Türkiye’de Hemşirelik Mesleğinin Profesyonelleşmesi Sürecinde Gelişmeler ve Zorluklar: Sosyolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 4, 113 - 146, 01.12.2015

Yard.doç.dr.temmuz Gönç

Öz

Bu çalışma, bir alan araştırmasının verileri üzerinden hemşirelik mesleğinin profesyonelleşme sürecinde karşılaştığı temel sorunları betimlemeyi ve profesyonelleşme tartışmaları çerçevesinde mesleğin günümüzdeki durumunu sosyolojik olarak değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın örneklemi 42 hemşireden oluşmaktadır, veriler derinlemesine mülakatlar ile elde edilmiş, betimsel ve sistematik olarak analiz edilip yorumlanmıştır. Bulgulara göre mesleki eğitim düzeyindeki çeşitlilik, istihdam tiplerinde görülen farklılıklar, mesleki özerklik ve örgütlenme düzeylerinin düşüklüğü mesleğin profesyonelleşme sürecindeki temel sorunlarıdır. Bunun yanında bulgular meslekte doktor-hemşire otoritesinin sorgulanmaya çalışıldığını, yakın meslekleri dışlayarak kendi pozisyonunu korumaya çalıştığını ve bazı görevlerini başka mesleklere aktarmaya çalıştığını göstermektedir. Profesyonelleşme açısından son derece önemli olan bu üç hareket, hemşireliğin profesyonelleşme sürecinde ilerlemeye devam ettiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, meslekler sosyolojisi, çalışma sosyolojisi, nitel araştırma

Developments and Difficulties in the Professionalization Process of Nursing Occupation in Turkey: A Sociological Evaluation

Öz

This study, drawing on the data of a qualitative field research, aims to describe the main problems of nursing occupation in the professionalization process and to sociologically evaluate the current position of the occupation in the frame of professionalization discussions. The data are gathered by in-depth interviews with 42 nurses who constitute the sample. The findings show that the main problems of nursing occupation in the professionalization process are the variety of occupational education levels, the diversity in employment status and the low degree of occupational autonomy and organization. The findings also show that nursing occupation tries to question the physicians’ authority, to secure its market position by excluding relevant occupations and to transfer some tasks to subordinate occupations. These three acts indicate that nursing is advancing in the professionalization process.

Anahtar Kelimeler

Sociology, sociology of professions, sociology of occupations, sociology of work, qualitative research

