Turkey-Taliban Relations: Balances and Uncertainties

Yıl 2023, , 133 - 164, 01.01.2024

Najibullah Karımı

https://doi.org/10.55918/islammedeniyetidergisi.1380071

Öz

The relations and interactions between countries are very important. Security, economy, culture and globalization in the countries can have impressive effects on regional and worldwide politics. The relations between countries may lead global state of affairs to improve, increase security and prosperity, exchange culture and information. This may also lead to regional and global tensions and problems. This study aims to frame Turkiye's role in Afghanistan, the Taliban's attitude towards Turkiye, and to handle the relations between Turkiye-Taliban and concerns about the future. In the study, the events that paved the way for the rising of the Taliban and information about the Taliban’s ideology and institutional structure are handled. The events that occurred in Afghanistan after the September 11, 2001 attacks, issues regarding the cooperation between the government of Afghanistan and government of Turkiye, the bracing of the Taliban and beginning of relations between the Taliban and the Republic of Turkiye is included. At last, withdrawal of international forces from Afghanistan and handing over power to the Taliban and, in this context, the Taliban's relations with Turkiye between 2010-2023 is being discussed. Descriptive-analytical method is being used in this study.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Turkiye, Taliban, Terorist Groups, Radikalism

Türkiye-Taliban İlişkileri: Dengeler ve Belirsizlikler

Öz

Ülkeler arasındaki ilişkiler ve etkileşimler oldukça önemli olup ülkelerdeki küreselleşme, güvenlik, ekonomi ve kültür gibi faktörler bölge ve dünya siyaseti üzerinde çok geniş etkiler yaratabilmektedir. Ülkelerin durumu, küresel koşulların iyileşmesine, güvenlik ve refahın artmasına, bilgi ve kültür alışverişine sebep olabildiği gibi bölgesel ve küresel gerginliklere ve sorunlara da yol açabilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’in Afganistan’daki rolü, Taliban’ın Türkiye’ye yönelik tutumu ve Türkiye-Taliban ilişkilerindeki dengeler ve geleceğe dair endişeler ortaya konmaya amaçlanmaktadır. Çalışmada Taliban’ın ortaya çıkışına zemin hazırlayan olaylar ve faktörler, Taliban’ın düşünce ve kurumsal yapısı ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. 11 Eylül 2001 saldırıları sonrası süreçte Afganistan’da meydana gelen olaylar, Afganistan hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki işbirliğine dair konular, Taliban’ın yeniden güçlendirilmesi ve Türkiye ile ilişkilerin başlamasına değinilirken uluslararası güçlerin Afganistan’dan çekilip iktidarı Taliban’a teslim etmesi ve bu çerçevede Taliban’ın Türkiye ile 2010-2023 yılları arasındaki ilişkileri incelenmeye çalışılmaktadır. Çalışmada tanımlayıcı-analitik yöntem kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Türkiye, Taliban, Terör Örgütleri, Radikalizm

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanmasında bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Kaynakça

