Hizmet Sektöründe Çalışan Yoksulların Geçim Stratejileri Ve Sosyal İlişki Ağları: Eskişehir Örneği

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 1, 59 - 84, 01.03.2010

Prof.Dr. Nadir Suğur Doç.Dr. Serap Suğur Öğr.Gör. Temmuz Gönç - Şavran Yard.Doç.Dr.Oya Beklan Çetin

Öz

Çalışan yoksulların düşük ücret ve yetersiz iş güvencesi nedeniyle sosyal ve ekonomik açıdan ne tür geçim stratejileri geliştirdikleri, yoksulluk literatürde sıkça tartışılmaktadır. Bu çalışma uygulamalı bir araştırmanın verilerinden yola çıkarak gündelikçileri, bakıcıları, apartman kapıcılarını ve ücretli taksi şoförlerini ele almakta ve bu bağlamda çalışan yoksulların kente tutunabilmek için ne tür gelir arttırıcı ve gider azaltıcı stratejiler geliştirdiklerini irdelemektedir. Ayrıca bu çalışmada çalışan yoksulların kente tutunmalarında önemli bir rol oynayan sosyal ilişki ağlarının etkisi ve gücü sosyal sermaye kavramı bağlamında çözümlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, çalışan yoksullar, sosyal sermaye, geçim stratejileri

Survival Strategies and Social Networks of The Working Poor in The Service Sector: The Case Of Eskişehir

Öz

There have been ongoing debates in the literature on the poverty of the working poor and their survival strategies to make ends meet. Based on fieldwork conducted on daily paid house cleaners, baby sitters, apartment door keepers and taxi drivers, this study looks at the ways in which the working poor develop maximizing income and minimizing expenses strategies for their own survival. Furthermore, this study also explores availability of social ties and networks conceptualized as social capital and their roles for the working poor to cope with the deprivations of poverty.