Kaynakça

• Abbott, A. (1988).The System of Professions. London, University of Chicago Press.
• Adıgüzel, O., Tanrıverdi, H. ve Sönmez Özkan, D. (2011). “Mesleki Profesyonellik ve Bir Meslek Mensupları Olarak Hemşireler Örneği”.Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 239-259.
• Allen, D. (2000).Changing Shape of Nursing Practice: The Role of Nurses in the Hospital Division of Labour. Routledge, Florence.
• Altıok, H.Ö. ve Üstün, B. (2014). Profesyonellik: Kavram Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hem- şirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 7(2), 151- 155.
• Aslankoç, R., Öztürk, M. ve Yıldırım, N. G. (2001). “Ebe ve Hemşirelerin Mesleki Sorunları ve Ank- siyete ile İlişkisi”.Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 8(2), 12-20.
• Barber, B. (1963). “Some problems in the sociology of professions”.Daedalus, 92(4), 669-688.
• Becker, H. S. (1962). “The nature of a profession”. Henry, N. B. (Ed.) Education for the professions, University of Chicago Press, Chicago. s. 27-46.
• Brannon, R.L. (1994). “Profession and Work Intensi- fication: Nursing in the Cost Containment Era”. Work and Occupations, 21(2), 157-178.
• DOH (2000).Revolution in Casualty Care, Press rele- ase no.2000/18, London, Department of Health.
• Carvalho, T. (2014). “Changing connections betwe- en professionalism and managerialism: a case study of nursing in Portugal”.Journal of Professi- ons and Organization, (1), 176-190.
• Casey, N. (1995a). “Editorial”.Nursing Standard, 9(19), 3.
• Casey, N. (1995b). “Editorial”.Nursing Standard, 9(43), 3.
• Çelik, S., Ünal, Ü. ve Saruhan, S. (2012). “Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Mesleki Pro- fesyonelliklerinin Değerlendirilmesi”.İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Der- gisi, 20(3), 193-199.
• Davis, F. (1966) The Nursing Profession: Five Socio- logical Essays, New York: Wiley.
• Hall, R.H. (1968) “Professionalisation and burea- ucratisation”. American Sociological Review, 33:92-104.
• Demir Dikmen, Y., Yönder, M., Yorgun, S. vd. (2014). “Hemşirelerin Profesyonel Tutumları ile Bunu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi”. Ana- dolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 158-164.
• Durakbaşa, A. (1998). “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşu- mu: Kemalist Kadın Kimliği ve “Münevver Er- kekler”.75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.)İstanbul, Türk Tarih Vakfı Yayını, s.29-50.
• Durkheim, E.(1957).Professional Ethics and Civic Morals.London, Routledge and Kegan Paul.
• Elkan, R. ve Robinson, J. (1993). “Project 2000: The gap between theory and practice”.Nurse Educati- on Today,13(4), 295-298.
• Etzioni, A. (Ed.) (1969).The semi-professions and their organization. Teachers, nurses, social workers. New York,Free Press,
• Fisher, M.J. (2009).“‘Being a Chamelon’: Labour Processes of Male Nurses Performing Bod- ywork”.Journal of Advanced Nursing, 65(12), 2668-2677.
• Freidson, E. (1970).The Profession of Medicine: A Study of the Applied Sociology of Knowledge. New York, Dodd Mead.
• Freidson, E. (1988).Professional Powers: A Study of the Institutionalization of Formal Knowledge. Chica- go, The University of Chicago Press.
• Friedson, E. (2001).Professionalism: The Third Logic on the practtice of knowledge. The University of Chicago Press, London.
• Friedson, E. (1963).The Hospital in Modern Society. New York, Free Press.
• Gordon, S. (2005).Culture and Politics of Health Care Work.New York,Cornell University Press.
• Greenwood, E. (1957).“Attributes of a profession”. Social Work, (2), 45-55.
• Herdman, E. (2012).“Meslekler ve Profesyonellik”. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(2), 3-7.
• Hughes,E.C.(1984).The Sociological Eye. London, Transaction Books.
• Jolley, M. (1989). ‘The professionalisation of nur- sing: the uncertain path’, M. Jolley ve P. Allan (Ed.).Current Issues in Nursing.London, Chap- man and Hall.
• Johnson, T. (1982).“The State and professions : peculiarities of the British”.A. Giddens ve G. Mackenzie (Eds).Social class and the division of labour, Cambridge,Cambridge University Press.
• Katz, F.E. (1969).“Nurses”.A. Etzioni (Ed.) The Semi-Professionals and their Organisations; Te- aching, Nursing and Social Workers. New York, Free Press. s.54-81.
• Kennedy, H.P. ve Lyndon, A. (2008) “Tensions and teamwork in nursing and midwifery relations- hips”. Journal of Obstetric, Gynecologic, Neonatal Nursing, 37(4), 426-35.
• Keogh, J. (1997). “Professionalization of nursing: development, difficulties and solutions”.Journal of Advanced Nursing, 25(2), 302-8.
• Kessler, I., Heron, P. ve Dopson, S. (2015).“Professio- nalization and Expertise In Care Work: The Ho- arding and Discarding of Tasks in Nursing”. Human Resource Management, 54(5), 737-752.
• Klegon, D. (1978).“The sociology of professions: an emerging perspective”.Sociology of Work and Occupations, 5(3), 259-283.
• Korkmaz, F. (2011).“Meslekleşme ve Ülkemizde Hemşirelik”.Hacettepe ÜniversitesiSağlık Bilimle- ri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 18(2), 59-67.
• Korkmaz, F. ve Görgülü, S. (2010). “Hemşirelerin, Meslek Ölçütleri Bağlamında Hemşireliğe İliş- kin Görüşleri”. Hacettepe ÜniversitesiSağlık Bi- limleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 17(1), 1–17.
• McKenna, H. (1999).Nursing Theories and Models. London, Routledge.
• Millerson, G. (1964).The Qualifying Associations: A Study in Professionalization.London, Routledge.
• Morall, P. (2005).Sociology and Nursing: An Introdu- ction.London, Routledge.
• Parsons, T. (1951).The Social System.London, Routle- dge and Kegan Paul.
• Roth, J.A. (1974).“Professionalism: The sociologist’s decoy”.Sociology of Work and Occupations, 1(1), 6-23.
• Salvage, J. (1988).“Professionalisation or struggle for survival? A consideration of current proposals for the reform of nursing in the United King- dom”.Journal of Advanced Nursing, 13(4), 515-19.
• Saks, M. (2010).“Analyzing the professions: The case for the Neo-Weberian approach”.Comparative Sociology, 9(6), 887-915.
• Searle, C. (1978).“The Criteria for Professionalism in Nursing in South Africa”.Curationis, 1(1), 4-8.
• Smith, J.P. (1994).“Project 2000 assesed: Is nursing education a means or an end?”. Journal of Ad- vanced Nursing, 19(3), 411.
• Smith, P. (1993). “Nursing as an occupation”. S. Taylor ve D. Field (Ed.).Sociology of Health and Health Care. Oxford, Blackwell. s.205-33.
• Strauss, A. (1966).“The structure and ideology of American Nursing: An interpretation”. J. Davis, J. (Ed.) The Nursing Profession. New York, John Wiley & Sons. s.60-108
• T.C. Resmi Gazete (2014). 6514 Sayılı Sağlık Bakan- lığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.
• Thompson, D., Newell, R. ve Morrall, P. (2000). Sociology and Nursing.Florence, Routledge.
• Turner, Bryan S. (2011).Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. (Çev. Ü. Tatlıcan) Bursa, Sentez Yayınları.
• Twigg, J. (2006).The Body in Health and Social Care. New York, Palgrave Macmillan.
• Türk Ebeler Derneği (2015). Ebelerin Hemşirelik Yetkisi ile Çalışmaya Devam Etmesi Konusun- da. http://www.turkebelerdernegi.com/index. php?option=com_content&task=view&i- d=87&Itemid=113 Erişim: 20.10.2015
• Ünlütürk, Ulutaş, Ç. (2011). Türkiye’ deSağlık Emek Sürecinin Dönüşümü. Ankara, Notabene.
• Vollmer, H.M. ve Mills, D.L. (1966). Professionaliza- tion. New Jersey, Prentice-Hall.
• Wainwright, P. (1994). “Professionalism and the concept of role extension”. G. Hunt ve P. Wa- inwright (Ed.) Expanding the Role of the Nurse: The Scope of Professional Practice. Oxford, Bla- ckwell. s.3-21.
• Weber, M. (1978).Economy and Society. An outline of interpretive sociology. G. Roth ve C. Wittich (Ed.) Berkeley, University of California Press.
• Wilensky, H.L. (1964).“The professionalization of everyone”.The American Journal of Socio- logy,70(2), 137-158.
• Willmott, H. (1986).“Organising the profession: A theoretical and historical examination of the development of the major accountancy bodies in the UK”.Accounting, Organizations and Society, 11(6), 555-580.