Finansal Bilgi Manipülasyonu Bağlamında Bağımsız Denetçi Raporlarının ve SPK Bültenlerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 13 - 42, 23.12.2020

Serdar Benligiray Ahmet Onay

Öz

Finansal bilgiyi manipülasyonu uygulamalarında önemli bir boyut kazancın olduğundan farklı gösterilmesidir. Yönetimin ihtiyaçları doğrultusunda, kazancın gerçekten farklı olarak raporlamak için kazanç yönetimi veya kazanç manipülasyonu uygulanabilir. Agresif kazanç yönetimini saptamak için denetçi görüşlerinden, hileli kazanç manipülasyonunu saptamak için düzenleyici otoritenin beyanlarından faydalanılabilir. Bu çalışma, 2013-2019 yıllarını kapsayan dönemde Türkiye'de uygulanan finansal bilgi manipülasyonu uygulamalarını incelemeyi amaçlamaktadır. Şartlı görüşlerin içeriği incelendiğinde kazanç yönetimine işaret eden vurgular gözlenmiştir. Bunların içinde önemli bir kısmı şüpheli alacak karşılığı ve finansal varlıklar değer düşüklüğü karşılığı kaydetmemek gibi tahakkuk muhasebesi uygulamalarıdır. SPK bültenlerinin içeriği incelendiğinde, hileli kazanç manipülasyonunun yanı sıra, şirketin malvarlığının azaltılmasına ilişkin saptamalar gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazanç yönetimi, Kazanç manipülasyonu, Muhasebe hilesi

