Rekabet Avantajı Yaratmada Entelektüel Sermayenin Önemi

Yıl 2011, Cilt: 13 Sayı: 1, 81 - 104, 01.03.2011

Dr.yeter Demir Dr.erkan T. Demirel

Öz

Küreselleşme; “değişim” ve “rekabet” faktörlerini dünya gündeminin merkezine yerleştirmiştir. Bunlara ayak uydurmak ise yine küreselleşmenin bir ürünü olan “Bilgi Çağı” nı hatırlatmaktadır. Bilgi Çağı, değerli bilgiye sahip olabilmeyi ve onu kullanabilmeyi gerekli kılmaktadır. Bu gereklilik, işletmeler için çok önemli bir stratejik unsur niteliğindedir. Bilgi kavramı, son dönemlerde, stratejik yönetim bağlamında çeşitli araştırmalara konu olmaktadır. Bilgiyi, rekabet avantajı, kaynak tabanlı görüş ve entelektüel sermaye ile ilişkilendirerek irdeleyen çalışmalar ise ilk sıralarda yer almaktadır. Entelektüel sermaye, kaynak tabanlı görüşe göre “işletme performansının kaynağı” ve “rekabet avantajı elde etme yolunda önemli bir anahtar” olarak kabul edilmektedir. Bundan dolayı; entelektüel sermaye ve onun rekabet avantajı yaratmadaki etkisi, günümüz işletmecilerinin ve araştırmacılarının önemle üzerinde durdukları konular arasındadır. Bahsedilen görüşlerin ışığında, işletmeler açısından entelektüel sermayenin rekabet avantajı yaratmadaki etkilerini incelemeyi amaçlayan bu çalışmanın yapılması düşünülmüştür. Çalışmada öncelikli olarak; rekabet, rekabet avantajı ve entelektüel sermaye kavramlarının netleştirilmesine yönelik bir çerçeve sunulmuştur. Daha sonra ise entelektüel sermayenin rekabet avantajı yaratmadaki önemi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rekabet, Rekabet Avantajı, Rekabet Gücü, İnsan Sermayesi, Entelektüel Sermaye

The Importance of Intellectual Capital in The Creation of Competitive Advantage

Öz

With the onset of globalization, adapting to change and competition have become inevitable constants in the world of business. As a result, keeping up with these constants has led to another product of globalization: The “Information Age” which requires businesses to possess much more than the mere ability to utilize information and knowledge at hand but to capitalize on intellectual property in order to gain competitive advantage. Recent studies examine the “concept” of information as it relates to business, strategic management and gaining competitive advantage. For example, according to the resource-based view on the subject, intellectual capital is “the source of the business performance” and “an important key to gain competitive advantage.” Therefore, intellectual capital and its effects on creating competitive advantage are among the issues contemporary managers and researchers concentrate. In light of the above-mentioned views, this study has been designed to explore the effects of intellectual capital on the creation of competitive advantage. The study is primarily aimed at clarifying the concepts of competition, competitive advantage and intellectual capital. Finally, the importance of intellectual capital in the creation of competitive advantage is discussed.

Anahtar Kelimeler

Competition, Competition Advantage, Competition Capability, Human Capital, Intellectual Capital

