Serbest Bölgelerin Ekonomik Etkileri: Türkiye’deki Serbest Bölgelerin ve Bursa Serbest Bölgesinin Ticaret Hacmi, İstihdam ve Yabancı Sermaye Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2009, Cilt: 11 Sayı: 4, 31 - 46, 01.12.2009

Dr. Sema Ay

Öz

SB’lerin kurulmasında üç temel amaç önem arz etmektedir. Bunlar; ihracatı artırmak, istihdam yaratmak ve yabancı sermaye çekmektir. Bu çerçevede çalışmada, öncelikle 1988–2007 dönemi için Türkiye’deki SB’ler daha sonra 2001–2007 dönemi için BUSEB, uluslararası mal ticareti, istihdam ve yabancı kullanıcılar açısından değerlendirilmiştir. Türkiye’deki SB’lerde toplam ticaret hacmi ve istihdam edilen kişi sayısı giderek artmıştır. Ancak, yabancı ruhsat sahibi sayısında bir artış yaşanmasına rağmen bu artışın 2004 yılından sonra hızını kaybettiği görülmüştür. Diğer taraftan, 2001 yılında ticari faaliyetlerine başlayan BUSEB’in ise, özellikle uluslararası mal ticareti ve istihdam açısından Türkiye’ye olumlu yansımalarının olduğu ve bölgesel kalkınmaya katkı sağladığı görülmüştür. BUSEB için de yabancı sermaye çekilmesine yönelik çabaların artırılması gerektiği ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Serbest Bölge, Türkiye’deki Serbest Bölgeler, Bursa Serbest Bölgesi, Serbest Bölgelerin Ekonomik Etkileri, Serbest Bölgelerde Ticaret Hacmi, İstihdam ve Yabancı Sermaye

The Economical Impacts of Free Zones: The Estimation in terms of Trade Volume, Employment and Foreign Capital of Free Zones in Turkey and Bursa Free Zone

Öz

Three main aims have been important on establishing FZ. Those are; increasing exportation, creating employment and having foreign capital. In this context of that work, beginning with for the 1988-2007 period, FZs in Turkey, afterwards for the 2001-2007 period, BUSEB, have been evaluated in terms of international trade in goods, employment and foreign users. On the FZs in Turkey, total trade volume and number of employed persons have been increased gradually. However, even thought there had been an increase on the number of foreign license holders, this increase had started to slow down after 2004. On the other hand, BUSEB, started to have commercial activities on 2001, had positive reflections to Turkey in terms of international trade in goods and employment, and had contributions to regional development. Also for BUSEB, the needs for increasing the attempt towards having foreign capital have been presented.

Anahtar Kelimeler

Free Zone, Free Zones in Turkey, Free Zone of Bursa, Economical Impacts of Free Zones, Trading Volume in Free Zones, Employment and Foreign Capital