Kaynakça

• Ağca, A. ve Önder, Ş. (2016). İşletmelerde Kar Yönetimi ve Kurumsal Yönetim Yapıları Arasındaki İlişki: Bist Üzerine Bir Uygulama, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 47, 23-47.
• Akçay, A. ve Bilen A. (2018). Kâr Yönetiminin Kavramsal Çerçevesi, Van YYÜ İİBF Dergisi, 3(5), 43-61.
• Akdoğan, N. (2020). Borsa İstanbul (BİST) Şirketlerinin 2017 ve 2018 Yıllarındaki Denetim Görüşleri ile Bağımsız Denetçi Raporlarında Verilen Görüşün Dayanağının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış, 59, 1-18.
• Altunal, I. ve Kurnaz N. (2020). Muhasebe Manipülasyon Riskinin Hile Üçgeni ve Örgütsel İşletme Stratejileri Üzerindeki Etkisi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Özel Sayı 2020; 22, 97-129.
• Amiram, D., Bozanic, Z., Cox, J.D., Dupont,Q., Karpoff,J.M. ve Sloan, R. (2018). Financial Reporting Fraud and Other Forms of Misconduct: A Multidisciplinary Review of the Literature, Review of Accounting Studies, 23, 732-783.
• Arens, A., Elder, R. J. ve Beasley, M. (2012). Auditing and Assurance Services: an Integrated Approaches, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Bartov, E., Gul, F. A., ve Tsui, J. S. L. (2001). Discretionary Accruals Models and Audit Qualifications, Journal of Accounting and Economics, 30(3), 421–452.
• Baruch, L. (2003). Corporate Earnings: Facts and Fiction, The Journal of Economic Perspectives, 17(2), 27-50.
• Becker, C. L., DeFond, M. L., Jiambalvo, J., ve Subramanyam, K. R. (1998). The Effect of Audit Quality on Earnings Management, Contemporary Accounting Research, 15(1), 1-24.
• Beneish, D.M. (1997). Detecting GAAP Violation: Implications for Assessing Earnings Management Among Firms with Extreme Financial Performance, Journal of Accounting and Public Policy, 16(3), 271-309.
• Beneish, M.D. (2001). Earnings Management: a Perspective, Managerial Finance, 27(12), 3-17.
• Breton, G. ve Stolowy, H. (2000). A Framework for the Classification of Accounts Manipulations, HEC Accounting & Management Control Working Paper No. 708/2000.
• Brown, Paul R. (1999). Earnings Management: A Subtle (And Troublesome) Twist to Earnings Quality, Journal of Financial Statement Analysis, 4(2).
• Dağlar, H. ve Pekin, S. (2011). Kurumsal Yönetim İle Finansal Tablo Manipülasyonu Arasındaki İlişki: İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’nde Yer Alan Şirketlerde Bir Araştırma, Mali Çözüm, 107, 19-44.
• Davis-Friday, P.Y. ve Frecka, T.J. (2002). What Managers Should Know About Earnings Management - Its Prevalence, Legality, Ethicality, and Does It Work?, Review of Accounting and Finance, 1(1), 57-71.
• DeAngelo, L. E. (1981). Auditor Size and Audit Quality, Journal of Accounting and Economics, 3(3), 183-199.
• DeAngelo, L. E. (1986). Accounting Numbers as Market Valuation Substitutes: A Study of Management Buyouts of Public Stockholders, The Accounting Review, 61(3), 400-420.
• Dechow, P. M., ve Sloan, R. G. (1991). Executive incentives and the Horizon Problem: An Empirical Investigation, Journal of Accounting and Economics, 14(1), 51-89.
• Dechow, P. M., Sloan, R. G., Sweeney, A. P. (1995). Detecting Earnings Management, The Accounting Review, 70(2), 193-225.
• Dechow, P. M., Sloan, R. G., ve Sweeney, A. P. (1996). Causes and Consequences of Earnings Manipulation: An Analysis of Firms Subject to Enforcement Actions by the SEC, Contemporary Accounting Research, 13(1), 1-36.
• Dechow, P.M. ve Skinner D.J. (2000). Earnings Management: Reconciling the Views of Accounting Academics, Practitioners, and Regulators, Accounting Horizons, 14(2), 235-250
• Dechow, P.M. ve Skinner, D.J. (2000b). Earnings Management: Reconciling the Views of Accounting Academics, Practitioners, and Regulators, AAA/FASB Financial Reporting Issues Conference.
• Dechow, P., Ge, W., ve Schrand, C. (2010). Understanding Earnings Quality: A Review of the Proxies, Their Determinants and Their Consequences, Journal of Accounting and Economics, 50, 344–401.
• Dechow, P. M., Ge, W., Larson, C. R., ve Sloan, R. G. (2011). Predicting Material Accounting Misstatements. Contemporary Accounting Research, 28(1).
• Demir, V. ve Bahadır, O. (2007). Muhasebe Manipülasyonu - Yöntemler ve Teknikler, Mali Çözüm, 84, 103-119.
• Doğan, S. ve Kayakıran, D. (2017). İşletmelerde Hile Denetiminin Önemi, Maliye Finans Yazıları, 108, 167-188.
• Emmanuel, G. (2012). Audit Quality in Common-law and Code-law Emerging Markets: Evidence on Earnings Conservatism: Agency Costs and Cost of Equity, Emerging Markets Review, 13(2), 101–117.
• Erickson, M., Hanlon, M. ve Maydew E.L. (2006). Is There a Link between Executive Equity Incentives and Accounting Fraud?, Journal of Accounting Research , 44(1), 113-143.
• Fındık, H. ve Öztürk, E. (2016). Finansal Bilgi Manipülasyonunun Beneish Modeli Yardımıyla Ölçülmesi: BIST İmalat Sanayi Üzerine Bir Araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 483-499.
• Francis, J. R., ve Krishnan, J. (1999). Accounting Accruals and Auditor Reporting Conservatism, Contemporary Accounting Research, 16(1), 135-165.
• Güleç, Ö.F., Temiz, H. Ve Öztürk, E. (2017). Denetim Kalitesinin Kazanç Yönetimi Uygulamaları Üzerindeki Etkisi: BİST Şirketleri Üzerine Bir Araştırma, 2. Uluslararası Trakya Muhasebe Finans ve Denetim Sempozyumu, 164-175.
• Gündoğdu, A., Kılıç Depren, S. Ve Kartal, M.T. (2017). Türkiye’de Yatırımcı Hakları ve Yatırımcıların Korunmasına Yönelik Bir Araştırma, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 21-38.
• Güner, M. ve Kurnaz, E. (2020). Muhasebe Manipülasyonunun Beneish Modeli Yardımıyla Ölçülmesi: BIST Kimya, Petrol, Plastik Endeksi Şirketleri Üzerine Bir Araştırma, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13(2), 195-214.
