Hamile Kadınların Çalışma Yaşamında Maruz Kaldığı Ayrımcı Uygulamalar

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 2, 79 - 98, 01.06.2012

Dr.Elif Tuğba Doğan

Öz

Kadınlar çalışma yaşamında, pek çok ayrımcı uygulamaya maruz kalmaktadır. Bu makalede çalışma yaşamında cinsiyete dayalı ayrımcılığın bir türü olarak, hamileliğe dayalı ayrımcılık, incelenmektedir. Günümüzde ulusal ve uluslararası pek çok belge ile hamileliğe dayalı ayrımcılık yasaklanmıştır. Ne var ki tüm yasal güvencelere rağmen, Türkiye’de ve dünyanın birçok yerinde kadınlar hamilelik nedeniyle işyerlerinde ayrımcılığa maruz kalmakta hatta bazı işyerlerinde hamile kalmaları yasaklanabilmektedir. Bu ayrımcı uygulamaların en çarpıcı örneklerine uluslararası işbölümünde ucuz işgücü olarak kadın emeği kullanan Latin Amerika ülkelerinin serbest bölgelerinde, maquilalarda rastlanmaktadır. Çalışmanın amacı, ayrımcılık karşıtı ulusal ve uluslararası belge/düzenlemelere rağmen, kadınların çalışma yaşamında hamilelik nedeniyle karşı karşıya kaldıkları ayrımcı pratikleri örneklendirerek tartışmak ve kadın bedeni üzerindeki denetimin boyutlarına dikkat çekmektir. Bu amaçla, kadının doğurganlığı, doğum kontrol teknolojilerinin gelişimi, hamile kadının çalışma yaşamında varlığı ile ulusal ve uluslararası düzenlemelere rağmen uygulamadaki sorunlar çalışmada sırayla ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğurganlık, doğum kontrolü, hamileliğe karşı ayrımcılık, maquiladora, toplumsal cinsiyet, kadın işgücü

Discriminatory Practices against Pregnant Women In Work Life

Öz

Women are exposed to discrimination in their work life. In this study, the pregnancy discrimination as a kind of work life gender discrimination is investigated. Nowadays, many national and international documents prohibit pregnancy discrimination. Nevertheless, despite the presence of all legal assurance, the pregnancy discrimination does exist in the work places; even getting pregnant can be forbidden. The most striking examples of this discrimination can be found in the countries of Latin America, in the free trade zones – in maquilas, where female labor is used as cheap workforce in international division of labor. The aim of this study is to discuss the discriminating actions based on pregnancy in work places within the examples, in spite of the existence of national and international documents/regulations against discrimination; and to draw attention to the magnitude of supervision on women body. To do so, women fertility, the development of contraception methods, the presence of pregnant women in the work life and the problems regardless of the national and international regulations are examined respectively.

Anahtar Kelimeler

Fertility, contraception, pregnancy discrimination, maquiladora, gender, female labor force