Kaynakça

• ABEYSEKERA, I. & GUTHRIE, J., (2004). Human Capital Reporting in A Develo- ping Nation, The British Accounting Review, 36(3), 251–268.
• ACAR, A.Z. (2008). Rekabet Avantajı Sağla- mada Kaynaklara Dayalı İşletme Yete- neklerinin Rolü: Üretim İşletmelerinde Uygulamalı Bir Araştırma. Gebze/Ko- caeli: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanma- mış Doktora Tezi.
• AKDEMİR, A. (1998). Entelektüel Sermaye Konseptinin İşletmecilik Alanındaki Dönüşümleri. Süleyman DEMİREL Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 3, 63–72.
• AKGEMCİ, T. (2008). Stratejik Yönetim. An- kara: Gazi Kitabevi.
• AKMEHMET, D., UĞUR, A.S., & KURT, P. (28.08.2009). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminde Eğitim ve Geliştirme. http://www.insankaynaklari.gok- ceada.com
• AKYOS, M. (2003). Firma Düzeyinde Yeni- likçilik (Yenilik) ve Bilgi Yönetimi. Kal- der Forum, 3(12), 1-17
• ALAGÖZ, A., & ÖZPEYNİRCİ, R. (2007). Bilgi Toplumunda Entelektüel Varlıklar ve Raporlanması. Afyon Kocatepe Üni- versitesi, İ.İ.B.F Dergisi, 9(2), 167-184.
• ARIKAN, C., AKYOS, M., DURGUT, M., & GÖKER, A. (2003). Ulusal İnovasyon Sistemi: Kavramsal Çerçeve, Türkiye İncelemesi ve Ülke Örnekleri. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• ARIKBOĞA, Ş. (2003). Entelektüel Sermaye. İstanbul: Derin Yayınları.
• ARSLAN, Ö. (2004). Entelektüel Sermayenin Türkiye’deki Raporlanma Şeklinin İn- celenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İş- letme Fakültesi Dergisi, 5(2), 78-87.
• AŞIKOĞLU, R., KURT, M., & ÖZCAN, K. (Edit.) (2008). Entelektüel Sermaye: Teori, Uygulama ve Yeni Perspektifler, Ankara: Gazi Kitabevi
• BARNEY, J. (1991). Firm Resources and Sus- tained Competitive Advantage. Journal of Management, 17 (1), 99–120.
• BARNEY, J. B. (2001). Resource-Based Theo- ries of Competitive Advantage: A Ten- year Retrospective on The Resource-Based View. Journal of Mana- gement, 27, 643–650
• BAYRAKTAROĞLU, G., & ATREK, B. (2006). Firmalara Rekabet Avantajı Sağ- layacak Yeni Bir Strateji: Bireyselleşti- rilmiş Kitlesel Üretim. Eastern Mediterranean University Review of Social, Economic & Business Studies, 7/8, 235-253.
• BAYRAMOĞLU, G., (2007). Kaynak Tabanlı Yönetim Modelinin Rekabetçi Üstün- lükler Açısından İncelenmesi ve Ford Otosan, Tusas, Graham ve Toprak Sera- mik İsletmelerinde Niteliksel Bir Araş- tırma. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanma- mış Doktora Tezi
• BERAHA, A. (2009). Entelektüel Sermayenin Yönetimi Etkinleştirmedeki Rolü ve Bir Uygulama. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanma- mış Yüksek Lisans Tezi
• BHARTESH, K., & BANYOPADHYAY, K. (2005). Intellectual Capital: Concept and Its Measurement. Finance India, Acco- unting & Tax Periodicals, 19(4), 1365- 1375.
• Bilgi. (19.12.2009). (Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük) http://tdkterim.gov.tr/bts/?kate- gori=verilst&kelime=bilgi&ayn=tam
• BONTIS, N. (1998). Intellectual Capital: An Exploratory Study That Develops Mea- sures and Models. Management Deci- sion, 36(2), 63-76.
• BONTIS, N. (2001). Assessing Knowledge Assets: A Review of The Models Used To Measure Intellectual Capital. Inter- national Journal of Management Revi- ews, 3(1), 41-60.
• BONTIS, N., KEOW, W.C.C., & RICHARD- SON, S. (2000). Intellectual Capital And Business Performans in Malaysian In- dustries. Journal of Intellectual Capital, 1(1), 85-100.
