Psikolojik (Algılanan) Güçlendirmenin İçsel Ve Dışsal İş Doyumu Üzerine Etkisinde Duygusal Bağlılığın Aracılık Rolü: Kamu Çalışanları Üzerinde Bir Yapısal Eşitlik Modeli Uygulaması

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 1, 47 - 71, 01.03.2016

Dr.Haluk Erdem Doç.Dr.Mehmet Deniz

Öz

Günümüzde insanlar maddi olarak kazanç sağlamak amacının yanında çeşitli sosyal ihtiyaçlarını da giderebilmek için zamanlarının büyük bir çoğunluğunu iş ortamlarında geçirirler. Bireylerin sahip olduğu “iş” maddi hususlarla birlikte toplum içerisinde onu belirli bir şekilde konumlandıran sosyal faktörlerin en başında gelmektedir. İşini gönülden severek icra eden işgörenlerin örgütlerine ilave katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir. Bu çalışmada içsel ve dışsal iş doyumuna olumlu etkileri olduğu düşünülen psikolojik (algılanan) güçlendirme ve duygusal bağlılık kavramları ele alınmıştır. TRB-2 bölgesinde (Bitlis, Hakkari, Muş, Van) kamuda istihdam edilen sağlık çalışanlarının katılımıyla (n=398) yapılan araştırmalar ve analizler (keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon ve regresyon analizleri) neticesine psikolojik güçlendirmenin içsel ve dışsal iş doyumunu pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca psiklojik güçlendirmenin de duygusal bağlılığı pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği görülmüştür. İlave olarak duygusal bağlılığın içsel ve dışsal iş doyumunu pozitif yönlü ve anlamlı olarak etkilediği belirlenmiştir. Son olarak ise psikolojik güçlendirme ile içsel ve dışsal iş doyumu arasındaki ilişkide duygusal bağlılığın kısmi aracılık rolü oynadığı aşamalı regresyon analizleri, Sobel testleri ve yapısal eşittlik modellemesi ile ortaya konmuştur. Elde edilen bulgular literatürdeki çalışmalarla birlikte tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik güçlendirme, duygusal bağlılık, iş doyumu, kamu çalışanları

The Impact of Psychological (Perceived) Empowerment On External And Internal Job Satisfaction and Mediatıon Role Of Emotional Commitment: A Structural Equation Model Practice On Public Employees

Öz

Today people not only work and spend most of their time on business environment for financial gains, but also for satisfying various social needs. Business is one of the basic values for people which strengthens the sense of belonging and determines the social identity among individuals. Employees, who willingly do their job, undoubtedly create added values. In this study, psychological empowerment and emotional commitment concepts, which are considered to have positive effects on internal and external job satisfaction, are discussed. As a result of researches and analyses (exploratory and confirmatory factor analysis, correlation and regression analyses), which made with the participation of public sector health employees (n=398) on TRB-2 region (Bitlis, Hakkâri, Muş, Van), it was determined that psychological empowerment effects internal and external job satisfaction in a positive and meaningful way. Besides, it was also observed that psychological empowerment effects emotional commitment in a positive and meaningful way. In addition, it was observed that emotional commitment effects internal and external job satisfaction in a positive and meaningful way. Finally, it was demonstrated that emotional commitment takes a mediation role in the relationship between psychological empowerment and internal and external job satisfaction by using gradual regression analyses, Sobel tests and structural equation modeling. Obtained findings will be discussed with the studies in the literature.

Anahtar Kelimeler

Psychological empowerment, emotional committment, job satisfaction, public employees