Kaynakça

• AHRENS, J. ve A. MEYER-BAUDECK, “Special Economic Zones : Shortcut or Raound-Aboutway Towards Capita- lism“, Intereconomics, March/April 1995: 87-96.
• BHATTACHARYA, S. K. ve B. N. BHAT- TACHARYA (2007), “An rical Analysis on Prospect and Challenges of BIMSTEC-Japan Trade Integration”, Journal of Asian Econo- mics, Volume: 18, Issue: 3, June: 509– 536. Empi
• BUSEB A.Ş. (2008), Bursa Serbest Bölge Ku- rucu ve İşleticisi A.Ş.: Hakkımızda, http://www.buseb.com/?sayfa=hakki- mizda (23.07.2008).
• CHAUDHURI, T. D. ve S. ADHIKARI (1993), “The Locational Choice for Free- Trade Zones: Rural versus Urban Opti- ons”, Journal of Development Economics, 41/1: 157-162.
• ÇETİNER, Oktay, Serbest Bölgelerin Niteliği ve Ekonomik Etkileri (Türkiye Dene- yimi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006 Kocaeli.
• DABOUR, N. (1999), Free Trade Zones in the Aftermath of Uruguay Round: Experi- ence of Selected OIC Member Counti- res, Journal of Economic Cooparation, 20 (4): 1-33.
• DTM SBGM, Türkiye Serbest Bölgeler Ra- poru, 1996, Ankara
• DTM-SBGM (2007), Serbest Bölgeler Hak- kında Genel Bilgi: Türkiye Serbest Böl- geleri, http://www.dtm.gov.tr /dtmadmin/upload/SB/ABIliski- lerDb/atinterigenelbil.doc, (16.05.2007).
• DTM SBGM, Türkiye Serbest Bölgeler Ra- poru, 2008, Ankara
• GRUBEL, H.G. (1982), “Towards a Theory of Free Economic Zones”, Weltwirtschaft- liches Archiv, 118(6): 39-61.
• HAMADA, K. (1974), “An Economic Analy- sis of the Duty-Free Zone”, Journal of International Economics, 4/3: 225-241.
• HAMILTON, C. and E. O. SVENSSON (1972), “On the Welfare Effects of a Duty-Free Zone”, Journal of Internatio- nal Economics, 13/1-2: 45-64.
• İLKİN S. ve İ. TEKELİ (1987), Dünya’da ve Türkiye’de Serbest Bölgelerin Doğuşu ve Dönüşümü, Ankara, Yurt Yayıncılık.
• KİBRİTÇİOĞLU A. (1997a), “Free Zones in Turkey and Their Macroeconomic Ef- fects” içinde yayınlandığı kitap: Tezel Y. S. (ed.), Concepts and Instruments of the Economic Development in Tur- key:A Model for Palestine?, Friedrich- Naumann-Stiftung: 41-61.
• KİBRİTÇİOĞLU A. (1997b), “Serbest Bölge- lerin Olası Makroekonomik Etkileri ve Bazı Düşündürdükleri”, Liberal Dü- şünce Dergisi, Bahar 1997, Sayı: 6: 75-88.
• MIYAGIWA, K. F. (1986), “A Reconsidera- tion of the Welfare Economics of a Free Trade Zone”, Journal of International Economics, 21/3-4: 337-350.
• MIYAGIWA, K. F. (1993), “The Locational Choice for Free-Trade Zones: Rural ver- sus Urban Options”, Journal of Deve- lopment Economics, 40/1: 187-203.
• ORHAN, A. (2003), “Serbest Bölgelerin Sağ- ladığı Avantajlar: KOSBAŞ Örneği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5) 2003/1: 117-131.
• ÖZTÜRK, Lütfü (1998), Serbest Bölgeler ve Kalkınmadaki Yeri, Atatürk Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• RODRIGUEZ, C. A. (1976), “A Note on the Economics of the Duty Free Zone”, Jo- urnal of International Economics, 6/4: 385-388.
• ROLFE, R. J., RICKS D. A. “Determinants of FDI Incentive Preferences of MNEs”. Jo- urnal of International Business Studies, Second Quat., 1993: 335-355.
• RONDINELLI, D.A. “Export Processing Zones and Economic Development in Asia”. American Journal of Economics and Sociology, 46 (1), 1987: 89-105.
• DOUGLAS, S. P. (1970), “Strategies for the Transition from Economic Colonialism to Sustained Modern Growth”, Deve- lopment Digest, 8(4): 106-124.
• THOMAN, R.S., Free Ports and Foreign Trade, Cornell Maritime Press, Cam- bridge, 1956.
• YOUNG, L. (1987), “Intermediate Goods and the Formation on Duty-Free Zones”, Journal of Development Eco- nomics, 25/2: 369-384.
• YOUNG, L. and K. F. MIYAGIWA (1987), “Unemployment and the Formation of Duty-Free Zones”, Journal of Develop- ments Economics, 26/2: 397–405.
• http://www.ufukcizgisi.org/index.php?in =59&p=1769 (30.07.2008).