• BROOKING, A. (1998). Intellectual Capital: Core Asset For The Third Millenium Enterprise. North Way/UK: Internatio- nal Thomson Business Press.
• CARNEIRO, A. (2000). How Does Know- ledge Management Influence Innova- tion and Competitiveness?. Journal of Knowledge Management, 4(2), 87-98.
• CHANG, L.,& BIRKETT, B. (2004). Mana- ging Intellectual Capital in A Professio- nal Service Firm:
• Exploring The Creativity–Productivity Para- dox, Management Accounting Rese- arch, 15, 7–31
• CHEN, M., CHENG S., & Hwang Y. (2005). An Empirical Investigation of The Rela- tionship Between Intellectual Capital and Firms’ Market Value and Financial Performance. Journal of Intellectual Ca- pital, 6(2), 159-176
• COLLIS, D.J. & MONTGOMERY, C.A. (1998). Creating Corporate Advantage. Harvard Business Review, 76(3), 71-83.
• CONNER, K.R. (1991). A Historical Compa- rison of Resource-Based Theory and Five Schools of Thought Within Indus- trial Organization Economics: Do We Have a New Theory of The Firm?. Jour- nal of Management. 17(1), 121 – 154.
• ÇIKRIKCI, M., & DAŞTAN, A.K. (2002). En- telektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulması. Ban- kacılar Dergisi, 43, 18-32.
• DEMİREL, E. T., (2009). İşletmelerin Kalite ve Sistem Belgelendirme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin ve Karşılaştıkları Sorunla- rın Tespiti: Doğu ve Güneydoğu Ana- dolu Bölgelerinde Faaliyet Gösteren İhracatçı İmalat Sanayi İşletmelerinde Bir Araştırma. Malatya: İnönü Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme A.D., Yönetim ve Organizasyon B.D., Yayınlanmamış Doktora Tezi
• DESSLER, G. (2000). Human Resource Ma- nagement (8th Edition). New Jersey/USA: Prentice Hall.
• DIXIT, A. K. & NALEBUFF, B. J. (2002). Stra- tejik Düşünme: İş, Politika ve Günlük Yaşamın Rekabetçi Yanı, (Çeviri: N. ARIK). İstanbul: Sabancı Üniversitesi
• DZINKOWSKI, R. (2000). The Measurement and Management of Intellectual Capi- tal: An İntroduction. Management Ac- counting, 78(2), 6-32.
• EDVINSON, L. (2002). Şirket Boylamı, (Çe- viri: A. KARDAM). İstanbul: Türk Hen- kel Dergisi Yayınları
• EDVINSSON, L. (2000). Some Perspectives on Intangibles and Intellectual Capital 2000. Journal of Intellectual Capital, 1(1), 12-16.
• EDVINSSON, L., & SULLIVAN, P. (1996). Developing a Model For Managing In- tellectual Capital. European Manage- ment Journal, 14(4), 356-364.
• EKİN, N. (1998). Çalışma Yaşamında Dönü- şüm. MESS Mercek Dergisi, 9, 11-15.
• EKŞİ, E., (2008). Intellectual Capital Based Innovation Capability Model Proposi- tion. İstanbul: İstanbul Technical Uni- versity Institute of Science And Technology, Unpublished M.Sc. Thesis
• EMREM, A.E. (2004). Entelektüel Sermaye ve Bileşenlerinin Kavramsal Analizi. İş,Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kay- nakları Dergisi. 6(1), http://www.isguc.org/?p=article&id= 186&cilt=6&sayi=1&yil=2004
• Entelektüel Sermaye Yönetimi. (18.12.2009). http://www.arge.com/Hizmetleri- miz/Kurumsallasma/EntelektuelSer- mayeYonetimi/EntelektuelSermayeYo netimi.aspx
• Entelektüel. (22.12.2009). (Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük) http://tdkte- rim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&ke- lime=entelekt%FCel&ayn=tam