• Acet, G. S., - Doğan, F. “11 Eylül Olayları Sonrası ABD-Afganistan İlişkileri: İstiladan İşbirliğine”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17/33, 2017, 59-76.
• Acir, B., “Afganistan’da Neler Oluyor?”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Erişim 25 Mayıs 2023, https://www.21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/orta-asya-arastirmalari-merkezi/afganistan-da-neler-oluyor
• Türksam, “Afganistan’da Taliban’ın Birinci Yılı”, Türkiye Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Analizler Merkezi, Yayın 30 Ağustos 2022, Erişim 25 Nisan 2023, https://www.turksam.org/detay-afganistan-da-taliban-in-birinci-yili
• Ahmadi, A. “Dinsel Şiddet’in Sosyo-Politik Kaynakları: Taliban Örneği”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Drgisi, 26/1, 2017, 117-132.
• Altaş, G. “Afganistan Hükümet Sözcüsü Mücahid, İlk Kez Independent Türkçe’ye Konuştu: Kürt Meselesine Dahil Olmak İstemiyoruz!”, Independet Türkçe, Yayın 17 Ekim 2022, Erişim 23 Mayıs 2023, https://www.indyturk.com/node/564886/haber/afganistan-h%C3%BCk%C3%BCmet-s%C3%B6zc%C3%BCs%C3%BC-m%C3%BCcahid-ilk-kez-independent-t%C3%BCrk%C3%A7e%E2%80%99ye-konu%C5%9Ftu-k%C3%BCrt
• Ansari, B. A. The Taliban’s Religion, 1. Basım, 2012.
• Balcı, A. “Taliban’ın Dünü ve Bugünü”, Demokrasi Platformu Dergisi, 10/35, 2021, 102-117.
• Basit, A. “Af-Pak : One Year Since the Taliban’s Return to Power”, Counter Terrorist Trends and Analyses, 14/4, 2022, 7-15, https://research.ebsco.com/c/ih3yxv/viewer/pdf/tonshbqspv
• Bateman, T. “Afganistan’da Taliban’la Temastaki Türkiye ve Katar için Fırsatlar ve Riskler Neler?”, BBC News Türkçe, Yayın 03 Eylül 2021, Erişim 21 Mayıs 2023, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58426284
• Bayram, Çubuk C. “Turkiye’s Role in Afghanistan in The Post 9/11 Era”, The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, 2014.
• Çiftçi, S. “Amerika’nin Yeni Savaşı: Taliban’in Önlenemez Yükselişi ve Afganistan’da Devlet İnşasının Sınırları”, Ortadoğu Analiz, 2/22, 2020, 74-81.
• Dančo, J., - Čech, Ľ. “An Analysis of the Iran-Afghanistan Relations after the Taliban Takeover of 2021”, Studia Politica, 22/2, 2022, 333-355, https://discovery.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=bad2ce7e-a89e-3abc-8b01-ba39791b81af
• Derman, G. S., - Haya, B. “11 Eylül Sonrası Afganistan’daki Güvenlik Sistemi”, Akademik Bakış Dergisi, 41, 2014, 1-16.
• Ufuqnews, “Erdogan: The Taliban Should Be Honest in Their Relations With Türkiye”, Yayın 16 Ekim 2021, Erişim 15 Mayıs 2023, https://ufuqnews.com/archives/188827
• Farahmand, S. “Turkiye is a Desirable Actor in Afghanistan”, Etilaatroz, Yayın 18 Eylül 2018, Erişim 26 Nisan 2023, https://www.etilaatroz.com/wp-content/uploads/2014/09/Vol-687.pdf
• Fraser, S., - Gannon, K. “Afghan Taliban Delegation in Turkiye for High-Level Talks”, The Diplomat, Yayın 15 Eylül 2021, Erişim 26 Nisan 2023, https://thediplomat.com/2021/10/afghan-taliban-delegation-in-turkey-for-high-level-talks/
• Gürbüz, B. Dini Motifli ve Uluslararası Bir Terör Örgütü Olarak El-Kaide, Ankara: Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Hajimineh, R. vd. “Explaining Turkey’s Cultural Diplomacy in Afghanistan During the AKP Era”, Iranian Review of Foreign Affairs, 11/1, 2020, 143-172.
• Horasanlı, İ. “Taliban ve Afganistan’ın Geleceği”, ULİSA, 1-7, 2021, https://aybu.edu.tr/GetFile?id=8be95e59-b131-4f1d-80e3-a36a27324c94.pdf
• Husuri, A. “The Taliban; Supporters and Purposes”, Gozaresh, 1996, 28-29, https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/482973
• Karimi, N. Afganistan’da Gençlerin Siyasete Katılımı, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kaya, G., - Elik, S. “Türkiye- Afganistan Siyasi İlişkileri, 1921-2021: Yüzyili Aşan Özel Siyasi, Güvenlik ve Kültürel Bağlar”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5/1, 2020, 35-59.
• Kaya, M., - Önal, K. “Osmanlı Devleti’nden Günümüze Türkiye-Afganistan İlişkileri”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 15, 2020, http://www.cahij.com/
• Kaya, R., - Bayar, E. “Afganistan’da Taliban İktidarı Sonrası Orta Asya Bölgesel Güvenliği”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 2022, 147-180.
• Kemal, L. “Turkey’s Role in Afghanistan: a Major Risk”, Al Jazeera Centre for Studies, 2021.
• Khalil, A. B. “The Rise of Taliban Diplomacy”, The Diplomat, Yayın 03 Ocak 2017, Erişim 24 Nisan 2023, https://thediplomat.com/2017/01/the-rise-of-taliban-diplomacy/
• Kuloğlu, A. “El-Kaide Lideri Bin Ladin Operasyonu ve Sonuçları”, Ortadoğu Analizi, 3/30, 2011, 74-81.
• Lakhdar, M. “Taliban in Power…Again”, Social and Media Studies Institute, Low and Society Journal, 5, 2022, 4-17, https://journals.sms-institute.com/wp-content/uploads/2022/04/Meryem-Lakhdar.pdf
• Laub, Z., - Shoib, M. “The Taliban in Afghanistan”, Council on Foreign Relations, 4/7, 2014, 1-9, http://www.cfr.org/afghanistan/taliban-afghanistan/p10551