Kaynakça

• Açıkalın, C. (2011). İçsel ve dışsal doyumun örgütsel bağlılığa etkisi: Eskişehir üretim sektörü örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2011, 237-254.
• Ahmad, N. ve Oranye, O. (2010). Empowerment, job satisfaction and organizational commitment: a comparative analysis of nurses working in Ma- laysia and England, Journal of Nursing Manage- ment, 18, 582–591.
• Allen, N.J. ve Meyer J.P. (1990). “The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance, and Normative Commitment to the Organization”, Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18.
• Arslantaş, C. C. ve Dursun, M. (2008). “Etik Lider- lik Davranışının Yöneticiye Duyulan Güven Ve Psikolojik Güçlendirme Üzerindeki Etkisinde Et- kileşim Adaletinin Dolaylı Rolü.”, Anadolu Uni- versity Journal of Social Sciences, 8(1), 111-128.
• Baker, S., Fitzpatrick, J.J. and Griffin, M.Q. (2011) Empowerment and Job Satisfaction in Associate Degree Nurse Educators, nursıng educatıon rese- arch, 32(4), 234-239.
• Baltaş, Z. (2011), Verimli İş Hayatının Sırrı: Stres, Remzi Kitabevi, 2011, İstanbul.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The Moderator Mediator Variable Distinction in Social Psycho- logical Research: Conceptual, Strategic, and Sta- tistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Bernal, J. G., Gargallo, C. A., Marzo, N. M. ve Rive- ra, T. P. (2005). Job satisfaction: Emprical eviden- ce of gender differences. Women in Management Review, 20 (4), 279-288
• Blau, P. (1964). Exchange and Power in Social Life, New York: Wiley.
• Brown S.P. ve Peterson R.A. (1993). Antecedents and Consequences of Salesperson Job Satisfaction: Meta-Analysis and Assessment of Causal Effects, Journal of Marketing Research Vol. XXX (Febru- ary 1993), 63-77 .
• Budak, G. (2013). Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi, İzmir: Barış Yayınları.
• Bülbül, H. ve Demirer, Ö. (2008). “Hizmet Kalitesi Ölçüm Modelleri Servqual ve Serperf’in Karşılaş- tırmalı Analizi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü Dergisi, 20, 181-198.
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, Ankara, Pegem A Yayıncılık
• Carsten, J. M. ve Spector, P. W. (1987). Unemploy- ment, job satisfaction, and employee
• tumover: A meta-analytic test of the Muchinsky mo- del. Journal of Applied Psychology, 72, 374-381.
• Conger, J. A. ve R. N. Kanungo (1988). “The em- powerment process: Integrating theory and pra- ctice.” Academy of management review, 13(3), 471-482.
• Çalışkan A. ve Hazır K. (2012). Psikolojik güçlendir- menin iş tatminine etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü, Çağ University Journal of Social Sciences, 9(2), 48-76.
• Davar S.C. ve Bala R. (2012). Relationship between job satisfaction & job performance: a meta-analy- sis, The Indian Journal of Industrial Relations, 48(2), 290-305.
• Dickson, K.E. ve Lorenz, A. (2009). Psychological Empowerment and Job Satisfaction of Temporary and Part-Time Nonstandard Workers: A Prelimi- nary Investigation, Journal of Behavioral & App- lied Management;Jan2009, 10(2), 166-191.
• Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2009). Örgüsel bağımlılı- ğın sağlanmasında personel güçlendirme ve psi- kolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fa- kültesi Dergisi, 32, 47-80.
• Eroğlu, A. (2010). Çok Değişkenli İstatistik Teknikle- rin Varsayımları, (Ed.) Ş. Kalaycı, SPSS Uygula- malı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Anka- ra: Asil Yayın Dağıtım Ltd.Şti.
• Fraiser, P.A., Tix A.P. ve Barron K.E. (2004). Testing Moderator and mediator effects in conseling Psy- chology research., Journal of Counseling Psycho- logy, 51(1), 115-134.
• Fu, W. ve Deshpande, S.P. (2014). The Impact of Ca- ring Climate, Job Satisfaction, and Organizatio- nal Commitment on Job Performance of Emplo- yees in a China’s Insurance Company, J Bus Ethi- cs, 124, 339–349.
• Gong, Y., Law, K.S., Chang, S. ve Xin, R. (2009). Human Resources Management and Firm Perfor- mance: The Differentiel Role of Managerial Affe- ctive and Continuance Commitment, Journal of Applied Psyhchology, 94(1), 263-275.
• Greasley, K., Bryman, A., Dainty, A., Price, A., Soe- tanto, R. ve King, N. (2005). Employee percepti- ons of empowerment. Employee relations, 27(4), 354-368.
• Guangping W. and Lee, P.D.,(2009). Psychological Empowerment and Job Satisfaction: An Analy- sis of Interactive Effects, Group & Organization Management, 34(3), 271-296.
• Günlük, M., Özer, G. ve Özcan, M. (2013). İş mem- nuniyetinin muhasebecilerin örgütsel bağlılık ve işten ayrılma eğilimleri üzerindeki etkisi, Ulus- lararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(20), 57-76.
