Kişilik Özellikleri Ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2006, Cilt: 8 Sayı: 2, 196 - 217, 01.06.2006

Atilla Yelboğa

Öz

Kişilik ve iş performansı arasındaki ilişkileri inceleyen araştırmalar, dünyada endüstri ve örgüt psikolojisi alanında oldukça sıklıkla çalışılmıştır. Ülkemizde ise bu alanda yapılan araştırmaların sınırlı olduğu görülerek, beş faktör kişilik modelinin iş performansını ne oranda yordadığı finans sektöründeki bir firmada 177 kişilik bir çalışma grubunun katılımıyla araştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, kişilik özellikleri ile iş performansı arasındaki ilişkileri inceleyerek güncel araştırmalara katkıda bulunmaktır. Araştırmada, çalışanların (N=177) kişilik özelliklerini ölçmek amacıyla “NEO Beş Faktör Kişilik Envanteri” kullanılmıştır (Costa ve McCrae, 1985). Ayrıca, çalışanların iş performansını ölçmek amacıyla Yelboğa (2003) tarafından geliştirilen ve psikometrik özellikleri incelenen “Performans Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan değişkenlerle ilişkilerin değerlendirilmesi amacıyla Pearson korelasyon katsayısı ve iş performansının kişilik özelliklerden (Duygusal dengesizlik, dışadönüklük, açıklık, geçimlilik ve sorumluluk) hangilerini yordadığını belirlemek için, çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Ayrıca bu değişkenlere ilaveten cinsiyet, yaş, kıdem ve eğitim düzeyi değişkenleri de regresyon analizine dahil edilmiş, standardize edilmiş regresyon katsayısına göre, yordayıcı değişkenlerin iş performansı üzerindeki göreli önem sırası ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda cinsiyet, yaş, kıdem, eğitim düzeyi ve kişilik özellikleri değişkenlerinin, çalışanın iş performansındaki toplam varyansın %16,3’ünü açıkladığı ortaya konmuştur. (p

Anahtar Kelimeler

Kişilik, İş Performansı, kişilik ölçeği, performans değerlendirme ölçeği, Beş Faktör Kişilik Modeli

Kaynakça

• Austin, J.T. & Villanova, P. (1992). The criterion problem:1972-1992. Journal of Applied Psychology, 77(6), 836-874.
• Barrick, M.R., Mount, M.K. & Judge, T.A. (2001). Personality and performance at the beginning of the new millenium: What we know and where do w ego next? Personality and Performance, 9(1/2),9-30.
• Beach, d.S. (1980). Personel: The Management of People at Work. MacMillan Publishing Co., Inc. Newyork.
• Borman, W.C. & Motowidlo, S.J. (1997). Task Performance and contextual performance: The meaning for personnel selection research. Human Performance, 10, 9-109
• Costa, P.T. & Mc Crae, R.R. (1985). The NEO Personality Inventory Manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
• Dicle, Ü. (1982). Yönetsel Başarının Değerlendirilmesi ve Türkiye Uygulaması. Ankara: ODTU.
• Funder, D.C. (2001). Annual Reviews Psychology, 52, (p:197-221). Annual Reviews Inc.
• Goldberg, L.R. (1981). Language and individual differences: The search for universals in personality lexicons. In L. Wheeler (Ed.) Review of Personality and Social Psychology (Vol.2, pp.141-165). Beverly Hills, CA: Sage
• Gulgoz, S. (2002). Five-factor model and NEO-PI-R in Turkey. In A.J. Marsella, R.R. Mc Crae & J. Allik (Ed.), The Five-Factor Model Across Cultures, (p:1-23). Netherlands, Kluver Academic Publishers.
• Hough, L.M. & Ones, D.S. (2001). The structure, measurement, validty and use of personality variables in industrial work and organizational psychology. In N. Anderson, D.S. Ones, H.K. Sinangil & C. Viswesvaran (Ed.), Handbook of Industrial Work and Organziational Psychology (Vol.1; p.233-277). London, SAGE Publication.
• Kusdil, M.E. (2000). Value-socialisation in cultural context: A study with British and Turkish Families. Unpublished doctoral thesis. University of Sussex at Brighton.
• Mc Adams, D.P. (1997). A conceptual history of personality psychology. In. R. Hogan. J. Johnson & S. Briggs (Ed.), Handbook of Personality Psychology. (p. 3-39). Academic Press.
• Mohrman, A.M., Restnick, W.S., Lawler, E.E. (1989), Designing Performance Appraisal Systems, Jossey Bass Publ.
• Palmer, M. & Winters, K. (1993). İnsan Kaynakları. Rota Yayınları. Çev. Doğan Şahiner. İstanbul.
• Robertson, I.T., Gibbons, P., Baron, H., Mc Iver, R. & Nyfield, G. (1999). Understanding management performance. British Journal of Management, 10, 5-12.
• Salgado, J.F., Viswesvaran, C. & Ones, D.S. (2001). Predictors used for personnel selection: An overwiev of constructs, methods and techniques. In N. Anderson, D.S. Ones, H.K. Sinangil & C. Viswesvaran (Ed.), Handbook of Industrial Work and Organziational Psychology (Vol.1; p.165-199). London, SAGE Publication.
• Schermerhorn, J.R. (1989). Management and Productivity. Third Edition. Printed in the United States of America
• Selengil, T.S. (2004). Motivasyon Yönelimleri ve Rol Uyumsuzluğu Değişenlerinin Kişilik ile İş Performansı Arasındaki İlişki Üzerindeki Etkileri. Yayınlanmamış Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul
• Somer, O. (1998). Türkçe’de kişilik özelliği tanımlayan sıfatların yapısı ve beş faktör modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13(42),17-32
• Somer, O. & Goldberg, L.R. (1999). The structure of Turkish trait descriptive adjective. Journal of Personality and Social Pscyhology, 76(3), 421-450.
• Sonnentag, S. & Frese, M. (2002). Performance Concepts and Performance Theory. In S. Sonnentag (Ed.) Psychological Management of Individual Performance (p.4-25). John Wiley & Sons, Ltd.
• Tavşancıl, E. (2002).Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Nobel Yayın Dağıtım Ltd.Şt. Ankara
• Tett, R. P. & Burnett, D.D. (2003). A personality trait-based interactionist model of job performance. Journal of Applied Psychology, 88(3), p:500- 517.
• Tınar, M.Y. (1999). Çalışma yaşamı ve kişilik. Mercek Dergisi, Sayı 14. Mess Yayınları
• Yelboga, A. (2003). İnsan Kaynakları Yönetiminde Performans Değerlendirilmesi için Geliştirilen Bir Ölçeğin Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.