• MacGillivray, I. “Turbulence, the Taliban, and Turkey’s Role in Afghanistan’s Future”, The Interpreter, Yayın 06 Eylül 2021, Erişim 21 Nisan 2023, https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/turbulence-taliban-turkey-s-role-afghanistan-s-future
• Merjani Nejad, A. “Türkiye’s Political, Economic and Cultural Goals in Afghanistan”, Islamic World Future Research Institute, Yayın 04 Ocak 2016, Erişim 15 Nisan 2023, https://iiwfs.com/turkey-political-cultural-goals-in-afghanistan/
• Mozdah, W. “Afghanistan and Five years of Taliban Rule”, Nashreney, 2003.
• Musavi, M. “Analysis of the Taliban’s Attitude Toward Women”, Etilaatroz, Yayın 14 Aralık 2022, Erişim 21 Nisan 2023, https://www.etilaatroz.com/161709
• Nawabi, S. “Türkiye’nin Afganistan’a Dış Yardımlar”, Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3/1, 2019, 79-91.
• Nimani, A. “Afganistan ve Türkiye İlişkileri”, KırıkKale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2014, 1-27.
• Noori, F. “Diplomatic Relations Between Afghanistan and Türkiye Turned One Hundred Years Old”, Independent Persian, Yayın 02 Mart 2021, Erişm 15 Nisan 2023, https://www.independentpersian.com/node/127226
• Özden, N. “Türkiye-Afganistan İlişkileri Üzerine”, ASSAM, Yayın 12 Aralık 2022, Erişim 17 Nisan 2023, https://www.assam.org.tr/index.php/haberler/haberler/turkiye-afganistan-i%CC%87liskileri-uzerine.html
• Özel, S. “Türkiye, Afganistan’ın Geleceğine Yön Vermek İstiyor”, BİA Haber Merkezi, Yayın 17 Ağustos 2021, Erişim 14 Nisan 2023, https://m.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/248907-soli-ozel-turkiye-afganistan-in-gelecegine-yon-vermek-istiyor
• Ramazani, Bunesh F. “Turkiye and Presence in Afghanistan”, IPSC, 2011, Erişim 15 Mart 2023, https://peace-ipsc.org/fa
• Şahinkaya, E. “Türkiye’nin Taleban Sonrası Afganistan’la İlişkileri Arttı”, VOA Türkçe, Yayın 12 Ağustos 2022, Erişim 15 Nisan 2023, https://www.voaturkce.com/a/turkiyenin-taleban-sonrasi-afganistanla-iliskileri-artti/6699497.html
• Salahshor, K. “Taliban’s Decades Presence in Afghanistan; From falling to re-emergence”, Anadolu Ajansı Persian, 15 Eylül 2020, Erişim 18 Nisan 2023, https://www.aa.com.tr/fa
• Sekandarov, K. S. “Afghanistan, Taliban and the Organization of Centers, Trans‬”, Tajikistan Regional Conflict Studies and Research Center, Eastern Studies, 2003.
• Shahid, A. “Concerns About the Extensive Presence of Al-Qaeda and the Khorasan Branch of ISIS in Afghanistan”, Persian Independet, Yayın 26 Eylül 2022, Erişim 26 Mayıs 2023, https://www.independentpersian.com/node/271291
• Shahraki, S. “Analysis the Role of the Taliban in the Nation-State Building After the 2021 developments in Afghanistan”, International Journal of Nations Research, 7/73, 2022, 71-89.
• Sharan, T., - Watkins, A. “The Role and Importance of Türkiye in the Afghanistan Peace Process”, Friedrich Ebert Stiftung, 2021, 1-5, https://library.fes.de/pdf-files/bueros/kabul/17640.pdf .
• Sönmez, G., vd. “Afgan Talibanı: Dünü, bugünü ve Yarını”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2/2, 2020, 59-77.
• Donya-e-Eqtesad, “Taliban: Afghanistan Needs an All-Encompassing Islamic State/Protection of Kabul Airport is the Responsibility of Afghanistan’s People, Not Turkiye, Yayın 21 Temmuz 2021, Erişim 26 Mayıs 2023 https://donya-e-eqtesad.com
• Anadolu Ajansı, “Taliban, Afghanistan Needs Turkiye’s Support”, Yayın 27 Kasım 2021, Erişim 26 Mayıs 2023, https://www.aa.com.tr/fa
• Cumhuriyet, “Taliban Heyeti VIP’den Geçti, Ankara’ya Geldi”, Yayın 14 Ekim 2021, Erişim 25 Nisan 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/son-dakika-taliban-heyeti-ankaraya-geliyor-1876697 Isna News, “Taliban: Our Representative Officially Started His Work in the Consulate General of Afghanistan in Istanbul”, 28 Şubat 2023, Erişim 25 Mayıs 2023, https://www.isna.ir/news/1401120906749
• Daily Sabah, “Taliban Wants Brotherly Relations With Turkiye”, Yayın 22 Kasım 2022, Erişim 24 Mayıs 2023, https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/taliban-want-brotherly-relations-with-turkey-shaheen
• BBC, “The Foreign Minister of the Taliban Asked for Development of Relations With the Republic of Turkiye”, Yayın 13 Mart 2022, Erişim 25 Nisan 2023, https://www.bbc.com/persian/afghanistan-60727517
• Topçu, G., vd. “Taliban: We Need Help of All Countries, Especially Turkiye”, Anadolu Ajansı Persian. Erişim 25 Mayıs 2023, https://www.aa.com.tr/fa
• VOA Dari, “Turkey’s Interaction With Afghanistan Has Increased After the Taliban Took the Rule in Afghanistan”, Yayın 13 Ağustos 2022, Erişim 21 Nisan 2023, https://www.darivoa.com/a/turkey-s-engagement-with-afghanistan-has-grown-since-taliban-takeover-/6700083.html
• Yıldızgil, B. El-Kaide Terör Örgütü ve Küresel Uzantıları, İstanbul, İstanbul Yeniyüzyıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.