• Güriş, S. ve Çağlayan, E. (2005). Ekonometri, İstan- bul: Der Yayınları.
• Hackman, J. R. ve Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work: Test of a theory. arxanizational Behavior and Human Per- formance, 16, 250-279.
• Hanisch, K. A. ve Hulin, C. L. (1990). Retirement as a voluntary organizational withdrawal behavior. joumal of Vocational Behavior, 37, 60-78.
• Harvey, D. B ve Robert, B. (1996). Human Resource Management-An Experimential Approach, New Jersey: Prantice Hall.
• Henkin, A. B. ve Marchiori, D. M. (2003). Empower- ment and organizational commitment of chirop- ractic faculty. Journal of manipulative and physi- ological therapeutics, 26(5), 275-281.
• Korkmazyürek, H. ve Hazır, K. (2013). Örgütsel Dav- ranış (Ed. Sait Gürbüz ve Ünsal Sığr içinde), İs- tanbul: Beta.
• Hamid, S. F., Nordin, N., Adnan, A. A. ve Sirun, N. (2013). A study on primary school teachers’ or- ganizational commitment and psychological em- powerment in the district of klang. Procedia-So- cial and Behavioral Sciences, 90, 782-787.
• Hu, L. ve Bentler, M. (1995). “Evaluating model fit”, içinde: R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications, Sage, Thousand Oaks, CA, 76-99.
• Johnson, R.A. ve Wichern, D.W. (2002). Applied Multivaried Statistical Analysis, 5th Ed. USA: Pearson Education Int.
• Judge, T. A. ve Bono, J. E. (2001). Relationship of COte self-evaluations traits-selfesteem generali- zed self-efficacy, locus of control, and emotional stability-with job satisfaction and job perfonnan- ce: A meta-analysis. Journal of Applied Psycho- logy, 86, 80-92.
• Judge, T. A. ve Klinger, R. (2008). Job satisfaction: Subjective well-being at work. In M. Eid, & R. Larsen (Eds.), The Science of Subjective Well-Be- ing (Ch. 19, pp. 393-413). New York: Guilford Publications.
• Judge, T.A., Heller, D. ve Klinge,r R. (2008). The Dispositional Sources of Job Satisfaction: A Com- parative Test, Applıed Psychology: An Internatıo- nal Revıew, 2008, 57(3), 361–372
• Kale, E. (2015). Lider Desteği Ve İş Arkadaşları Deste- ğinin İş Performansı Üzerine Etkileri: İş Tatmini Ve Yaşam Tatmininin Aracı Rolü, International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(14), 103-119.
• Karahan, A. (2009). Hekimlerin Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma: Afyon Kocatepe Üniversitesi Hastane- si Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Dergisi, 2009, 421-432.
• Kaplan M. (2010). Otel İşletmelerinde Etiksel İklim ve Örgütsel Destek Algılamalarının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Kapadokya Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ya- yınlanmamış Doktora Tezi.
• Kenny D.A., Kashy, D. ve Bolger, N. (1998). Data Analysis in Socialpsychology, (Ed) D. Gilbert, S. Fiske, & G. Lindzey, The Handbook Of Social Psychology (ss.203-227). Berlin: Springer-Verlag.
• Koçel, T. (2011), İşletme Yöneticiliği, Beta, İstanbul
• Köroğlu Ö. (2012). İçsel ve dışsal iş doyum düzeyle- ri ile genel iş doyum düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi: turist rehberleri üzerinde bir araştır- ma, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2), 275 – 289.
• Leggat, S.G., Bartram, T., Casimir, G. ve Stanton, P. (2010), Nurse perceptions of the quality of patient care: Confirming the importance of empower- ment and job satisfaction, Health Care Manage- ment Review [Health Care Manage Rev], 35(4), 355-64.
• Lin, L. ve Tseng, C. (2013). The Influence Of Leader- shıp Behavıor And Psychologıcal Empowerment On Job Satısfactıon, The International Journal of Organizational Innovation, 5(4), 21-29.
• Locke, E. (1976). The Nature and Causes of Job Sa- tisfaction. In M.D. Dunnette (Ed.). Handbook of Industrial and Organizational Psychology Chi- cago: Rand McNally, 1297–1349. hans, F. (1995), Organizational Behavior, 7th Edition, McGraw-Hill, New York L u t
• Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu K. (2014). Okul Müdürlerinin Etik Liderlik Davra- nışları ile Öğretmenlerin İş Doyumlarının Ör- gütsel Bağlılıkla İlişkisi, Educational Administ- ration: Theory and Practice, 20(1), 47-69.
• Marsh, H. W. ve Hocevar, D. (1985). “Application of confirmatory factor analysis to the study of self-concept: First- and higher-order factor models and their invariance across groups”, Psychological Bulletin, 97, 562–582.
• Meydan C.H. ve Şeşen H. (2011). Yapısal Eşitlik Mo- dellemesi Amos Uygulamaları, Detay, Ankara.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace: Theory, research, and application, Sage Publications, London.