• ERCAN, M.K., ÖZTÜRK, B., & DEMİRGÜ- NEŞ, K. (2003). Değere Dayalı Yönetim ve Entelektüel Sermaye. Ankara: Gazi Kitabevi.
• EREN, E. (2005). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş..
• ERICKSON, G.S., & ROTHBERG, H.N. (2009). Intellectual Capital in Business- to-Business Markets. Industrial Marke- ting Management , 38, 159-165.
• ERKUŞ, A., (2006). Entelektüel Sermaye: Bir Uygulama. Erzurum: Atatürk Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme A.D., Yönetim ve Organizasyon B.D., Yayınlanmamış Doktora Tezi
• FLEISHER, C.S. & BENSOUSSAN, B.E. (2003) Strategic and Competitive Analy- sis, New Jersey/USA: Prentice Hall
• GÖRMÜŞ, A.Ş. (2009). Entelektüel Sermaye ve İnsan Kaynakları Yönetiminin Artan Önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 11(1), 57-75.
• GUTHRIE, J., PETTY, R. & Johanson, U. (2001). Sunrise in The Knowledge Eco- nomy: Managing, Measuring, and Re- porting Intellectual Capital, Accounting, Auditing and Accountabi- lity Journal, 14(4), 365–382.
• GÜLEŞ, H.K., & ARICIOGLU, M.A. (2005). İşletmelerin Rekabeti Algılamaları İle Üretim Teknolojileri Kullanımı İlişkisi: Yeni Nesil Üretim Teknolojileri Kulla- nımının Rekabet Üstünlüğü ve İşletme Performansına Etkisi Üzerine Otomotiv Sektöründe Bir Alan Araştırması. Öneri, 6(23), 22-43.
• GÜMÜŞTEKİN, G.E. (2004). Bilgi Yönetimi- nin Stratejik Önemi. Atatürk Üniversi- tesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3-4), 201-211.
• HAMEL, G., & PRAHALAD, C.K. (1996). Geleceği Kazanmak (Çeviri: Dicleli, Z.). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• HOFER, W. CHARLES, & SCHENDEL, D. (1978). Strategy Formulation. West Group.
• KANIBİR, H. (2004). Yeni Bir Rekabet Gücü Kaynağı Olarak Entelektüel Sermaye ve Organizasyonel Performansa Yansıma- ları. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 1(3), 77-85.
• KESER, A. (1999). Küreselleşme Sürecinin Sendikal Hareket Üzerindeki Etkisi. Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 17(3)
• KURTULMUŞ, N. (1996). Sanayi Ötesi Dö- nüşüm. İstanbul: İz Yayıncılık.
• LANK, Elizabeth,. (1997). Leveraging Invi- sible Assets: The Human Factor, Long Range Planning, 30(3), 406 – 412.
• LEITNER, K.H. (27.02.2010). Intangible Re- source and Firm Performance: Empiri- cal Evidence from Austrian SMEs. http://systemforschung.arcs.ac.at/Pub likationen/8.pdf
• MARR, B., GRAY, D., & NEELY, A. (2003). Why Do Firms Measure Their Intellec- tual Capital?. Journal of Intellectual Ca- pital, 4(4), 441- 464.
• MINTZBERG, H. & LAMPEL, J. (1999). Ref- lecting on The Strategy Process. Sloan Management Review, 40, 21-30.
• NAHAPIET, J., & GHOSHAL, S. (1998). So- cial Capital, Intellectual Capital and The Organizational Advantage. Academy of Management Review, 23(2), 242-266.
• NONAKA, I. (1998). The Knowledge Crea- ting Company. Boston/USA: Harvard Business Review on Knowledge Mana- gement. Harvard Business School Pub- lication.
• NONAKA, I., & TREECE, D.J. (2001). Mana- ging İndustrial Knowledge: Creation, Transfer and Utilization. London/UK: Sage Puplication.
• OKUMUŞ, F. (2002). Turistik İşletmelerde Rekabet Avantajı Yaratılma ve Koruma, T.C. Turizm Bakanlığı II. Turizm Şurası Bildirileri
• ÖLÇER, F. , & ŞANAL, M. (2007). İşletme- lerde Entelektüel Sermaye Yönetimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 479-500.
• PAPATYA, N. (2003). Kaynak Tabanlılık Gö- rüşü. Ankara: Nobel Yayınları.