Kaynakça

• Akgökçe, N. ve Zırhlı-Kaplan, S. (2006), “Novamed’de Kızlar Grevde: İçerideki Arkadaşları da Yanımıza Çağırıyoruz”, Petrol-İş Kadın, Sayı:21,
• Akşit, E.E. (2009), “Kısırlık: Olanak ve Ta- hakküm,” Fe Dergi, C.1, S.2, s. 44- 54.
• Astarcıoğlu-Bilginer, S. (2009), Feminist So- lidarity: Possibility of Feminism in Soli- darity Practices?, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bacon, D., (2004) The Children of NAFTA, Labor Wars on the U.S./Mexico Border, Berkeley: University of California Press.
• Badinter, E. (2011), Kadınlık mı? Annelik mi?, Çev. A. Ekmekci, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bailey, M. (2006), “More Power to the Pill: the Impact of Contraceptive Freedom on Women’s Life Cycle Labor Supply”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 121, No. 1, 289-320
• Basalla,G. (1996), Teknolojinin Evrimi, An- kara: TÜBİTAK Yayınları.
• Boushey, H. (2008), “ ‘Opting Out?’ the Ef- fect of Children on Women’s Employ- ment in the United States”, Feminist Economics, Vol. 14, No. 1, 1-36.
• Calfat, G., Rivas, A. (2008) Fragmentation, income, gender and poverty linkages: The case of the Maquila Industry in Guatemala
• Charles, A., (2011), “Fairness and Wages in Mexico’s Maquiladora Industry: An Empirical Analysis of Labor Demand and the Gender Wage Gap”, Review of Social Economy, Vol. 69, No. 1, 1-28.
• Cravey, A.J., (1998), Women and Work in Mexico’s Maquiladoras, Lanham: Row- man&Littlefield Publishers.
• Emiroğlu, K. ve Aydın, S. (2003), Antropo- loji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Ya- yınları.
• Erçakar, M.E. (2004), “Serbest Bölgeler: Teo- rik Yaklaşım”, İş, Güç, Endüstri İlişki- leri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 6/1.
• Ertürk, Ş. (2008), Uluslararası Belgeler ve Avrupa Birliği Direktifleri Işığında Ça- lışma Hayatımızda Kadın Erkek Eşit- liği, Ankara: Belediye-İş Yayınları.
• Fernández, L., Newby, A., (2011), “Family Support and Pregnancy Behavior among Women in Two Mexican Border Cities”, Frontera Notre, Vol. 22, No. 43, 7-34.
• Fougner, T. ve Kurtoğlu, A. (2011), “Trans- national Labour Solidarity and Social Movement Unionism: Insights from and beyond aWomenWorkers’ Strike in Turkey”, British Journal of Industrial Relations, Vol. 49, 353–375.
• Fröbel, F., Heinrichs, J., Kreye, O., (1982), Uluslararası Yeni İşbölümü ve Serbest Bölgeler, İstanbul: Belge Yayınları.
• García ve diğ., (2008), “Knowledge and Opi- nions of Emergency Contraceptive Pills Among Female Factory Workers in Ti- juana, Mexico”, Studies In Family Plan- ning, 39/3, 199-210.
• González, M.A. (1996), “La Salud Reproduc- tiva de las Trabajadoras de la Maquila- dora de Exportación en Tijuana, Baja California, Diagnóstico y Retos Para las Políticas de Salud”, Tijuana, Baja Cali- fornia: Instituto Nacional de Salud Pşb- lica, El Colegio de la Frontera Notre y Fundación Mexicana Para la Salud.
• Hanmer, J.(1993) "Women and Reproduc- tion’ Introducing Women’s Studies: Fe- minist Theory and Practice, (ed) Richardson, D. ve Robinson, V., Hong Kong: The Macmillian Press.
• Hernández, G. (2000) “No Mother’s Day for Women Workers”, No Paradise Yet: the World's Women Face the New Century, (ed.) J. Mirsky, M. Radlett, London: The Panos Institute and Zed Books, 214-232.
• Hu-Dehart, E.,(2007), “Surviving Globaliza- tion: Immigrant Women Workers in Late Capitalist America”, Women’s Labor in the Global Economy, (ed.) S. Harley, New Brunswick:Rutgers Uni- versity Press, 85-102.
• Iglesias, N. (2007) Beautiful Floweres of the Maquiladora, Austin: University of Texas.
• Kıvılcım, Z., (2009) “İnsan Hakları ve Karşı Hegemonya”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIII :1-2, 217-240.
• Kümbül-Güler, B. (2012) “Psiko-Sosyal Bo- yutuyla Grev”, Çalışma ve Toplum, S. 32, 113-146.
• L'Associació d'Amistat amb el Poble de Gua- temala, (tarihsiz), Economia Global: El Caso de Guatemala, http://www.aap- guatemala.org/05_brigades/descarre- g u e s / d o s s i e r 2 _ e c o n o m i a . p d f (03.03.2012).
• MacKenzie, D. ve Wajcman, J. (1985), The Social Shaping of Technology, Bucking- ham: Open University Press.
• Mäkelä, L. (2011), “A Narrative Approach to Pregnancy-related Discrimination and Leader–follower Relationships”, Gen- der, Work and Organization, Blackwell Publishing, 1-22.
• Méda, D. (2004), Emek: Kaybolma Yolunda Bir Değer mi?, İstanbul: İletişim Yayın- ları.
• Mohapatra, S. ve Roy, S. (2010) “Work and Fertility Linkage in Women: A Study in Bhubaneswar City”, Zagreb Internatio- nal Review of Economics & Business, Vol. 13, No. 2, 39-53.
• Morsy, S. (1997), “Biotechnology and the Ta- ming of Women’s Bodies” , Processes Lives: Gender and Technology in Everyday Life, (ed) Terry, J. ve Calvert, M., New York: Routledge, 165-173.
• Özşuca, Ş. T. (2003), Esneklik Güvenlik İki- leminde Türkiye Emek Piyasası, An- kara: İmaj Yayınevi.
• Petrol-İş, (2008) Novamed Grevi, Küresel Sermayeye Karşı Küresel Kadın Daya- nışması, Novamed İşçilerinin 448 Gün- lük Direnişlerinin Yankıları, İstanbul: Burhan Ofset.
• Quisumbing, A.R., Hallman, K., Ruel, M.T. (2007), “Maquiladoras and Market Mamas: Women’s Work and Childcare in Guatemala City and Accra”, Journal of Development Studies, Vol. 43, No. 3, 420–455.
• Regan, P.M. (1996), “Genetic Testing and Workplace Surveillance”, (ed.) D. Lyon ve E. Zureik, Computers, Surveillance and Privacy, Minneapolis: University of Minnesota Press, 21-46.
• Saygılıgil, F. (2007) “Serbest Bölge: Yasak Bölge”, Petrol-İş Kadın, Sayı: 25, 16-17.
• Savcı, İ. (1999), “Toplumsal Cinsiyet ve Tek- noloji”, SBF Dergisi, 54/1, 123-142.
• Standing, G., (1989), “Global Feminisation Through Exible Labour”, World Deve- lopment, Vol. 17, No.7,
• Tickner, J. A. (2004), The Gendered Frontiers of Globalization, Globalizations, Vol. 1, No. 1, 15–23
• Toksöz, G. (2011a), Kalkınmada Kadın Emeği, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Toksöz, G. (2011b), “Women’s Employment in Turkey in the Light of Different Tra- jectories in Development-Different Pat- terns in Women’s Employment,” Fe Dergi 3/ 2, 19-32.
• Urhan, B. (2007), “Nasıl Olursa Olsun İş (mi)?”, Petrol-İş Kadın, Sayı:25, 24-25.
• Urhan, B. (2006), “Kadınlar ‘Kendi İşine’?”, Petrol-İş Kadın, Sayı:23, 18-19.
• Ustubici, A. (2009) “Export-Processing Zones and Gendering the Resistance: “Women’s Strike” in Antalya Free Zone in Turkey”, London School of Econo- mics, Gender Institute, New Working Paper Series, Issue 24.
• Yıldırım, E. ve Uçkan, B. (2007) “Union Avoidance in Turkey: the State and Em- ployers vs.Unions”,
• http://www.ilera-online.org/15thworld- congress/files/papers/Track_2/Thur_ W5_UCKAN.pdf (07.03.2012).
• Yıldız, G.B. (2008), İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Ankara: Yetkin Yayın- ları.