• Onal, G. (2000), Temel İşletmecilik Bilgisi, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Pelit, E., Öztürk, Y. ve Arslantürk, Y. (2011). The ef- fects of employee empowerment on employee job satisfactionA study on hotels in Turkey, Internati- onal Journal of Contemporary Hospitality Mana- gement, 23(6), 784-802.
• Robbins, S.P ve Judge, T.A. (2013). Örgütsel Davra- nış, Çeviren: İnci Erdem, Ankara: Nobel.
• Robbins, S.P. (2001). Orrganizational Behavior, New Jersey: Prantice-Hill.
• Schermelleh, E. K., Moosbrugger, H. and Müller H. (2003). “Evaluating the Fit of Structural Equati- on Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures”, Methods of Psycho- logical Research Online, 8(2), 23-74.
• Schermuly, C.C.,  Schermuly, R.A. ve Meyer, B. (2011). Effects of Vice-Principals’ Psychological Empowerment on Job Satisfaction and Burnout, International Journal of Educational Manage- ment, 25(3), 252-264.
• Scott, K. D. ve Taylor, G. S. (1985). An examination of conflicting findings on the relationship between job satisfaction and absenteeism: A meta-analysis. Academy of Management Journal, 28, 599-612.
• Seçgin, Y. (2007), Otel işletmelerinde personel güç- lendirme ve bir Uygulama. Yayınlanmamış Yük- sek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü.
• Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465 Social Structural Characteristics of Psychological empowerment. Academy of Management Journal, 39(2), 483-504.
• Steers, R.M. (1977). Antecedents and outcomes of or- ganizational commitment. Administrative Scien- ce Quarterly, 22, 46-56.
• Steiger, J. H. (1990). “Structural model evaluation and modification: An interval estimation approach”, Multivariate Behavioural Research, 25, 173-180.
• Şencan, N., Yeğenoğlu, S. ve Aydıntan B. (2013), Sağ- lık çalışanları ve eczacılar üzerinde yapılan iş do- yumu ve örgütsel bağlılık araştırmaları, Marmara Pharmaceutical Journal, 17, 104-112,
• Tatlıdil, H. (1996). Uygulamalı Çok Değişkenli İsta- tistiksel Analiz, Ankara: Cem Web Ofset Ltd.Şti.
• Tekingündüz, S. ve Tengilimoğlu, D. (2013). Hastane Çalışanlarının İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık Ve Örgütsel Güven Düzeylerinin Belirlenmesi, Sa- yıştay Dergisi, 91, 77-103.
• Thomas, K.W. and Velthouse, B.A. (1990). Cogniti- ve elements of empowerment: an “interpretive” model of intrinsic task motivation. Academy of Management Review, 15(4), 666-681.
• Top, M., Akdere M. ve Tarcan M. (2015). Examining transformational leadership, job satisfaction, or- ganizational commitment and organizational trust in Turkish hospitals: public servants ver- sus private sector employees, The International Journal of Human Resource Management, 26(9), 1259-1282.
• Turgut, H. ve Mert, İ.S. (2014). Çalışanların iş do- yumlarının yaşam doyumları üzerindeki etkisi: kamu ve özel sektörde bir alan araştırması, Süley- man Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim- ler Fakültesi Dergisi, 19(4), 77-91.
• TÜİK (2014). Sağlık İstatistikleri, http://www. tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1095, Erişim: 01.02.2015.
• Ullman, J. B. (2001). “Structural equation modeling”, Içinde: B. G. Tabachnick ve L. S. Fidel (Ed.),U- sing Multivariate Statistics, (4th ed; s.:653- 771), Allyn&Bacon, Needham Heights, MA
• Weiss, H.M. ve Cropanzano, R. (1996), Affective events theory: A theoretical discussion of the stru- cture, causes and consequences of affective expe- riences at work, Elseiver.
• Weiss, D. J., Dawis, R. W., England, G. W., Lofqu- ist, L. H. (1967), Manual for the Minnesota Sa- tisfaction Quesitionnaire. [Erişim adresi] http:// vpr.psych.umn.edu/assets/pdf/ Monograph%20 X X II%20%20Manua l%20for%20the%20 MN%20Satisfaction%20Questionnaire.pdf>, Erişim Tarihi: 24. 02. 2015
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulama- lı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldız S. (2014). Örgütsel Adaletin Örgütsel Vatan- daşlık Davranışına Etkisinde İş Tatmininin Aracı Rolü, Ege Akademik Bakış, 14(2), 199-210.
• Yücel, İ ve Demirel, Y. (2012). Psikolojik Güçlendir- menin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Kocaeli Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23, 2012, 19 – 48.
• Yürür, S. ve Demir, K. (2011). Örgütsel adalet ve psi- kolojik güçlendirme: karşılıklı etkileri üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisa- di ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 311- 335.
• Zhou, W.B., Ouyang, Y.Q. ve Qu, H. (2014). The im- pact of psychological empowerment and organi- zational commitment on Chines nurses’ job satis- faction. Contemporary Nurse [Contemp Nurse], 10, 4336-4367.