Anahtar Kelimeler

Poverty, working poor, social capital, survival strategies

Kaynakça

• Adaman F. ve Keyder, Ç. (2005). Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu ve Çöküntü Mahallele- rinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma. Avrupa Komisyonu için hazırlanan rapor. http://ec.europa.eu/employment_social/so- cial_inclusion/docs/2006/study_turkey_tr.p df. (21.12.2008).
• Aktan, C. C. (2002). Yoksullukla Mücadele Strateji- leri. Hak-İş Konfederasyonu Yayınları. http://www.canaktan.org/ ekonomi/ yok- sulluk/dorduncu-bol/ aktan-vural- yoksulluk-oneriler.pdf (06.03.2009).
• Altay, A. (2007). “Bir Kamu Malı Olarak Sosyal Ser- maye ve Yoksulluk İlişkisi”. Ege Akademik Bakış. Cilt:7, Sayı:1, ss. 337–362.
• Ayata, A. (1989) “Gecekondularda Kimlik Sorunu, Dayanışma Örüntüleri ve Hemşehrilik”, Sos- yal Bilimler Kongresine Sunulan Tebliğ, ODTÜ Ankara.
• Bane, M. J. ve Ellwood, D. (1991) “Is American Bu- siness Working for Poor?” Harvard Business Review. Eylül Sayısı, ss. 58-66.
• Bauman, Z. (1999). Çalışma Tüketicilik ve Yeni Yoksullar. Sarmal Yayınevi. İstanbul.
• Bora A. (2005). Kadınlar Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İletişim Yayınları,
• Bourdieu, P. (1986). “The Forms of Capital”. İçinde: Richardson, J. (Ed.). Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. Westport CT: Greenwood Press, New York.
• Bradshaw, J., Finch, N., Kemp, P.A., Mayhew, E. ve Williams, J. (2003). Gender and Poverty in Bri- tain. Equal Opportunities Commision, Wor- king Paper Series, No: 6, Manchester. http://www.eoc.org.uk /PDF/genderand- poverty.pdf (20.02.2009).
• Braverman, H. (1974). Labour and Monopoly Ca- pital. Monthly Review Press, New York.
• Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2003). New Poverty and the Changing Welfare Regime of Turkey. UNDP, Ankara. http://www.undp.org.tr/ publicationsDocuments/new_poverty.pdf (02.04.2009).
• Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2006). Sosyal Politika Ya- zıları. İletişim, İstanbul.
• Chen, W.H. (2005). “Examining the Working Poor in Canada: Is Working a Ticket Out Of Po- verty?”. Family and Labor Studies Statistics Canada. http://economics.ca/2005/pa- pers/0240.pdf (15.04.2009).
• Chen, M., Vanek, J., Lund, F., Heintz, J., Jhabvala, R. ve Bonner, C. (2005). “Progress of the World’s Women 2005: Women, Work and Poverty”. UNIFEM (United Nations Development Fund For Women).
• http://www.unifem.org/attachments/pro- ducts/PoWW2005_eng.pdf (10.06.2009).
• Coleman, J. C. (1988). “Social Capital in the Crea- tion of Human Capital”. American Journal of Sociology. Sayı:94, ss. 95-120.
• Cooper, C. L. ve Lewis, S. (1999). “Gender and the Changing Nature of Work”. İçinde: Powell, G. N. (Ed.) Handbook of Gender and Work. Sage, London.
• Danziger, S. ve P. Gottschalk. (1986), “Work, Po- verty, and the Working Poor: A Multifaceted Problem”. Monthly Labor Review. Eylül Sa- yısı, ss. 17–21.
• DPT (2001). Nitelikli İnsan Gücü, Meslek Standart- ları Düzeni ve Sosyal Sermaye Birikimi. Seki- zinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Özel İhtisas Komisyonu Raporu. DPT, Ankara.
• Ecevit, Y. (2000). “Çalışma Yaşamında Kadın Eme- ğinin Kullanımı ve Kadın Erkek Eşitliği”. Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eği- tim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset. TÜSİAD- T/2000-12/290, İstanbul.
• Ehrenreich, B. (2002). Nickel and Dimed: On (Not) Getting By in America. Henry Holt & Com- pany, New York.
• Erder, S. (1996), İstanbul'a Bir Kent Kondu: Ümra- niye, İstanbul: İletişim.
• Erdut, T. (2005). “İşgücü Piyasasında Enformel- leşme ve Kadın İşgücü”. Çalışma ve Toplum. Cilt:6, Sayı:3, ss. 11-49.