• Healy, P. M. (1985). The Effect of Bonus Schemes on Accounting Decisions, Journal of Accounting and Economics, 7, 85-107.
• Healy, P.M. ve Whalen J.M. (1999). A Review of the Earnings Management Literature and Its Implications for Standard Setting, Accounting Horizons, 13(4),365-383.
• Jones, J. (1991) Earnings Management During Import Relief Investigations, Journal of Accounting Research, 29(2), 193-228.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Bağımsız Denetim Standardı (BDS) 240. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BDS/bdsyeni25.12.2017/BDS%20240-Site(1).pdf
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Bağımsız Denetim Standardı (BDS) 700. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BDS/BDS%20700(2).pdf
• Kara, S., Sakarya, Ş. ve Aksu, M. (2016). Beneish Modeli İle Kazanç Manipülasyonunun Tespit Edilmesi: BIST Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(2), 13–25.
• Kaya, H.P. ve Uzay, Ş. (2018). Hileli Finansal Raporlama ve Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Özel Sayı 20, 721-740.
• Küçüksözen, C. ve Küçükkocaoğlu G. (2004) Finansal Bilgi Manipülasyonu: İMKB Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma, 1st Annual International Accounting Conference, MODAV, İstanbul.
• Küçükkocaoğlu G. ve Küçüksözen, C. (2005). Gerçeğe Aykırı Finansal Tabloların Ortaya Çıkarılması: İMKB Şirketleri Üzerine Amprik Bir Çalışma, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 28, 160-171.
• Küçüksözen, C. (2005). Finansal Bilgi Manipülasyonu: Nedenleri, Yöntemleri, Amaçları, Teknikleri, Sonuçları ve İMKB Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Ankara: SPK Yayınları No: 183.
• Lev, B. (2003). Corporate Earnings: Facts and Fiction, Journal of Economic Perspectives, 17(2), 27-50.
• Levitt Jr, A. (1998). The Numbers Game. The CPA Journal, 68(12), 14-19.
• Marinakis, P. (2011). An Investigation of Earnings Management and Earnings Manipulation in the UK, Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Nottingham, Nottingham.
• McNichols, M. F. ve Wilson, P.G. (1988) Evidence of Earnings Management from the Provision for Bad Debts, Journal of Accounting Research, 26, 1-31.
• McNichols, M. F.(2000) Research Design Issues in Earnings Management Studies, Journal of Accounting and Public Policy, 19, 313-345.
• Memiş, M.Ü. ve Çetenak, E.H. (2012). Kurumsal Yönetimin Kazanç Yönetimi Uygulamaları Üzerine Etkisi: İMKB'de İşlem Gören Şirketler Üzerine Uygulama, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 205-224.
• Messier, F. W., Glover, S. M. ve Prawitt, D. F. (2016). Auditing & Assurance Services: A Systematic Approach, New York: McGraw-Hill Education.
• Mohanram, P. S. (2003). How to Manage Earnings Management, Accounting World, 10(1), 1-12.
• Mulford, C. W. ve Comiskey, E. E. (2002). The Financial Numbers Game Detecting Creative Accounting Practices. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Nelson, M. W., Elliott, J. A., ve Tarpley, R. L. (2002). Evidence from Auditors About Managers' and Auditors' Earnings Management Decisions, The Accounting Review, 77, 175-202.
• Ocak, M. ve Güçlü, F. C. (2014). Muhasebe Manipülasyonu: Hile, Yaratıcı Muhasebe, Kâr ve İzlenim Yönetimine İlişkin Kavramsal Çerçeve, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(3), 123-135.
• Öcal, N., Öcal Ö. ve Atasoy, Y.(2017). Muhasebe Bazlı Kazanç Manipülasyonunun Tespitinde Kullanılan Beneish Modelinin Test Edilmesi, 21. Finans Sempozyumu, Balıkesir.
• Özden, E. ve Ataman, B. (2014). Kar Yönetimi ve Yöntemleri, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, Cilt 11(42), 13-25.
• Rosner, R. L. (2003). Earnings Manipulation in Failing Firms, Contemporary Accounting Research, 20(2), 361-408.
• Schilit, H. M. (2002). Financial Shenanigans: How to Detect Accounting Gimmicks & Fraud in Financial Reports, 4. Ed., McGraw Hill, E-book ISBN: 978-1-26-011726-4.
• Schipper, K. (1989). Commentary on Earnings Management, Accounting Horizons, 3(4), 91-102.
• Stolowy, H. ve Breton, G. (2000). A Review of Research on Accounts Manipulation, Annual Congress of European Accounting Association, Münih, 29-31.
• Stolow, H. ve Breton G. (2004). Accounts Manipulation: A Literature Review and Proposed Conceptual Framework, Review of Accounting and Finance, 3(1), 5-99.
• Stolowy, H. ve Lebas M. J. (2006). Financial Accounting and Reporting: A Global Perspective (2. Baskı). Boston, ABD: Cengage Learning.
• Svabova, L., Kramarova, K., Chutka, J., ve Strakova, L. (2020). Detecting earnings manipulation and fraudulent financial reporting in Slovakia. Oeconomia Copernicana, 11(3), 485-508.
• Tendeloo, B. ve Vanstraelen, V. (2008). Earnings Management and Audit Quality in Europe: Evidence from the Private Client Segment Market, European Accounting Review, 17(3), 20–38.
• Tepeli, Y. ve Kayıhan, B. (2016). Muhasebe Manipülasyonunun Beneish Modeli İle Tespit Edilmesi: BİST Gıda Maddeler Sanayi Sektöründe Bir Uygulama, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 245-264.
• Uzunoğlu, H. (2018). Finansal Bilgi Manipülasyonu: BIST Sınai Endeksi (XUSIN) Uygulaması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Varıcı, İ. ve Er, B. (2013). Muhasebe Manipülasyonu ve Firma Performansı ilişkisi: İMKB Uygulaması, Ege Akademik Bakış Dergisi, 13(1), 43-52.
• Yörük, N. ve Doğan, E. (2009). Finansal Bilgi Manipülasyonu ve Finansal Bilgi Manipülasyonunun Belirlenmesine Yönelik İMKB’de bir Uygulama, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Zhou, W. ve Kapoor, G. (2011). Detecting Evolutionary Financial Statement Fraud, Decision Support Systems, 50(3), 570-575.