• PAPATYA, N. (2007). Sürdürülebilir Reka- betçi Üstünlük Sağlamada Stratejik Yö- netim ve Pazarlama Odağı: Kaynak Tabanlı Görüş. Ankara: Asil Yayın Da- ğıtım.
• PETTY, R., & GUTHRIE, J. (2000). Intellec- tual Capital Literature Review. Journal of Intellectual Capital, 1(2), 156-176.
• PFEFFER, J. (1994). Rekabette Üstünlüğün Sırrı: İnsan (Çeviri: S. GÜL). İstanbul: Sabah Kitapları.
• POLO, F.C., & VÁZQUEZ, D.G. (2008). So- cial Information Within The Intellectual Capital Report. Journal of International Management, 14, 353-363.
• PULIC, A. (2000). VAIC™ – An Accounting Tool For IC Management. International Journal of Technology Management. 20(5/6/7/8), 702-714.
• ROOS, G., & ROOS, J. (1997). Measuring Your Company’s Intellectual Perfor- mance. Long Range Planning, 30(3), 413-426.
• SARUHAN, Ş.C., & ÖZDEMİR, A.Ö. (2004). Değer Hedefli İşletmecilik. İstanbul: Marmara Üniversitesi Nihad Sayar Eği- tim Vakfı Yayınları.
• SEYMEN, R. (2000). Personel Yönetimi'nden İnsan Kaynağı Yönetimi'ne, Prof. Dr. Metin Kutal'a Armağan. Ankara: TÜHİS Yayını.
• SOLLEIRO, J.L., & CASTANON, R. (2005). Competitiveness And Innovation Systems: The Challenges For Mexico’s Insertion in The Global Context. Tech- novation, 25(9), 1059-1070 .
• STEWART, T.A. . (1997). Entelektüel Ser- maye: Örgütlerin Yeni Zenginliği (Çe- viri: N. ELHÜSEYNİ). İstanbul: MESS Yayınları.
• TİKİCİ, M., & AKDEMİR, B. (2002). Stratejik İnsan Kaynakları ve İş Tatmini Üzerine Bir Uygulama. 10. Ulusal Yönetim Or- ganizasyon Kongresi Bildiri Kitabı
• TİKİCİ, M., DEMİREL, E. T., & DERİN, N. (2005). Bilgi Toplumu'nda Toplam Ka- lite Liderliği: Elazığ Bankacılık ve Fi- nans Sektörü Uygulaması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 229-245.
• TORAMAN, C., ABDİOĞLU, H., & İŞGÜ- DEN, B. (2009). İşletmelerde İnovasyon Sürecinde Entelektüel Sermaye ve Yö- netim Muhasebesi Kapsamında Değer- lendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 11(1), 91- 120.
• TORRES, M.R.M. (2006). A Procedure To Design A Structural and Measurement Model of Intellectual Capital: An Exp- loratory Study. Information & Manage- ment , 43, 617-626.
• TÜRKKAN, E. (2001). Rekabet Teorisi ve En- düstri İktisadı. Ankara: Turhan Kitab- evi.
• TÜRKKAN, E. (2003). Vizyon Rekabeti. An- kara: Liberte Yayınları.
• ULUSOY, G., & ÖZGÜR, A. (1997). Rekabet Stratejileri ve En İyi Uygulamalar: Türk Otomotiv Sektörü. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Yaşantı. (23.12.2009). (Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük) http://tdkte- rim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&ke- lime=ya%FEant%FD&ayn=tam
• YERELİ, A.N., & GERŞİL, G. (2005). Ente- lektüel Sermayeyi Ölçme ve Raporlama Yöntemleri. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 12(2), 17-29.
• YILDIZ, B., & TENEKECİOĞLU, B. (2005). Entelektüel Sermayenin İşletmelerin Pi- yasa Değeri Üzerindeki Etkisi ve İMKB 100 İşletmelerinde Görgül Bir Çalışma. 3.Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi (Eskişehir Osman Gazi Üni- versitesi), 579-590.
• YÖRÜK, N., & ; ERDEM, M. S. (2008). Ente- lektüel Sermaye ve Unsurlarının, İMKB'de İşlem Gören Otomotiv Sek- törü Firmalarının Finansal Performansı Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi İk- tisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 397-413.