• Erdut, E. (2007). Enformel İstihdamın Ekonomik ve Sosyal Etkileri. Çalışma ve Toplum. 2007/1, http://www.calismatoplum.org/sayi12 /Erdut.pdf , (25. 06. 2009).
• Erdoğan, G. (2002) “Türkiye’de ve Dünyada Yok- sulluk Ölçümleri Üzerine Değerlendirmeler” içinde: Aktan, Can C. (ed.) Yoksullukla Mü- cadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfede- rasyonu Yayını.
• Erdoğan, N.(2007). Yoksulluk Halleri: Türkiye'de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünüm- leri. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Erman, T. (2004) ‘Gecekondu Çalışmalarında 'Öteki' Olarak Gecekondulu Kurguları’ Euro- pean Journal of Turkish Studies, Thematic Issue 1 - Gecekondu, URL: http://www.ejts.org/document85.html
• Field, J. (2006). Sosyal Sermaye. İstanbul Bilgi Üni- versitesi Yayınları, İstanbul.
• Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. (2001). Nöbetleşe Yok- sulluk: Sultanbeyli Örneği. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Jencks, C. ( 1996). “Can We Replace Welfare with Work?”. Darby, M. R. (Ed). Reducing Poverty in America. ss. 69-81, Thousand Oaks, Cali- fornia, Sage.
• Kalaycıoğlu, S. ve Rittersberger-Tılıç, H. (2001). Ev- lerimizdeki Gündelikçi Kadınlar: Cömert Ab- laların Sadık Hanımları. Su Yayınları,
• Kalaycıoğlu, S. ve Rittersberger-Tılıç, H. (2000). In- tergenerational Solidarity Networks of Ins- trumental and Cultural Transfers within Migrant Families in Turkey". Aging and Soci- ety. Sayı:20, ss. 523-542.
• Kalaycıoğlu, S. (2006) "Dynamics of poverty in Tur- key: gender, rural/urban poverty, social Net- works and reciprocal survival strategies" in Petmesidou M. & Papatheodorou C, eds Po- verty and Social Deprivation in the Mediter- ranean Area: Trends, Policies and Welfare Prospects in the New Millennium . London: Zed Books / CROP Series.pp. 218-247.
• Kaşka, S., Gökçeoğlu-Balcı, Ş. ve Atılgan, S. (2004) Türkiye’de Sosyal Politika: Mevcut Kurumlar ve Politikalar, Yeni Eğilimler (www.spf.boun.edu.tr/docs/BU_SPF_ Aras- tirma_Projesi-Sosyal_Politika_Surecleri.pdf).
• Kıray, M. (1985), "Metropolitan City and the Chan- ging Family", içinde T. Erder (der.) Family in Turkish Society, Ankara: Türkiye Sosyal Bi- limler Derneği.
• Kim, M. (1998). “Are the Working Poor Lazy?”. Challenge. Cilt: 41, Sayı: 3, http://www.umb.edu/academics/cla/dept /economics/faculty/ documents/kim_are _wrking_poor_lazy.pdf (15.06.2008)
• Lordoğlu, K. (2006). “Enformel İstihdam ve Tür- kiye Kaynakları”, Toker Dereli’ye Armağan. Sosyal Politika, Çalışma Ekonomisi ve En- düstri İlişkileri Bilgi Portalı. http://www.ca- lisma.org/ (10.06.2009).
• Molyneux, M. (2002). “Gender and the silences of social capital: lessons from Latin America”. Development and Change. Cilt:33, Sayı:2, ss. 167-188.
• Munck, R. (2002). Emeğin Yeni Dünyası: Küresel Mücadele, Küresel Dayanışma. Kitap Yayın- evi, İstanbul.
• Murray, C. (1987). “In Search of the Working Poor”. The Public Interest. Güz Sayısı, ss. 3-19.
• Newman, K. S. (2000). No Shame in My Game : The Working Poor in the Inner City, Vintage Boks.
• Özsoylu, A. F. (1994).“Kayıtdışı Ekonomiden Kim Kazanıyor? Kim Kaybediyor?”. Ekonomik Forum Dergisi. Şubat Sayısı. TOBB Yayını, Ankara.
• Özuğurlu, Aynur (2006) “Sosyal Sermaye: Kamu- nun Trajedisi Ya Da Emeğin Sömürgeleştiril- mesinde Yeni Bir Eşik”, Akdeniz Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 6(12), s.188-213.
• Özyeğin, G. (2005). Başkalarının Kiri: Kapıcılar, Gündelikçiler ve Kadınlık Halleri. İletişim Ya- yınları, İstanbul.
• Payne, S. (1991). Women, Health and Poverty. Har- vester Wheadsheaf, London.
