dair ilgisini yansıtan mühim bir çalışmadır. Kendisine özgü yaklaşımları olan Hanefî bir fakih olarak siyasî-fıkhî konuları değerlendiren bu “siyaset ilmihali” hilâfetin gerekliliği, şartları ve halifenin vazifeleri, ülü’l-emr ve bey‘at gibi hilâfetle ilgili meseleler açısından “siyasî-fıkhî hükümleri” ele alan ilgili literatürle mukayeseli bir şekilde incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyasî-fıkhî ahkâm, Saîd b. İsmail el-Aksarâyî, İslâm siyaset düşüncesi, siyaset ilmihali, hilâfet

“Politics of the World and Religion”: The Caliphate in Saīd ibn İsmail al-Aksarāyī’s Ilmihāl of politics

Öz

Islamic political thought has recently become an important topic of discussion. For this reason, it is important to examine the classical fiqh tradition in terms of political thought, thus opening a new space for inquiry. Based on this assumption, the present paper examines the question of the caliphate within the context of the Siyāsa al-dunyā wa al-dīn of Saīd ibn İsmail al-Aksarāyī; Aksarāyī was a Hanafi jurist of Sufi-origins and a madrasa professor. Because the book treats matters of faith, worship and state administration within the same conceptual framework and discusses them collectively, I prefer to call it a kind of “political catechism” or ilmihāl of politics. This is an important work which reflects the overall interest of the ulamā in the Turkish region in the relationship between fiqh and politics. As a Hanafi scholar, the author investigates various politico-juridical topics in the book from a somewhat unique perspective. The paper discusses topics related to the caliphate, including the necessity, conditions and functions of the caliphate, as well as the concepts of ul al-amr (ruler) and bay’ah (consent) in a comparative fashion, locating these terms in the relevant literature on “politico-juridical ahkām.”

Anahtar Kelimeler

Politico-juridical ahkām, Islamic political thought, Ilmihāl of politics, khilafa

Kaynakça

• Saîd b. İsmail b. Ömer er-Rûmî el-Aksarâyî, Siyâsetü'd-dünyâ ve'd-dîn, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Akşehir, nr. 228.