• Pearce, D. (1978), “The Feminisation of Poverty: Women, Work and Welfare”. The Urban and Social Change Review. Cilt: 11, Sayı: 1-2, ss. 28-36.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling Alone. Simon and Schuster, New York.
• Quigley, W. P. (2003). Ending Poverty As We Know It. Temple University Press, Philadelphia.
• Øyen, E. (2002). “Social Capital Formation as a Po- verty Reducing Strategy”, in Social Capital and Poverty Reduction: Which Role For the civil society organizations and the state?, UNESCO, http://unesdoc.unesco.org/ima- ges/0013/001325/132556e.pdf (9.9.2009).
• Rea, J. (1996). “The Feminisation of Poverty: An In- ternational Perspective”: Hughes, K.P. (Ed.). Contemporary Australian Feminism. Long- man Chesire (2nd edition), Melbourne.
• Ross, P. A. ve Gatta, M. L. (1999). “The Gender Gap in Earnings: Trends, Explanations, Prospects”. İçinde: Powell, G.N. (Ed). Handbook of Gen- der and Work. Sage, California, ss. 95-123.
• Ross, D., Scott, K. ve Smith, P. (2000). The Canadian Fact Book on Poverty 2000. Canadian Council on Social Development, Ottawa.
• Sallan Gül, S. (2005). “Türkiye’de Yoksulluğun Ka- dınsılaşması”. Amme İdaresi Dergisi. Cilt:38, Sayı:1, ss. 25-43.
• Schiller, B. (1994). “Who are the Working Poor?”. The Public Interest. İlkbahar Sayısı, ss. 61–71.
• Segal, E.A. (1991), “The Juvenilization of Poverty in the 1980s”. Social Work. Cilt:36, Sayı:5; ss. 454- 457.
• Sen, A. K. (2004). Özgürlükle Kalkınma. Ayrıntı Ya- yınları, İstanbul.
• Scott, C. (1994). “Theorizing Masculinities in Con- temporary Social Science”, Brod, H. ve Kauf- man, M. (Ed)., Theorizing Masculinities. Thousand Oaks, Sage, California.
• Shipler, D. K. (2005). The Working Poor: Invisible in America. Vintage Books, New York.
• Suğur, S. (2005). Türkiye’de Tekstil Sektöründe Kadın Emeği ve Değişen Toplumsal Cinsiyet İlişkileri”. Amme İdaresi Dergisi. Cilt:38, Sayı:1, ss. 47-68.
• Şenses, F. (2001). Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tobin, J. (1994). Poverty in Relation to Macroeco- nomic Trends, Cycles, Policies. İçinde: Dan- zinder, S. H.; Sandefur, G. D. ve Weinberg, D. H. (Ed.). Confronting Poverty: Prescriptinos for Change. Harvard University Press, Cam- bridge.
• Toksöz, G., ve Özşuca, Ş. (2002). “Enformel Sek- törde İstihdamın ve İşgücünün Özellikleri”. İktisat Dergisi. Sayı:430. http://acikarsiv.an- kara.edu.tr/fulltext/339.htm, (24.06.2007).
• TÜIK (2007). Hanehalkı Fertlerinin İşteki Duru- muna Göre Yoksulluk Oranları. http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistik- Tablo.do?istab_id=475 (15.10.2007).
• ILO (2002). Decent Work and the Informal Eco- nomy: Abstracts of Working Papers. http://www.ilo.org/public/english/em- ployment /infeco/ download/abstract.pdf, (24. 06. 2007).
• ILO (2007). Global Employment Trends. http://www..org/public/english /re- gion/ampro/cinterfor/news/trends07.htm (09.11.2007).
• UNDP (2005). Human Development Report 2005 Human Development Index. (http://www.undp.org.tr/News_9sep05.asp ) (10.11.2007).
• Wedel, H. (2001) Siyaset ve Cinsiyet: İstanbul Ge- cekondularında Kadınların Siyasal Katılımı, İstanbul, Metis.
• Woolcock, M. (2002), “Social Capital in Theory and Practice: Reducing Poverty by Building Part- nerships between states, Markets and civil so- ciety”, in Social Capital and Poverty Reduction: Which Role For the civil society or- ganizations and the state, UNESCO, h t t p : / / u n e s d o c . u n e s c o . o r g / i m a - ges/0013/001325/132556e.pdf (9.9.2009).
• World Bank, (2000). World Development Report, 2000/2001: Attacking Poverty. World Bank, Washington.
• World Bank (2007). PovertyNet. http://go.world- bank.org/33CTPSVDC0 (12.11.2007).